نگاهی به پیدایش نیروهای «واکنش سریع» سودان/ از حمایت و سرنگونی «عمر البشیر» تا شرکت در جنگ یمن

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سودان پس از کودتای نظامی که در اکتبر 2021 روی داد، در هرج‌ومرج شدیدی به‌سر می‌برد. در هفته‌های اخیر ارتش و گروه موسوم به «نیروهای واکنش سریع» در خارطوم و اطراف آن، نیرو و سلاح جمع‌آوری کرده‌ بودند، پیش از آن نیز، ارتش حضور خود را در مرکز شهر تقویت و خودروهای زرهی را تقریباً در تمام تقاطع‌های منتهی به کاخ ریاست‌جمهوری کشور مستقر کرده بود.

روز شنبه، بعد از هفته‌ها تنش میان ارتش و گروه نظامی موسوم به نیروهای واکنش سریع، درگیری‌های نظامی میان این دو گروه نظامی رقیب در خارطوم پایتخت و نقاط دیگر سودان آغاز شد.

نیروهای واکنش سریع به‌فرماندهی محمد حمدان دقلو ملقب به حمیدتی از یک دهه قبل نقش پررنگی در درگیری‌ها و کودتاهای سودان داشته‌اند اما اطلاعات زیادی از آنها در رسانه‌ها ارائه نشده است، به همین منظور قصد داریم به‌اختصار به معرفی این گروه شبه‌نظامی که اکنون تبدیل به رقیب ارتش رسمی سودان شده است، بپردازیم.

نخبگان سودان گروه موسوم به «نیروهای واکنش سریع» در این کشور را گروهی از شبه‌نظامیان شترسوار بی‌سواد می‌دانند که در سال 2000 تحت عنوان شبه‌نظامیان «جنجوید» (به‌معنای راهزن) برای حمایت از «عمر البشیر» رئیس جمهور سابق سودان شکل گرفت. عمر البشیر علی‌رغم برخورداری از نیروی هوایی و سلاح‌های سنگین ارتش سودان، اما توانایی مقابله با اعتراضاتی را که در مناطق روستایی علیه او شکل گرفته بود، نداشت.

اما گروه نیروهای واکنش سریع با اسب‌ها و شترهای خود به معترضان در روستاها حمله و آنها را سرکوب کردند.

حمیدتی، فرمانده نیروهای واکنش سریع کیست؟

«محمد حمدان دقلو» ملقب به حمیدتی، مردی با تحصیلات متوسطه است که مدرسه را رها کرد و به تجارت شتر و سپس حفاظت از قافله‌های مسلح روی آورد. او بعداً توسط عمر البشیر مأمور به تشکیل گروه شبه‌نظامیان جنجوید شد، با وجود این، حمیدتی در سال 2019 همراه با ارتش، عمر البشیر را سرنگون کردند.

حمیدتی ابتدا رهبری یک گروه شبه‌نظامی مخوف و جنایتکار را در منطقه دارفور در غرب سودان به‌عهده داشت و با وجود اینکه تحصیلات زیادی نداشت، عمر البشیر به او نشان «سپهبدی» داد، به‌موازات آن حمیدتی فعالیت‌های تجاری خود را با کمک عمر البشیر توسعه داد و خانواده وی از طریق معدن طلا و دامداری و... به ثروت هنگفتی رسیدند.

نیروهای واکنش سریع سودان به‌فرماندهی حمیدتی همچنین در جنگ یمن نیز در ائتلاف عربی مشارکت کردند و همین عامل موجب شد او روابط نزدیکی با امارات و عربستان برقرار کند و از طریق مشارکت نیروهای خود در جنگ یمن مبالغ قابل‌توجهی به دست بیاورد.

حمیدتی بعد از کودتا علیه عمر البشیر، منصب معاونت شورای نظامی انتقالی سودان را به‌عهده گرفت و در قالب یک سیاستمدار برای توسعه روابط خارجی به شاخ آفریقا و خاورمیانه سفر کرد. او تلاش داشت خود را به‌عنوان فردی معرفی کند که از مناطق حاشیه‌ای سودان حمایت می‌کند. به‌گفته مقامات و دیپلمات‌های سودانی، حمیدتی در فوریه 2022 چند روز قبل از عملیات نظامی روسیه در اوکراین، برای گفتگو با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه درباره ادامه صادرات طلا از سودان به روسیه و ساخت بندر نظامی جدید در دریای سرخ به مسکو رفت.

نیروهای واکنش سریع سودان؛ از شبه‌نظامی تا تبدیل به یک نیروی نظامی رسمی

شبه‌نظامیان جنجوید موفق شدند کنار ارتش سودان از عمر البشیر در درگیری با نیروهای معارض حمایت کنند که طی آن حدود 2.5 میلیون نفر را آواره کردند و در این درگیری‌ها 300 هزار نفر کشته شدند. دادستان‌های دادگاه‌های کیفری بین‌المللی، مسئولان دولت سودان و نیروهای جنجوید را متهم به ارتکاب جنایات جنگی و نسل‌کشی در منطقه دارفور کردند.

خبرگزاری رویترز مراحل توسعه گروه نیروهای واکنش سریع سودان را به این شکل شرح داده است:

ـ با گذشت زمان این نیروها رشد کردند و به‌ویژه به‌عنوان مرزبان مسئول سرکوب مهاجران غیرنظامی بودند.

ـ این شبه‌نظامیان از سال 2010 به‌عنوان یک گروه واکنش سریع تحت عنوان نیروهای پشتیبانی فعالیت می‌کردند و رسمیت بیشتری پیدا کردند.

ـ از ابتدای 2015 این نیروها کنار ارتش سودان برای جنگ در یمن، کنار سایر نیروهای ائئلاف سعودی، به یمن رفتند.

ـ در سال 2017 قانونی در سودان برای مشروعیت بخشیدن به نیروهای واکنش سریع به‌عنوان یک نیروی امنیتی مستقل به تصویب رسید، منابع نظامی گفتند که فرماندهی ارتش از مدت‌ها قبل نسبت به توسعه نیروهای حمیدتی ابراز نگرانی کرده است.

ـ این نیروها در آوریل 2019 در کودتای نظامی علیه عمر البشیر شرکت کردند و در اواخر همان سال حمیدتی قراردادی برای تقسیم قدرت در سودان امضا کرد، بعد از آن حمیدتی معاونت شورای حاکمیتی به‌ریاست «عبدالفتاح البرهان» را به‌عهده گرفت.

ـ نیروهای واکنش سریع در کودتای اکتبر 2021 نیز شرکت کردند که منجر به جلوگیری از انتخابات شد. حمیدتی در آن زمان اعلام کرد که به‌خاطر این کودتا متأسف است و موافقت خود را با یک توافق جدید برای بازگرداندن دولت غیرنظامی به سودان اعلام کرده است.

قدرت نیروهای واکنش سریع چقدر است؟

ناظران امور معتقدند که گروه نیروهای واکنش سریع متشکل از 100 هزار نیرو است و طی دو سال گذشته حمیدتی کمپینی را برای جذب نیروهای بیشتر به‌راه انداخته بود. کارشناسان می‌گویند که این نیروها عمدتاً از غرب سودان، نزدیک دارفور، و مناطقی که مدت‌ها مورد غفلت دولت قرار گرفته بودند، می‌آیند، از جمله مناطقی در شرق نزدیک دریای سرخ و در امتداد مرز با سودان جنوبی.

تعداد این نیروها در دو سال گذشته تقریباً دو برابر شد و پیش از آن سرویس تحقیقاتی کنگره آمریکا در سال 2019 اعلام کرد که تعداد نیروهای واکنش سریع سودان 50 هزار نفر است که میان آنها کودک نیز دیده می‌شود.

اهداف حمیدتی و نیروهای واکنش سریع

«محمد عثمان» پژوهشگر سودانی در سازمان دیده‌بان حقوق بشر اعلام کرد که حمیدتی به جاه‌طلبی‌های خود برای کسب مشروعیت سیاسی و منطقه‌ای ادامه می‌دهد و بنا به گزارش‌ها، ناوگانی از خودروهای زرهی و پهپادها را به دست آورده است.

اما کامرون هادسون، کارشناس صلح و امنیت آفریقا در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، معتقد است که هدف اصلی حمیدتی زنده ماندن و گرفتن یک نقش قانونی در سودان است. او به این منظور شرکت‌های روابط عمومی را در کانادا و انگلیس استخدام کرده است تا تصویر وی و نیروهای واکنش سریع را در سودان و سراسر جهان بهبود بخشند. این گروه همچنین با تهیه غذا برای حاشیه‌نشینان سودان در صدد جلب نظر آنها و بهبود چهره خود است، اما ازآن‌جایی که حمیدتی و نیروهای وی، با غارت روستاهای سودان به ثروت و قدرت رسیده‌اند، به‌نظر نمی‌رسد که این استراتژی برای بهبود وجهه آنها مؤثر باشد.

انتهای پیام/+