نگاهی به کتاب «حسین مسیح»/ دفاع مقدس و عاشورا یک واقعه در دو زمانه متفاوت

به گزارش خبرنگار فرهنگی تسنیم، کتاب «حسین مسیح» مجموعه داستان‎های کوتاه با موضوع قیام امام حسین (ع) و برداشتی از نحوه شهادت شهدای دفاع مقدس و شباهت آن با شهدای کربلا است که به قلم «کوثر دانش» به رشته تحریر درآمده و توسط انتشارات موزه انقلاب اسلامی منتشر شده است. احسان عباسلو از اساتید و منتقدان ادبیات داستانی بر این کتاب یادداشتی نوشته است. این یادداشت که برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار گرفته، در ادامه می‌آید:

تجربه زیستی از مهمترین منابع داستانی است که می‌تواند سوژه‌های خوبی به نویسندگان و به خصوص به نوقلمان بدهد. ما یک تجربه زیسته تاریخی داریم که تاریخ معاصر تا پیشنیان خودمان را شامل می‌شود و از هر حادثه و هیجانی غنی است. یک تجربه زیسته فردی و شخصی نیز داریم که حاصل زندگی شخصی خود فرد است و دوران حیات زیسته و گذشته او را در بر می‌گیرد. گاه تجربه زیسته فرد یک تجربه تاریخی هم هست بدین مفهوم که تجربه زیسته فرد در دل بخشی بسیار مهم و پررنگ از تاریخ می‌گذرد. دوران دفاع مقدس که تاریخ معاصر ما را شامل می‌شود چنین خصیصه‌ای دارد و به عنوان برهه‌ای بسیار جاودان و ماندگار و خطیر از تاریخ کشورمان مطرح است و در عین حال بخشی از تاریخ زیسته بسیاری از هموطنان ما قلمداد می‌شود.

حال هر دو تاریخ و تجربه زیستی در کنار هم منبع و معدن سرشاری از سوژه‌های ناب هستند که به نویسندگان انگیزه نوشتن و بازآفرینی را عطا می‌کنند. تنها نکته‌ای که یک نویسنده می‌باید در این خصوص بدان توجه نماید این است که ماحصل زحماتش و محصولی که تولید می‌کند باید بسیار متفاوت از کار دیگران و محصول دیگران باشد تا در بازار، مخاطب خودش را بیابد چرا که چنین منابعی برای همگان در دسترس بوده و چه بسا ایده‌های مشترکی هم در میان نویسندگان شکل بگیرد.

بنابراین، نویسنده‌ای که به سراغ چنین منابعی می‌رود ابتدا باید نگاه خود را عوض نماید. تنها در این صورت است که می‌شود به داستانی رسید که حرف تازه‌ای برای گفتن داشته باشد. برای عوض کردن نگاه و نظر خودمان نسبت به امری لازم می‌نماید منظر خود را عوض کنیم. از زاویه تکراری به موضوعی نگریستن ایده تازه‌ای به ما نمی‌دهد. برای رسیدن به نگاه تازه، یک راه عوض کردن مکان و زاویه نگاه خودمان است. یک نویسنده باید آن گونه ببیند که دیگران نمی‌بینند تا چیزی را ببیند که دیگران نمی‌بینند. تغییر مکان و منظر این امکان را میسر می‌سازد که به نگاه تازه هم برسیم.

در مجموعه داستان‌های کوچک "حسین مسیح" نوشته سرکار خانم دکتر کوثر دانش، با این نگاه نو و زاویه نگاه نو مواجه هستیم. داستان‌هایی که تلفیقی از داستان‌های عاشورایی و دفاع مقدسی شده‌اند و نسبت داستانی و منطقی خوبی که بین این دو در شماری از داستان‌های کتاب برقرار شده، از نگاه خاص نویسنده به ما می‌گوید و علت کنار همآیی این دو موضوع را به خوبی توجیه می‌کند. دفاع مقدس الگو و بینش و منش خود را از همین عاشورا دریافت کرده و لذا می‌شود به جرات گفت این دو واقعه یکی هستند که در زمان و زمانه متفاوتی روی داده‌اند. همین نگاه، خود نوعی تازگی خاص خود را دارد و کتاب را بدین وسیله قابل اعتنا می‌سازد.

اما جدای از این مورد به سراغ داستان‌ها نیز که می‌رویم شاهد به کار گیری شیوه‌های نوینی از فرم و زبان هستیم. اولین چیزی که در مورد کتاب و شکل عرضه و ارائه آن بارز می‌نماید قرار دادن نام داستان‌ها در پایین صفحه و در انتهای داستان است که این خود نوعی برهم زدن نرم در نحوه قراردادن نام داستان بوده و نوآوری خاص خودش محسوب می‌شود. حرکت زیبای دیگر نذر هر یک از داستان‌ها به یک شهید است که چنین کاری می‌تواند الگوی بسیار زیبا و آموزنده‌ای برای نویسندگان عرصه دفاع مقدس باشد. نویسنده با این عمل خود علاوه بر خلق یک مجموعه داستان ارزشمند، یک حرکت معنوی نیز شکل داده و ایده و عمل را در خلق یک کتاب ارزشی درآمیخته است.

نگاه به فرم تنها در قالب کلی داستان‌ها خلاصه نمی‌شود. نویسنده در هر جا که ممکن بوده به شیوه‌ای تلاش کرده نوآوری خاص خودش را داشته باشد گاه در تلفیق برخی قالب‌ها با یکدیگر و گاه در تنوعات موضوعی و یکی کردن موضوعات متنوع از تلفیق کرونا با عاشورا گرفته تا عاشورا و دفاع مقدس.

تمام این موارد را که کنار بگذاریم، عاشورائیان این کتاب چهره‌هایی بسیار متنوع و خاص دارند. شخصیت‌هایی از اقلیت‌های دینی به خصوص ارامنه کشورمان در این اثر، ارادت خاصی به عاشورا نشان می‌دهند و این برگرفته از حقایق تاریخی و معاصر موجود است که گهگاه در رسانه‌ای حتی می‌شود صحنه‌هایی از آنها را مشاهده نمود. عنوان حسین مسیح به زعمی به همین مهم اشاره دارد. به راستی که حسین مسلمانان حسین مسیح هم هست.

اگر قرار باشد زمانی پژوهشی در تاریخ قالب داستان کوچک یا همان مینیمال غربی شکل بگیرد، بدون پرداختن به این کتاب چنین پژوهشی ناقص و کم اهمیت خواهد بود. این اثر جنبه‌های پژوهشی بسیاری دارد که شامل تکنیک‌های روایی، زبان و ایجاز، تلفیق قالب‌ها، و غیره می‌شود و همین امر جایگاه کتاب را در حوزه قالب کوچک و مینیمال بارز و برجسته می‌سازد.

کتاب حسین مسیح نوشته دکتر کوثر دانش به یقین در زمره برجسته‌ترین مجموعه داستان‌های کوچک سال‌های اخیر است و می‌تواند برای نوقلمان و یا علاقمندانی که مایل هستند در این قالب داستان بنویسند مورد سرمشق و الگو قرار بگیرد.

انتهای پیام/