سیگنال‌های موثر در تداوم بحران اوکراین/ «ناتو»، روسیه را به سمت استفاده از سلاح اتمی می‌برد؟

خبرگزاری تسنیم - گروه بین‌الملل: در حالی که جنگ میان روسیه و اوکراین وارد چهاردهمین ماه خود شده است، برخی عوامل به عنوان محرک و تشدیدکننده این منازعه بین المللی مطرح است. در این نوشتار به سیگنال ها و عوامل تشدید کننده تنش میان مسکو و کی یف و چشم اندازی در خصوص چگونگی پایان یافتن آن پرداخته شده است.

در ابتدای بحث لازم است به مواردی که از عوامل اصلی تغییر سیاست روسیه در جنگ با اوکراین است و باعث تشدید تنش در میان آنها شده، اشاره ای داشت.

الف) حمایت‌های خارجی از اوکراین

در این جنگ، یک واقعیت اجتناب ناپذیر در خصوص عدم ظرفیت اوکراین در خصوص تجهیزات نظامی وجود دارد؛ نقطه ضعفی که زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین بر آن واقف و زمان و انرژی قابل توجهی را برای تقویت روابط و خطوط تامین منابع مربوطه اختصاص داده است. از جمله این موارد می توان به سفرهای زلنسکی در یک سال اخیر به واشنگتن و اروپا برای دریافت تجهیزات نظامی اشاره کرد اما نمی توان منکر این حقیقت بود که ایستادگی و پافشاری غرب در حمایت از اوکراین دلیل اصلی تغییر اهداف روسیه در گسترش و ادامه این بحران بوده است.

ب) عدم انسجام در ارتش اوکراین

استرس ترکیبی ناشی از تلفات میدان نبرد و بحران های فزاینده در جبهه داخلی می تواند قدرت نظامی را از طریق فرسایش انسجام تضعیف کند.

با توجه به موارد نامبرده، می‌توان تاکید کرد که تحرکات بین المللی غرب و اروپا در جهت تشدید تنش در جنگ از جمله اهداف غرب ترغیب روسیه برای استفاده از سلاح های اتمی است. اما پیش از بررسی استفاده و یا عدم استفاده روسیه از سلاح های هسته ای در میدان نبرد باید نگاهی گذرا به اهداف روسیه در میدان نبرد اوکراین داشت. از جمله این موارد عبارت است از:

• تغییر دولت کی یف برای وادار کردن آن به تغییر سیاست ها
• قبولاندن نظام فدرال و پیوستن استان های شرقی اوکراین به روسیه

اگر موارد اول و دوم را در زمره دلایل اولیه مسکو برای آغاز درگیری در نظر بگیریم پس از حمایت های غرب و اروپا در تداوم این درگیری عوامل دیگری برای ایجاد انگیزه در ادامه دار شدن منازعه در اوکراین و تغییر سیاست های روسیه موثر بوده است که این عوامل عبارت است از:

• اشغال آرام آرام خاک اوکراین
• تضعیف اساسی اقتصاد
•  تضعیف سیاسی و نظامی اوکراین
• تخریب مناطق شرقی اوکراین و بازسازی همین مناطق به واسطه درآمدهای نفتی و گازی روسیه
• غیر نظامی سازی اوکراین

با توجه به تغییر سیاست های روسیه طی ماه های گذشته در اوکراین، غرب و اروپا تمام تلاش خود را در ترغیب روسیه برای استفاده از سلاح های هسته ای داشته اند. استفاده از این تسلیحات می تواند ورود ناتو به جنگ را تحریک کند، حمایت بین المللی باقی مانده روسیه را از بین ببرد و باعث واکنش سیاسی داخلی برای کرملین شود. نکته قابل تامل در این مسئله توجه به این نکته است که روسیه با توجه به سیاست واقع گرایی و واقف بودن به نیت غرب و ناتو از این تحرکات در حال حاضر استفاده از سلاح های هسته ای را در دستور کار و اهداف روسیه در میدان نبرد اوکراین نخواهد داشت.

از طرفی ایالات متحده هم به صورت علنی و هم در تماس مستقیم با کرملین اعلام کرده است که اگر روسیه از سلاح هسته ای در اوکراین استفاده کند تلافی خواهد کرد. بنابراین استفاده روسیه از NSNW در اوکراین می تواند منجر به درگیری مستقیم ایالات متحده با روسیه شود که در نهایت منجر به تبادل هسته ای استراتژیک خواهد شد.

شایان ذکر است اگر چه غرب و یا بسیاری از کشورهای اروپایی خود را به عنوان میانجی درگیری معرفی می کنند اما ادامه دار شدن و طولانی تر شدن این منازعه مزایای چشمگیری را برای آنها دارد.

در صورت طولانی تر شدن بحران اوکراین، از دیدگاه سیاستمداران غربی ارتش اوکراین قادر به بازپس گیری قلمروهای بیشتری از مناطق اشغال شده خود خواهد بود. در حالیکه  رئیس جمهور روسیه با سفر به مناطق اشغال شده در فکر بازسازی این مناطق است و این اقدامات نشان از عدم واگذاری این مناطق به اوکراین است. درگیری طولانی مدت هر چه قدر که منحرف به نظر برسد برای ایالات متحده مزایای بالقوه ای دارد. در حالیکه جنگ ادامه یابد نیروهای روسیه همچنان مشغول اوکراین خواهند بود و بنابراین پهنای باندی برای تهدید دیگران نخواهند داشت. از دیدگاه سیاستمداران آمریکا یک جنگ طولانی، ارتش روسیه را بیشتر متزلزل و اقتصاد آن را تضعیف خواهد کرد. از جمله امتیازاتی که از این جنگ 14 ماهه از آن غرب و اروپا گردید عضویت فنلاند به ناتو و گسترش 1300 کیلومتر دیگر به مرزهای ناتو با روسیه است و همچنان پرونده اوکراین برای عضویت و ملحق شدن به ناتو در بلاتکلیفی و عدم داشتن شرایط برای الحاق به ناتو است.

مسیر و نتیجه نهایی جنگ تا حد زیادی توسط سیاست های اوکراین و روسیه تعیین خواهد شد اما باید در نظر داشت که کی یف و مسکو تنها پایتخت هایی نیستند که در این اتفاق سهیم هستند. این جنگ مهم ترین درگیری «بین دولتی» در دهه اخیر است و ادامه آن، پیامدهای گسترده‌ای برای ایالات متحده خواهد داشت.

البته نباید این نکته را نادید گرفت که با وجود شرایط فعلی، دیگر صحبتی از رقابت میان روسیه و غرب و یا روسیه با اروپا نیست؛ بلکه مشخصا برای تبیین روابط میان آنها کلید واژه «دشمنی» به کار گرفته می شود. بنابراین آنچه مشخص و آشکار است، با واقعیتی تلخ و تاریک در ادامه روابط میان آنها قابل تصور است؛ بحرانی که با فرسایشی شدن پایانی پیچیده را رقم زده است.

دکتر معصومه محمدی، کارشناس مسائل روسیه