شاهراه جدید پارسی| جزئیات رقابت سنگین ترانزیتی در خاورمیانه/ ورود عربستان به رقابت با ایران برای ترانزیت هند

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، موضوع توسعه کریدورهای اقتصادی بحثی است که تاریخ طولانی در شکل‌دهی مناسبات تجاری و امنیتی ایران دارد. از گذشته یکی از محورهای اصلی اقتصاد ایران گسترش تجارت میان شرق و غرب و همچنین شمال و جنوب بوده است. طی سال‌های اخیر نیز تاکیدات زیادی بر این موضوع مطرح شده است.

در حال حاضر و بعد از تغییر کلان رویکردهای اقتصادی کشور بعد از شکل گیری ایده نظم جدید، به نظر می‌رسد که فرآیندهای اجرایی برای گسترش کریدورهای اقتصادی در ایران سرعت بیشتری به خود گرفته است. طی یک سال گذشته، در ابتدا روسیه برای بهره‌مندی از منافع ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک کریدور شمال-جنوب و سپس چین برای فعال کردن مسیر آسیای میانه کریدور شرق به غرب ذیل ابر پروژه راه ابریشم جدیدBRI -وارد ایران شدند.

ایران یکی از کشورهایی است که در حوزه اقتصادی با تاکید بر تجارت از محور عرض جغرافیایی خود- شرق به غرب، فعال بوده است. این درحالی است که در دنیای جدید به لحاظ توسعه روابط تجاری ارتباط تهران به عنوان پایتخت با چهار نقطه شامل مکران، باب المندب، قفقاز و مدیترانه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است. جدای از توجه ویژه‌ای که اخیرا به ناحیه قفقاز و مکران و باب المندب شده که به یاد داشته باشیم کشور ما سابقه حضور تاریخی در مدیترانه را دارد. در این مسیر راه آهن شلمچه_ بصره می‌تواند یکی از محورهای اتصال ایران به مدیترانه باشد. در کنار این موارد،‌ مثلث طلایی تنگه مالاکا، مکران و باب المندب به لحاظ ژئوپولتیک باید مورد توجه جدی سیاست‌گذاران کشور باشد.

رقابت سنگین رقبای منطقه‌ای ایران در حوزه کریدورهای اقتصادی

به گزارش تسنیم، رقبای ایران نیز به طور جدی در حال پیگیری منافع خود هستند. به طور مثال دالان عرب به منظور دور زدن ظرفیت ترانزیتی ایران ذیل کریدور آسیای میانه جاده ابریشم جدید به وجود آمده و توسط کالاهای هندی‌ توسعه خواهد یافت. این کریدور یک کریدور غذایی-کشاورزی است. در این بین ایران باید یک کریدور جدید طراحی و اجرا کند.

الف) در صورتی که برنامه و طرح درستی برای استقاده از ظرفیت منطقه مکران وجود داشته باشد طراحی یک کریدور جدید که ایران در مرکز آن قرار دارد، محتمل به نظر می‌رسد. در عین حال اشتباه در این مسیر می‌تواند به دست رفتن ظرفیت‌های ژئوپلتیک کشور منجر شود.

ب) در خصوص خط راه آهن صلح رژیم صهیونیستی باید گفت که این رژیم جعلی در تلاش است تا مدیترانه را به عمان وصل کند. در مقابل اما اگر بتوانیم چابهار را احیا کنیم این طرح دشمن نابود خواهند شد.

ج) در مورد کریدور شمال-جنوب، محورهای مهمی وجود دارد که طی یک سال اخیر حساسیت‌های ویژه‌ای نیز در مورد آنها به وجود آمده است، نمونه این موضوع ارتباط زمینی ایران و ارمنستان است. در این خصوص مقام معظم رهبری فرمودند که ارتباط تاریخی ما با ارمنستان نباید قطع شود.

رقابت نفس گیر ایران- ترکیه در کریدور آسیای میانه کمربند راه چینیها

1-چین به عنوان یک راهبرد امنیتی- اقتصادی بلند می‌خواهد به دریای مدیترانه دسترسی پیدا کند، بر این اساس بعد از تحولات عمیق ژئوپلتیک در غرب روسیه و منطقه قفقاز، راه آهن سراسری غرب به شرق ایران می‌تواند یک مسیر مطمئن برای تحقق راه ابریشم نوین باشد. همانطور که در گزارشهای قبلی اشاره شد، چین از این جهت به سرمایه‌گذاری در مسیرهای زمینی تمایل نشان داده است که از سوی تنگه مالاکا احساس خطر می‌کند و نمی‌خواهد سیاست‌های تجاری خود را تنها مبتنی بر این مسیر پیش ببرد.

فراموش نکنیم که کشور ترکیه به عنوان مهمترین رقیب اقتصادی ایران در منطقه، با بازطراحی کریدور لاجورد و تشکیل اتحادیه کشورهای ترک، تلاش گسترده سیاسی- اقتصادی را برای جذب سهم بیشتری از کریدورهای اقتصادی راه ابریشم چین در دستور کار قرار داده است.

البته به عقیده کارشناسان باید ارتباط ایران و چین به گونه‌ای مدیریت شود که این رابطه مبتنی بر الگوی همکاری و رقابت شکل بگیرد و تداوم پیدا کند. باید در نظر داشت که چین در حال سرمایه‌گذاری در مسیر اتصال زمینی به غرب است در نتیجه اگر نتوانیم سهم خود را از این مسیر به دست بیاوریم ظرفیت‌های استراتژیک و ژئوپوتیک ایران در میان مدت از بین خواهد رفت. یکی از پیشنهادهایی که می‌توان در خصوص ارتباط با چین مطرح کرد، توجه به تقویت کریدور اقتصادی شرق و غرب دریای خزر است. ما این امکان را داریم تا براساس دو کریدور مختلف با چین وارد تعامل اجرایی شویم.

ورود بی سر صدای عربستان به رقابت با ایران در حوزه ترانزیت کالاهای هندی

2-هند نیز نسبت به اتصال به اروپا از مسیر ایران و روسیه تمایل دارد این درحالی است که دیگر رقیب منطقه‌ای ایران یعنی عربستان صعودی طراحی گسترده اقتصادی برای اتصال هند به مدیترانه از طریق کریدور عرب- مد را روی میز گذاشته است. در نهایت باید به این موضوع توجه داشت که ممکن است با توجه به ظرفیت عمیق ژئوپولتیک ایران ضمن لحاظ کردن سیاست‌گذاری‌های درست، مسیر حرکت کالاهای دو قدرت نوظهور چین و هند به سمت مدیترانه از کریدورهای ایرانی عبور کند.

رقابت 3 قدرت منطقه‌ای برای به دست آوردن سهم بیشتر ترانزیتی/ سرمایه‌گذاری هوشمند کلید جهش ایران در حوزه کریدورهای اقتصادی

رقابت اصلی برای به دست آوردن سهم بیشتر از ترانزیت در منطقه، میان سه کشور ایران، عربستان و ترکیه است. در حقیقت ژئوپولتیک ایران در یک رقابت کریدوری تمام عیار قرار گرفته است. با توجه به مسائلی که در کشور وجود دارد و کمبودهای زیرساختی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند نقش مهمی برای توسعه کریدورهای اقتصادی ایران داشته باشد. شنیده شده که برخی از سرمایه گذارن بین المللی حاضرند مکران را به یک بندر هوشمند تبدیل کنند. پیش از این نیز شاهد سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار بودیم. بر این اساس تزریق و جذب سرمایه‌گذاری در مسیر درست و هوشمند رمز موفقیت اقتصادی ایران ذیل نظم جدید است.

اخیرا و پس از جنگ اوکراین شاهد بودیم که تقویت و سرمایه‌گذاری در کریدور شمال-جنوب سرعت بیشتری به خود گرفته است. ضمن اینکه اخبار رسمی حاکی از سرمایه‌گذاری قابل توجه چین در کریدور شرق به غرب در طریق سرخس است.

دیپلماسی اقتصادی فعال ضرورت توسعه کریدورهای اقتصادی

ظرفیت‌های بسیار بالایی در حوزه انرژی وجود دارد و با توجه به اینکه کریدورها یکی از مسیرهای انتقال انرژی نیز محسوب می‌شوند، ایران ظرفیت تبدیل به یک هاب انرژی را نیز دارد. ایران پس از جنگ اکراین مجدد به مزیت تاریخی خود در ترانزیت دست پیدا کرده است.

این در حالی است که دشمن تلاش دارد ایران را از معادلات زیر ساختی دنیا حذف کند. لذا باید ضمن درک عمیق از مناسبات تاریخی خود و طراحی یک دیپلماسی اقتصادی فعال، مسیر های ریلی را در خدمت ترانزیت قرار دهیم و این ریل نیز باید دو خطه باشد. به این معنا که ایران نباید یک ترمینال صرف باشد بلکه باید در خط رفت و برگشت کالا و خدمات قرار داشته باشد. لذا راهی نداریم مگر توسعه زیرساختی و این توسعه زیرساختی باید تبدیل به ایجاد کار شود. جنگ آینده دنیا، جنگ زیر ساختی است.

برای رسیدن به یک وحدت رویه در سیاست‌های مربوط به دیپلماسی اقتصادی نیازمند یک هماهنگی منسجم هستیم. برای توسعه کریدورهای اقتصادی ایران، باید همه فعالیت ها به هم وصل شود. لایه های متنوع باید به یکدیگر وصل و به صورت شبکه ای کار پیش برود. در بحث ترانزیت باید مشکلات داخلی را مرتفع کنیم.

علیرضا رحیمی*

انتهای پیام/