بررسی رابطه حج با موضوع ولایت و امامت

اسرار حج| با مروری بر احادیث به ارتباط تنگاتنگ بین کعبه با امام معصوم پی می‌بریم، از جمله آنکه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «ای علی، تو به منزله‌ کعبه هستی که به سوی تو می‌آیند و نه این که تو به سویشان بروی».

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با مطالعه در منابع دینی و روایی خود در می‌یابیم ابعادی که اهل بیت وحی علیهم‌السلام درباره موضوع «حج» و «خانه خدا» و نیز «مناسک حج» مطرح فرمودند، گاهی متفاوت با آن چیزی است که در بین عموم مردم و حتی منابر رواج دارد.

یکی از اسرار حج، ارتباطش با مفاهیمی مثل امامت و ولایت است.

دومین سرّی که در مسئله حج و خانه خدا وجود دارد، ارتباط تنگانگ حج و مناسک آن با مسئله مهدویت، آخرالزمان و ظهور است.

حال به مناسبت ایام ذی‌الحجه و سفر زائران خانه خدا به سفر معنوی حج، به گوشه‌هایی از این معارف و اسرار می‌پردازیم.

اولین نکته، ارتباطی است که بین مسئله حج و خانه خدا با امامت و ولایت عترت برقرار شده است. در این نگاه، حج مثالی از حقیقتی به نام «امامت» است و حجاج با رفتن به‌سوی کعبه و چرخیدن به دور آن و مسّ کردن حجر الأسود، می‌آموزند برای رفتن به‌سوی امام باید از تعلقات دنیا جدا شد،‌ به حقیقت امام متصل شد و او را طواف کرد و در این بین، با مس کردن حجر الأسود، پیمان خود را تازه کنند.

با مروری بر احادیث به ارتباط تنگانگ بین کعبه با امام پی می‌بریم، از جمله آنکه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «یا عَلِیُّ اَنْتَ بِمَنْزِلَة الْکَعْبَةِ تُؤْتی وَلا تَأْتی؛ ای علی، تو به منزله‌ کعبه هستی که به سوی تو می‌آیند و نه این که تو به سویشان بروی». (وسائل‌الشیعة، ج‏11، ص32)

حضرت زهرا سلام‌الله علیها نیز در آن هنگامی که یکی از صحابه از علت عدم دفاع امیرالمؤمنین علیه‌السلام از حق خلافتش پرسید، آن بانوی بزرگوار یادآور همین حدیث نبوی شد و با اندکی اختلاف فرمود «یَا بَا عُمَرَ لَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ مَثَلُ‏ الْإِمَامِ‏ مَثَلُ الْکَعْبَةِ إِذْ تُؤْتَى وَ لَا تَأْتِی‏»؛ یعنی ای اباعمر، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود مَثَل امام، مَثَل کعبه است که باید به‌سویش بروند نه آنکه (منتظر باشند تا) او به سوی آنها بیاید» (کفایة الأثر، ص199)

بنابراین حج و رفتن به سوی خانه خدا یک تمرین عملی در مواجهه با امام است و کعبه نمادی برای رفتار در قبال امام. این از این روست که:

1. امام، حجت خداست و طبق حدیث امام صادق علیه‌السلام: «لَوْ خَلَتِ الْأَرْضُ سَاعَةً وَاحِدَةً مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ لَسَاخَتْ‏ بِأَهْلِهَا»؛ یعنی اگر زمین لحظه‌ای از حجت خدا خالی باشد، اهلش را فرو می‌برد.

2. امامت، پایه اسلام است، لذا در نظام خداوند، همه اشیاء و مفاهیم و عبادات قائم به امام است. امام رضا علیه‌السلام در حدیث مشهور امامت خویش فرمود «إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِی وَ فَرْعُهُ السَّامِی بِالْإِمَامِ تَمَامُ الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَاد»؛ یعنی امامت،‌ ریشه پاک اسلام و شاخه با برکت آن است؛ به وسیله امام نماز، زکات، روزه، حج و جهاد کامل می‌شود.»

3. امام،‌ خلیفه و مجرای خدایی خداوند و کعبه تنها یک نماد و مفهوم است؛ امام رضا علیه‌السلام در ابتدای حدیث امامت فرمود «إِنَّ الْإِمَامَةَ خِلَافَةُ اللَّهِ‏ وَ خِلَافَةُ الرَّسُولِ ص‏..» امامت، خلافت خداوند و خلافت رسول (ص) است. بنابراین همه مفاهیم به امام هدایت می‌کنند، همچنان که خداوند در قرآن می‌فرماید «إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدی لِلَّتی‏ هِیَ أَقْوَمُ ...» یعنی این قرآن به سوی‌ با قوام‌ترین هدایت می‌کند. امام صادق علیه‌السلام ذیل این آیه فرمود «یَهْدِی إِلَى الْإِمَامِ»؛ یعنی (قرآن) به‌سوی امام هدایت می‌کند. این حدیث به آن معناست که تمام آموزه‌ها و مفاهیم قرآن برای هدایت به‌سوی امام است و حج نیز از جمله آنهاست.

جمله آخر اینکه وجه تمایز عبادات شیعیان اهل بیت علیهم‌السلام، در تقیدشان به ولایت عترت و گره زدن عبادات‌شان به موضوع امامت و ولایت آن انوار مقدس است. در واقع باید نتیجه عبادات ما، اتصال بیشتر به آن خاندان مطهر باشد که لازمه و مقدمه‌اش، کسب معارف مربوطه از منابع دینی است.

حج تمتع , اهل بیت ,