۱۹ سال وعده برای "سد معشوره" لرستان/ هزار وعده یکی اثر نکرد!

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کوهدشت، سد معشوره که از آن به سد گاه‌شمار نیز یاد می‌شود یکی از پروژه‌های دیرینه استان لرستان است که در زمان محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت در چهارم خرداد 1392 کلنگ‌زنی شد.

موقعیت ساختگاه این سد در حدود یک کیلومتر پایین‌تر از محل تلاقی دو شاخه تشکیل‌دهنده کشکان یعنی کاکارضا و چم زکریاست و در 90 کیلومتری غرب خرم‌آباد، 40 کیلومتری جنوب نورآباد و در 45 کیلومتری شمال کوهدشت واقع شده است.

حجم ذخیره آب سد معشوره با طول تاج 350 متر و عرض شش متر 1.6 میلیارد مترمکعب در چهارم خرداد 1392 عنوان شد و قرار بود که این سد انرژی برق‌آبی به میزان 200 گیگاوات را تأمین کند.

کلنگ‌زنی مشعوره از همان آغاز واکنش مرحوم الهیار ملکشاهی نماینده وقت کوهدشت را در پی داشت و او نسبت به عدم تخصیص اعتبار لازم برای این سد گلایه کرد.

او در چهارم خرداد 1392 گفت که دل‌بستن به طرح سد معشوره بیهوده است، زیرا عملی‌شدن این طرح نیاز به هزینه‌ای بالغ‌بر هزار و 500 میلیارد تومان دارد، اما اعتبارات بسیار ناچیزی به آن اختصاص داده‌ شده است.

توقف سد معشوره

اعتبار ناچیز برای سد معشوره در حالی بود که حبیب‌الله دهمرده استاندار وقت لرستان از کلنگ‌زنی سد معشوره به‌عنوان یکی از دستاوردهای خود یاد می‌کرد و یکی از آرزوهای لرستانی‌ها را در حال تحقق و در شأن آنان می‌دانست.

عملیات اجرایی این پروژه منحصربه‌فردخوانده لرستان به‌ بهانه نداشتن توجیه اقتصادی و نبود اخذ مجوز ماده 215 ساخت در آغاز دولت یازدهم متوقف شد. توقف این سد موجی از واکنش‌ها را در لرستان برانگیخت تا جایی که حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت در خردادماه 1393 به این استان سفر کرد و در جلسه با نمایندگان لرستان گفت که به‌رغم مخالفت برخی با اجرای این پروژه تأکید کرده‌ام که معشوره باید اجرا شود و کتباً به این موضوع تأکید داشته‌ام.

دستور صریح رئیس‌جمهور وقت مبنی بر احداث سد پرماجرای لرستان تأثیرگذار نشد و این پروژه اعتراض صید عیسی دارابی رئیس وقت مجمع نمایندگان خوزستان را در پی داشت.

او در یک اظهارنظر جنجالی در تیرماه 1393 اعلام کرد که مشکلاتی که این سد برای رودخانه‌های کرخه‌، پلدختر، اندیمشک، شوش و دشت آزادگان ایجاد می‌کند را مستدل مطرح کرده است.

مناقشه مسئولان لرستان با وزارت نیرو

اعلام مخالفت‌ها با احداث سد معشوره منحصر به نمایندگان خوزستان نشد، بلکه از داخل لرستان نیز احداث این سد واکنش سید حمیدرضا کاظمی نماینده‌ مردم پلدختر در مجلس را برانگیخت و او در سال 1395 گفته بود بیم آن‌ها داریم ساخت سد معشوره سبب خشک‌شدن اراضی کشاورزی پایین‌دست شود.

مناقشات برای احداث سد معشوره همچنان در سال 1395 ادامه داشت و این بار این سد به محل معارضه بین مسئولان لرستان و وزارت نیرو برای تخصیص میزان آب تبدیل شد تا جایی که هوشنگ بازوند استاندار وقت لرستان در 11 دی‌ماه 1395 به تخصیص اعلامی 50 میلیون مترمکعبی از سوی وزارت نیرو اعتراض کرد و از دعوای خود با مدیر وقت تخصیص آب این وزارت خبر داد.

تخصیص 50 میلیون مترمکعبی اعلام‌شده از سوی وزارت نیرو برای سد معشوره در سال 1395 در حالی بود که حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت دستور بررسی درخواست افزایش حجم این سد به 134 میلیون مترمکعب را به شورای عالی آب داده بود، اما وزارت نیرو از مطرح‌کردن این درخواست در شورای آب سرباز زده بود‌.

از سوی دیگر ذخیره سد معشوره در هنگام کلنگ‌زنی توسط رئیس‌جمهور وقت یک‌میلیون و 200 هزار مترمکعب اعلام و از آن به‌عنوان تحقق مطالبه دیرینه مردم لرستان یاد شده‌بود. مناقشه مسئولان لرستان با وزارت نیرو راه به‌جایی نبرد و این سد در سال 1395 به‌دلیل مطالعات ضعیف از سوی این وزارت تعطیل شد.

افت آب‌های زیرزمینی

تعطیلی این سد و اظهارنظرهای برخی از مسئولان لرستان و خوزستان به حساسیت رسانه‌های این استان نسبت به این پروژه دامن زد و علاوه بر آن مردم کوهدشت نیز در اعتراض‌هایی توقف سد معشوره را مرگ زمین‌های کشاورزی خود اعلام کردند.

کوهدشت با وجود برخورداری از دو رودخانه پرآب کشکان و سیمره، از آب پایدار بی‌بهره است و فقط سه تا چهار درصد از مجموع اراضی این شهرستان در خوش‌بینانه‌ترین حالت به‌صورت آبی است.

تنش آبی در کوهدشت، عدم تعادل بین نرخ تغذیه و تخلیه منابع آب را تشدید کرده و سطح آب‌های زیرزمینی در این شهرستان نیز به‌عنوان یکی از دشت‌های ممنوعه کشور طی 30 سال اخیر به 22.5 متر کاهش پیدا کرده است.

هشدار فرونشست در کوهدشت و آوارگی مردم در پی آب همچنان واکنش‌ها را برای احداث سد معشوره در سال‌های اخیر در پی داشته است و رایزنی برای ساخت این سد نیز به سال 1396 کشیده شد.

هوشنگ بازوند استاندار وقت لرستان در 19 فروردین 1396 از تعیین‌تکلیف سد معشوره در همان سال خبر داد. طبق همین اعلام قرار بود که همه اماواگرهای برای احداث قطعی این سد تمام شود، اما دیری نپایید که سید موسی خادمی استاندار وقت این استان در 13 بهمن 1396 از طرح مرده معشوره پرده برداشت.

سد معشوره قربانی مسائل سیاسی

او اعلام کرد که این سد یک پروژه مرده بود که خوشبختانه از مسدودیت خارج‌شده، به لحاظ مالی نیز تخصیص گرفته است و  سال 1397 به‌صورت نهایی اجرایی می‌شود.

روند پیگیری خبرگزاری تسنیم در همان سال ادامه یافت و نورمحمد بیرانوند فرماندار وقت کوهدشت در گفت‌وگو با این رسانه در فروردین ‌1397 از شروع عملیات اجرایی این سد خبر داد.

او در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گفت که 14 میلیارد تومان اعتبار برای ساخت این سد تخصیص داده‌شده و ضرورت احداث آن مورد تأیید دستگاه‌های مرتبط قرارگرفته‌ است.

آخرین وضعیت اعلام‌شده از معشوره اما خوش‌بینی چندانی برای احداث این سد به‌وجود نیاورد و سردار عبادالله عبداللهی فرمانده وقت قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء در 13 اردیبهشت 1397 سد معشوره را  قربانی مسائل سیاسی دانست.

او با ابراز تأسف از مسائل پیش‌آمده در سد معشوره از ذخیره آب 50 و نهایت 100 میلیون مترمکعبی برای این سد خبر داد و تأکید کرد که تخصیص لازم این سد می‌تواند آب موردنیاز نورآباد، خرم‌آباد و فیروزآباد را تأمین کند.

رخ‌نمایی وعده‌های جدید برای احداث سد معشوره

از سوی دیگر رضا میرزایی مدیرعامل وقت شرکت آب منطقه‌ای لرستان در 23 خرداد 1397 از کاهش 580 میلیون مترمکعبی مخزن سد معشوره به 100 میلیون مترمکعب خبر داد و گفت که امیدواریم طی دو تا سه ماه آینده عملیات اجرایی بدنه این سد آغاز شود.

اظهار امیدواری برای احداث سد معشوره را مرحوم الهیار ملشکاهی نماینده وقت مردم کوهدشت و رومشکان به ‌یقین تبدیل کرد و در 24 تیرماه 1397 گفت که همه مشکلات این سد برطرف شده است و هیچ‌گونه مانعی در احداث معشوره وجود ندارد.

او در همان تاریخ دولت را پشتیبان احداث سد معشوره معرفی کرد و گفت که اگر این سد بر اساس برنامه‌ جدید آن پیش برود، 100 میلیون مترمکعب آب به کوهدشت می‌رسد.

بارقه‌ها برای احداث پروژه پرحاشیه لرستان بار دیگر رخ‌نمایی کرد و خبرگزاری تسنیم را بر آن داشت که جزئیات احداث این سد را دوباره در مهرماه 1397 از بهروز مرادی سرپرست وقت شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران پیگیری کند.

او تخصیص آن زمان سد معشوره را 100 میلیون مترمکعب در سال برای مصارف شرب، صنعت و کشاورزی صنعتی کوهدشت دانست، اما پیشرفت فیزیکی این پروژه را تنها چهار درصد اعلام کرد.

مرادی همچنین اعتبار سال‌ 1397 سد معشوره را 187میلیون ریال شامل منابع عمومی 97 میلیون ریال، 40 میلیارد ریال تبصره 19 و سایر منابع را 50 میلیارد ریال عنوان کرد.

لرستان در نبود معشوره زیر آب رفت

پیشرفت چهاردرصدی سد معشوره پس از گذشت پنج سال و مخالفت نمایندگان خوزستان با احداث این سد در 1398 عیان شد تا جایی که نبود سازه‌های ذخیره آب در کنترل رواناب‌ها سیلی با دبی بیش از 6 هزار مترمکعب در ثانیه را در برخی از شهرهای لرستان به‌راه انداخت.

دبی سیل به‌‌راه انداخته رودخانه کشکان در همان سال بیش از 6 هزار مترمکعب در ثانیه و حجم سیلاب این رودخانه نیز از سوی رضا میرزایی مدیرعامل وقت شرکت آب منطقه‌ای لرستان حدود 2 میلیارد مترمکعب گزارش شد تا این سیل  خسارت 10 هزار میلیاردی را به زیرساخت‌های این استان تحمیل کند.

مرحوم الهیار ملکشاهی نماینده مردم کوهدشت و رومشکان پس از وقوع سیل 1398 لرستان در 18 فروردین همان سال در جلسه علنی مجلس گفت که وزارت نیرو مقصر اصلی سیل در این استان  است و از طرف مجمع نمایندگان لرستان از وزارت نیرو به وزارت دادگستری کشور شکایت می‌کنیم.

رضا اردکانیان وزیر وقت نیرو در پی خسارات سیل 1398 در پنج تیرماه همان سال به لرستان سفر کرد و گفت که هر جا اقتضا کند طرح‌های جدید مهار آب در این استان اجرا می‌شود.

او تأکید کرد که مسائل لرستان در وزارت نیرو به‌طور جدی پیگیری می‌شود، زیرا در پیگیری طرح‌ها عقب ماندگی‌هایی به دلایل مختلف وجود دارد.

هزار وعده یکی اثر نکرد!

وعده وزیر وقت نیرو برای اجرای طرح‌های جدید مهار آب در لرستان به ساخت سد معشوره منجر نشد و ماجرای این سد به دولت سیزدهم کشیده شد تا جایی که ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور در سفر19 آذر 1400 به لرستان در نشست خبری با رسانه‌ها گفت که کار سد معشوره باید آغاز شود؛ هر مقدار بودجه داریم برای سال 1401 برای این پروژه می‌گذاریم و در سنوات دیگر هم اختصاص می‌دهیم.

رئیس‌جمهور همچنین در جلسه با اقشار مختلف مردم در همان سال تأکید کرد که کار سد معشوره حتماً و سریعاً آغاز شود، چون مطالعات انجام‌شده و ضرورت آن تشخیص داده‌ شده است.

دستور صریح آیت‌الله رئیسی مبنی بر احداث معشوره این سد را جزو مصوبات سفر رئیس‌جمهور در سال 1400 قرارداد و علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو را به بازدید از محل معشوره واداشت.

او هنگام بازدید از معشوره در 19 آذر 1400 اعلام کرد که مطالعاتی برای تأمین مالی سد معشوره انجام گرفت و این پروژه به تأمین مالی قابل‌توجهی احتیاج دارد و درنهایت روش‌های مختلفی در نظر گرفته شد؛ به یاری خدا با مصوبه سفر استانی بتوانیم سرعت بیشتری به اجرای این پروژه ببخشیم.

وزیر نیرو همچنین با اشاره به اهمیت تکمیل سد معشوره ابراز کرد که این سد از مهم‌ترین سدهای لرستان محسوب می‌شود؛ مطالعات مربوط به آن از 18 سال پیش آغازشده و عملیات اجرایی آن با تکمیل مطالعات از سال 1392 آغاز شد.

محرابیان در بازدید خود از معشوره پیشرفت فیزیکی این سد را کند خواند تا همه جنجال‌ها برای این پروژه تنها به 10 درصد پیشرفت فیزیکی در هشت سال منجر شود.

تداوم اعتراض‌ها به وزارت نیرو

میزان تخصیص سد معشوره و احداث دیرهنگام این پروژه این بار از سوی محمدرضا مبلغی نماینده فعلی مردم کوهدشت و رومشکان در مجلس دنبال شد و او سه بهمن 1400 به خبرنگار تسنیم گفت که ما بارها اعتراض خود را به وزارت نیرو اعلام کرده‌ایم که حقابه تعیین‌شده جوابگوی نیازهای آبی کوهدشت و سایر مردم استان لرستان نیست.

او در همان تاریخ از تخصیص 185 میلیون مترمکعبی و پیش‌بینی برای عملیات اجرایی سد معشوره در اوایل سال 1401 خبر داد و تأکید کرد که این تخصیص کم است و درصدد افزایش آن هستیم.

پیگیری برای احداث معشوره پس از سفر رئیس‌جمهور به لرستان تنها به نماینده مردم کوهدشت و رومشکان منحصر نشد و از سوی فرهاد زیویار استاندار این استان نیز دنبال شد و او را به برگزاری جلسه با وزیر نیرو کشاند.

استاندار لرستان ماحصل دیدار با وزیر نیرو را در دی‌ماه 1400 قرارداد جدید سد معشوره برشمرد و انعقاد قرارداد این سد با قید فوریت را تا سه ماه پس از آن نهایی اعلام کرد.

داریوش حسن‌نژاد مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان 20 بهمن 1400 در تشریح جزئیات قرارداد جدید سد معشوره به خبرنگار تسنیم گفت که این طرح دارای قرارداد قبلی است، اما قرارداد جدیدی با پیمانکار طرح که قرارگاه خاتم الانبیاء است در قالب همان قرارداد با سازوکارهای جدیدتری برای اجرای عملیات بدنه سد بسته‌شده و واگذاری جدید به آب نیرو انجام‌ شده است.

دستور رئیس‌جمهور بر زمین ماند

تداوم وعده‌ها برای احداث معشوره به واکنش حجت‌الاسلام سید احمدرضا شاهرخی نماینده ولی‌فقیه در لرستان در 23 خرداد 1401 منجر شد و او در دیدار با معاون حفاظت و بهره‌برداری حوضه کرخه گفت که قول‌های سد معشوره چه در سفر رئیس قوه قضائیه و چه در مصوبات سفر ریاست‌جمهور در دهم فروردین‌ماه 1400 و 19 آذر 1400 بر زمین باقی‌مانده است.

قول‌های بر زمین‌مانده سد معشوره با وجود دستور رئیس‌جمهور فرهاد زیویار استاندار لرستان را دوباره به تهران کشاند و او در حاشیه بازدید از رویداد هم‌افزایی مدیریت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در وعده‌ای جدید عملیات اجرایی این سد را منوط به پاییز 1401 اعلام کرد.

او در چهارم مرداد 1401 گفت که سد معشوره در کوهدشت نقش بسیار مهمی در کنترل سیلاب‌های فصلی دارد و آب را به‌صورت تنظیم‌شده در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد.

توقف یک پروژه در چهار دولت دوباره در امسال مورد توجه مسئولان ارشد کشور قرار گرفت و محمدباقر قالیباف در سفر شهریور 1401 خود به لرستان گفت که سد معشوره یک نقطه حیاتی برای کشور است و می‌تواند پیشران اصلی اتفاقات خوب باشد.

او به مردم لرستان این اطمینان را داده بود که دولت و مجلس مصمم هستند تا با یک جدول زمان‌بندی کار سد معشوره شروع شود و با شیب ملایمی شتاب بگیرد.

تخصیص 185 میلیون مترمکعبی

از اطمینان‌دهی رئیس مجلس به مردم لرستان برای احداث سد معشوره پنج ماه سپری ‌شده است و حالا نماینده مردم کوهدشت و رومشکان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم از تعلل وزارت نیرو برای احداث این سد خبر می‌دهد.

محمدرضا مبلغی پروژه سد معشوره را با توجه به اشتغال‌زایی، رفع فقر و محرومیت در شهرستان‌های کوهدشت و رومشکان اولویت کاری خود خواند و گفت که تاکنون نسبت به احداث این سد پیگیری‌های تام و تمامی انجام‌ شده است.

او تخصیص سد معشوره را در دولت قبلی در حد 50 میلیون مترمکعب اعلام و بیان کرد که ساخت سدی با این تخصیص نیازهای آبی مردم و صنعت را برآورده نمی‌کرد.

 نماینده مردم کوهدشت و رومشکان تخصیص فعلی سد معشوره را با پیگیری‌های انجام‌شده 185 میلیون مترمکعب خواند و ابراز کرد که برای تخصیص بیشتر این سد همچنان تلاش می‌کنیم.

مبلغی حجم مصوب‌شده سد معشوره را هم‌اکنون در بالاترین حد ممکن اعلام کرد و گفت که ارتفاع این سد نیز حدود 120 متر عنوان‌ شده است.

طرح شکایت از وزیر نیرو

او در مورد میزان اعتبار لازم برای راه‌اندازی معشوره بیان کرد که اعتبار این پروژه در گذشته شش هزار میلیارد تومان بود و هم‌اکنون بحث هشت هزارمیلیاردی نیز مطرح است.

نماینده مردم کوهدشت و رومشکان تأکید کرد که وزارت نیرو در یک سال گذشته قرارداد ساخت معشوره را هنوز عملی نکرده است و ما انتظار داشتیم که در پیمانکار در این مدت مشغول به‌کار شود.

مبلغی گفت که کم‌کاری وزارت نیرو در راه اندازی سد معشوره باعث شد تا طرح سؤال از وزیر نیرو را در مجلس مطرح کنیم و او باید به‌زودی باید پاسخ‌گوی همگان باشد.

او همچنین به ترک فعل وزارت نیرو در مورد سد معشوره اشاره و تأکید کرد که شکایت خود را نسبت به اغماض وزارت نیرو تنظیم کرده‌ام و آن را به کمیسیون اصل 90 ارائه داده‌ام و امیدواریم اقدامات لازم برای احداث این سد انجام شود.

نیستی آب در لرستان

سد معشوره که قرار بود 36 هزار هکتار از اراضی دیم کوهدشت را به آبی تبدیل کند در صورت بهره‌برداری خواهد توانست که در بیکارترین استان کشور 12 هزار شغل ایجاد کند.

همچنین از میزان آب تخصیص‌یافته برای سد معشوره علاوه بر بخش کشاورزی، 17 میلیون مترمکعب برای مصارف شرب و 6 میلیون مترمکعب برای مصارف صنعتی طبق اعلام سال 1392 در نظر گرفته‌ شده است.

آب در سال‌های متمادی به‌عنوان یکی از بحرانی‌ترین مسائل لرستان مطرح بوده و این موضوع هم‌سو با تغییرات اقلیمی و عدم وجود زیرساخت‌های بخش کشاورزی ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته است.

بیش از 130 رودخانه دائمی و فصلی با طول حدود 9 هزار کیلومتر در دو حوضه کارون و کرخه در لرستان وجود دارد، اما 12.5 میلیارد مترمکعب آب از این استان خارج می‌شود تا کم‌آبی دشت‌های لرستان را در معرض نیستی قرار دهد و همچنان پروژه‌های سدسازی به‌عنوان عامل اصلی ذخیره آب مطرح باشد.

گزارش از فاطمه نیازی

انتهای پیام/‌644/.