معامله جدید برای ادغام آوارگان در لبنان/ چرا غرب مانع بازگشت پناهندگان سوری می‌شود؟
درحالی که دو گروه از آوارگان سوری طی یک ماه گذشته طبق طرح بازگشت داوطلبانه پناهجویان، از لبنان به محل زندگی خود در سوریه برگشته‌اند، تلاش‌های غرب و جامعه بین‌المللی برای ادغام آنها در جامعه لبنان و دیگر کشورهای میزبان متوقف نشده است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، پرونده آوارگان سوری در لبنان از زمان آغاز بحران سوریه در سال 2011 تاکنون یکی از بزرگترین چالش‌های لبنانی‌ها بوده است. این وضعیت با تشدید بحران اقتصادی و مالی لبنان به ویژه بعد از سال 2017 به مراتب بدتر شد.
بازگشت داوطلبانه آوارگان سوری از لبنان و آمادگی دمشق برای استقبال از پناهجویان
هم‌زمان با افزایش بار مشکلات آوارگان سوری در لبنان درخواست‌ها برای تدوین طرحی جامع جهت بازگرداندن این پناهجویان به مناطق پاکسازی شده سوریه بیشتر شد. طبق نخستین طرحی که لبنان در سال 2017 به این منظور طراحی کرده بود چند کاروان از آوارگان سوری به کشورشان برگشتند اما در سایه مانع‌تراشی‌هایی که عمدتا از جانب غرب و جامعه بین‌المللی بود این روند متوقف گشت.
سپس در سال 2019 لبنان با همکاری دولت سوریه طرح جدیدی را برای بازگشت داوطلبانه آوارگان ترسیم کرد. «عصام شرف‌الدین» وزیر مهاجرت و امور پناهندگان در دولت موقت لبنان طی چند ماه گذشته به منظور اجرایی کردن این طرح سفرهای مکرری به دمشق داشته و دولت سوریه اعلام کرد که همه امکانات لازم جهت پذیرایی از پناهجویان را دارد. بر اساس این طرح ماهانه 15 هزار آواره سوری می‌توانند از لبنان به کشور خودشان برگردند.
علیرغم مشکلات و چالش‌های سوریه به ویژه با محاصره خفقان‌آوری که غرب و آمریکا به آن تحمیل کرده، دولت دمشق تلاش کرده است تا قوانین و احکام ریاست جمهوری را برای تسهیل مسیر بازگشت آوارگان سوری از همه کشورها وضع کند. دولت سوریه تسهیلات زیادی برای سوری‌های خارج از کشور ارائه کرده تا شرایط امنیتی و شخصی آنها را حل و فصل کند، از جمله اعطای معافیت‌های متعدد و امکان بازگشت به کار، لغو حکم توقیف اموال آنها و تصمیمات دیگر برای تسهیل بازگشت این پناهجویان.
دولت سوریه تاکید کرده که درحال حاضر 480 مرکز ویژه برای پذیرایی از پناهجویان و آوارگان سوری در این کشور آماده شده و می‌تواند 200 هزار نفر را اسکان دهد. «فیصل المقداد» وزیر خارجه سوریه در این زمینه اعلام کرده که همه مقامات مربوطه در سوریه با همه توان خود برای استقبال از آوارگان و بازگرداندن آنها به کشور تلاش می‌کنند تا این شهروندان سوری به مکان زندگی خود که از شر تروریست‌ها پاکسازی شده است برگردند. تلاش‌های سوریه و کشورهای دوست در بحث بشردوستانه به طور کلی و موضوع بازگشت آوارگان به طور خاص ادامه دارد.
سنگ‌اندازی‌های ادامه دار غرب در مسیر بازگشت آوارگان سوری
اما با این وجود بزرگترین عاملی که تاکنون مانع از بازگشت آوارگان سوری به کشورشان شده، سنگ‌اندازی کشورهای غربی و جامعه بین‌المللی است که مقامات لبنانی را برای ابقای آوارگان سوری تحت فشار قرار داده‌اند. درحالی که طی یک ماه گذشته اولین مرحله طرح بازگشت داوطلبانه آوارگان سوری وارد فاز اجرایی شده و طی آن 2 گروه از آنها به کشورشان برگشتند، تحرکاتی که سازمان ملل با همکاری غرب و برخی طرف‌های داخلی لبنان انجام داده مانع از تکمیل این طرح می‌شود.
کمیساریای عالی پناهندگان در سازمان ملل و نمایندگی آن در لبنان بارها اعلام کرده که با بازگشت آوارگان سوری مخالف است. این کمیساریا و همچنین دیگر نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد بیانیه‌های هشدارآمیزی نیز با این مضمون که «سوریه برای بازگشت آوارگان، امن نیست» صادر کرده و در تلاش برای تحریک پناهجویان سوری به ماندن در لبنان هستند.
در همین چارچوب منابع پیگیر پرونده بازگشت آوارگان سوری در لبنان گزارش دادند که تیم‌های فعال در انجمن‌ها و نهادهای بین‌المللی در هفته‌ها و روزهای گذشته به همراه عناصر مخالفان سوری شایعاتی را منتشر کرده‌اند با این مضمون که اگر آوارگان سوری می‌خواهند به کشورشان برگردند باید بدانند که آنجا مرگ انتظارشان را می‌کشد. به همین دلیل شمار زیادی از افرادی که قصد بازگشت داوطلبانه به سوریه را داشتند فعلا از تصمیم خود منصرف شده‌اند. به عنوان مثال اکنون از میان 400 خانواده‌ای که برای بازگشت به سوریه ثبت نام کرده بودند تنها 40 خانواده تمایل به بازگشت دارند.
معامله جدید برای ادغام آوارگان در لبنان
در میان این مانع‌تراشی‌ها چند روز قبل موسسه برنامه جهانی غذا با هدف تشویق آوارگان سوری برای ماندن در لبنان اعلام کرد که کمک‌های مالی اختصاص یافته به آنها در این کشور را افزایش خواهد داد. هفته گذشته نجیب میقاتی، نخست‌وزیر دولت موقت لبنان در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک در بیروت که با «عبدالله الوردات» نماینده برنامه جهانی غذا برگزار شده بود، اعلام کرد که شورای اجرایی برنامه جهانی غذا در نشست اخیر خود تصمیم گرفته تا 5.4 میلیارد دلار به لبنان طی 3 سال آینده کمک کند که این مبلغ به طور مساوی میان شهروندان لبنان و آوارگان سوری تقسیم می‌شود. نزدیک به 2 میلیون آواره سوری در لبنان حضور دارند که 830 هزار تن از آنها در سازمان ملل ثبت نام شده‌اند.
منابع آگاه از پرونده آوارگان سوری در لبنان معتقدند، درواقع میقاتی می‌خواست بگوید که یک دستاورد مهم کسب شده و کمک‌هایی که به لبنان اختصاص خواهد یافت بیشتر شده است تا به این ترتیب توجیهی برای ماندن آوارگان سوری باشد.
بر اساس گزارش این منابع اکنون نگرانی زیادی درباره سرنوشت آوارگان سوری و ادامه حضور آنها در لبنان وجود دارد. به ویژه اینکه پیش از این لبنان طبق قوانین خودش با آوارگان تعامل داشت و مواضع خارجی مطرح نبود اما در مرحله فعلی همه چیز تغییر کرده و ثابت شد صحبت‌هایی که قبلا میقاتی و برخی دیگر از مسئولان لبنان درباره لزوم بازگشت آوارگان سوری و حل این بحران مطرح کرده بودند صرفا مانور بوده است.
بر همین اساس منابع آگاه لبنانی ابراز نگرانی می‌کنند که آوارگان سوری در لبنان مستقر شده و همچنین روحیه و انگیزه آنها برای ابقا در این کشور افزایش یافته است. شرایط زمانی وخیم‌تر می‌شود که اخیرا گزارش‌هایی درباره چالش‌های امنیتی حضور آوارگان سوری در لبنان منتشر شده و منابع امنیتی در این زمینه هشدار می‌دهند.
این منابع تاکید کردند، در کشوری مانند لبنان که از انواع بحران‌ها و چالش‌ها رنج می‌برد، چگونه می‌توان تضمین کرد که ادامه حضور آوارگان در این کشور مشکل‌ساز نباشد. همچنین بعد از اینکه برنامه جهانی غذا اعلام کرد مبالغ اختصاص یافته به آوارگان سوری را در لبنان افزایش داده و پروژه‌هایی برای بهبود اوضاع آنها در نظر گرفته است انتظار میرود که شمار آوارگانی که قصد بازگشت به کشور خودشان را دارند به طرز قابل توجهی کاهش یابد.
منابع لبنانی تاکید کردند شاید هنوز زود باشد که درباره یک معامله جدید برای ابقای آوارگان سوری در لبنان صحبت کنیم اما مسلم است که برخی طرف‌ها در حال برنامه ریزی برای چنین معامله‌ای هستند. پیش از این نجیب میقاتی اعلام کرده بود که از اجرای طرح بازگشت آوارگان سوری عقب‌نشینی نمی‌کنیم؛ چرا که لبنان دیگر قادر به تحمل بار این آوارگان در چنین سطحی نیست. اما اکنون خود او درباره افزایش کمک‌های اختصاص یافته به آوارگان سوری صحبت می‌کند، پس آیا این کمک‌های مالی همه امور را حل خواهد کرد؟
منابع مذکور تصریح کردند که آیا دولت موقت و شخص میقاتی نمی‌دانند هزینه‌های لبنان برای تامین امکانات اولیه زندگی مردم بسیار بیشتر از همه مبالغی است که برنامه جهانی غذا و صندوق بین‌المللی پول و کشورهای کمک‌کننده و .... به لبنان ارائه خواهند داد. مبلغی که میقاتی درباره آن صحبت می‌کند در برابر هزینه‌های لبنان به اندازه یک مشت دلار هم نمی‌شود.
این منابع اظهار داشتند، سکوت درباره ادامه حضور آوارگان سوری در لبنان یک فاجعه بوده و سناریوهای خطرناکی رقم خواهد زد و اساسا به معنای فراهم شدن مقدمات انفجار اوضاع است. به عبارت دیگر تسلیم شدن مقامات لبنانی در برابر فشارهای غرب و جامعه بین‌المللی برای ادامه حضور آوارگان در این کشور به معنای خودکشی تدریجی بوده و عواقب منفی زیادی به بار خواهد آورد.
چندی قبل نیز مقامات لبنان درباره تلاش غرب برای ادغام آوارگان در این کشور با ابزارهای مختلف، هشدار داده بودند. «میشل عون» رئیس جمهور سابق لبنان چند هفته قبل از پایان دوره ریاست‌جمهوری خود ضمن انتقاد از موضع اتحادیه اروپا و سازمان ملل در قبال پرونده آوارگان سوری اعلام کردند که متاسفانه فشارهایی از جانب این طرف‌ها برای ادغام آوارگان سوری در جامعه لبنان وجود دارد.
«عباس ابراهیم» مدیر کل اداره امنیت عمومی لبنان نیز در این زمینه هشدار داد، طرف‌های بین‌المللی به دنبال ادغام آوارگان سوری در کشورهای میزبان هستند و می‌ترسیم که این اتفاق در لبنان نیز بیفتد. جدا از چالش‌های معیشتی، ادامه حضور آوارگان سوری در لبنان مشکلات امنیتی نیز به بار می‌آورد و برخی تحقیقات نشان داده که عناصر تروریستی داعش و جبهه النصره از اردوگاه‌های آوارگان به عنوان مخفی‌گاه جهت سازماندهی عملیات‌های تروریستی در لبنان استفاده می‌کنند.
چرا غرب مانع بازگشت پناهجویان سوری می‌شود؟
اما درباره اهداف غرب برای ادغام آوارگان سوری در کشورهای میزبان و به ویژه لبنان باید گفت که در وهله نخست از ابتدای بحران سوریه در سال 2011 غرب با موضوع پناهندگان سوری به عنوان یک عملیات اطلاعاتی-سیاسی علیه دولت سوریه برخورد کرده و رشته‌های مدیریت پرونده این آوارگان تاکنون در دست کشورهای غربی و ایالات متحده بوده است. در این میان لبنان یکی از بارزترین کشورهایی است که گروه بزرگی از آوارگان سوری را در خود جای داده و البته برخی طرف‌های وابسته به محور غربی نیز از این مسئله حمایت کرده‌اند.
علاوه بر آن آوارگان سوری طی سال‌های گذشته یکی از اهرم‌های فشار غرب علیه لبنان و به طور خاص مقاومت در این کشور بوده‌اند. از یک سو بحران خفقان‌آور اقتصادی در لبنان موجب شده تا تحمل بار آوارگان در این کشور غیر ممکن باشد و از سوی دیگر مهره‌های آمریکا و غرب سعی دارند با اتهام‌زنی علیه حزب‌الله وانمود کنند که مقاومت به دلیل اتحاد خود با سوریه خواستار ابقای پناهجویان سوری در لبنان است؛ درحالی که حزب‌الله یک مسئول ویژه برای این پرونده تعیین کرده و همواره بر اجرای طرح بازگشت آوارگان سوری و انجام همکاری‌های لازم با دولت سوریه در این زمینه تاکید دارد.
از سویی روشن است که حضور آوارگان در لبنان به بحران اقتصادی فاجعه بار این کشور دامن می زند که این به نفع آمریکا و غرب است. اما در سطح سوریه، آنگونه که منابع آگاه فاش می کنند، غرب معتقد است اکنون بازگشت آوارگان سوری به کشورشان به معنای یک پیروزی برای دولت بشار اسد بوده و نشان می دهد که دولت سوریه موفق شده امنیت و شرایط لازم برای حضور همه سوری ها در کشور خودشان را فراهم کند.
با این تفاسیر و از آنجایی که دولت موقت لبنان به ریاست نجیب میقاتی نشان داده که خیلی زود در پرونده‌های مختلف تسلیم فشارهای خارجی می‌شود، به نظر می‌رسد که تکمیل طرح بازگشت داوطلبانه آوارگان سوری از لبنان دست کم در بازه زمانی که سازماندهی‌کنندگان این طرح تعیین کرده بودند، انجام نپذیرد و سناریوهای تازه‌ای درباره این پرونده ترسیم خواهد شد.
انتهای پیام/
