گره کور کشت کشاورزان مهاجر در لرستان؛ "زمینِ سوخته"، میراثی برای آیندگان

به گزارش خبرگزای تسنیم از خرم‌آباد، لرستان سال‌های متمادی است به‌دلیل کمبود باران و تغییرات آب‌وهوایی با بحران آب روبه‌روست، به‌طوری‌که کمبود نزولات جوی خشک‌سالی بی‌سابقه‌ای را طی 50 سال اخیر در این استان رقم ‌زده‌است.

آب در حالی به‌عنوان تنش و بحران در لرستان مطرح شده‌است که 140 هزار هکتار زمین آبی در این استان وجود دارد که آب نیمی از این اراضی از آب چاه و نیم دیگر از آب‌های جاری تأمین می‌شود.

اجازه بهره‌برداری یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب آب از بخش کشاورزی در لرستان نیز در حالی وجود دارد که فقط 500 میلیون مترمکعب از این مقدار از آب سدها تأمین می‌شود.

93درصد آب کشاورزی لرستان به منابع زیرزمینی وابسته است. بخش کشاورزی در حالی بیشترین مصرف آب این استان را به خود اختصاص می‌دهد که بازدهی آبیاری در این بخش به 44‌ درصد می‌‌‌رسد.

این بحران‌ها در حالی است که ورود و فعالیت کشاورزان مهاجر در سال‌های اخیر با اجاره‌ اراضی کشاورزی لرستان با کشت محصولات آب‌بر، روند تاراج سفره‌های آب‌زیرزمینی را سرعت بخشیده است.

بهره‌گیری کشاورزان مهاجر از آب‌ لرستان تا جایی پیش رفت که واکنش شورای حفاظت از منابع آب‌ این استان را در سال 1400 برانگیخت و این شورا در همان سال کشت برخی محصولات را به‌دلیل افت آب‌های زیرزمینی محدود و یا ممنوع اعلام کرد.

کشاورزان مهاجر در همه نقاط لرستان

احمد گودرزی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب‌ منطقه‌ای لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گفت که شورای حفاظت از منابع آب لرستان سال 1401 کشت گسترده برخی محصولات مانند برنج و سیب‌زمینی را به‌دلیل استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی ممنوع اعلام کرد. کشت سیب‌زمینی اغلب توسط کشاورزان غیر بومی در این استان انجام می‌شود و این کشاورزان سال‌هاست آب‌وخاک لرستان را تاراج کرده‌اند.

به گفته گودرزی کشاورزان غیر بومی سال‌های پیش در نقاط محدودی از لرستان کشاورزی می‌کردند اما الان در همه نقاط استان مشغول کشت محصولات آب‌بر هستند.

شاید همین آزادی عمل کشاورزان مهاجر در استان لرستان بود که باعث شد علی‌رغم بحران آب در کوهدشت، حمیدرضا حاجی بابایی نماینده مردم همدان در مجلس اردیبهشت 1402 از فرهاد زیویار استاندار لرستان درخواست کند کشاورزان این استان محصولات آب‌بر را در این شهرستان کشت کنند. این در حالی بود که کشت محصولات‌ آب‌بر در لرستان ممنوع است.

هیچ قانونی برای برخورد با کشاورزان مهاجر وجود ندارد

گودرزی با تأکید به اینکه هیچ قانونی مبنی‌بر برخورد با کشاورز غیربومی وجود ندارد گفت که شورای حفاظت از منابع آب لرستان فقط می‌تواند با مالکان چاه‌های آبی که فاقد کنتور هوشمند و دارای اضافه برداشت هستند، برخورد ‌کند.

به گفته گودرزی، کشاورزان مهاجر در کنار کشت محصولات آب‌بر، از کودها و سمومی استفاده می‌کنند که علاوه‌بر مصرف بیش از حد آب به خاک نیز آسیب می‌زند و میزان برداشت را به‌صورت غیرطبیعی افزایش می‌دهد. خاک این استان به‌دلیل استفاده بیش از حد کود ازت قابلیت نفوذپذیری و حاصلخیزی خود را از دست می‌دهد و این آسیب به‌گونه‌ای است که این کشاورزان دو بار از یک زمین برای کشت محصولات خود استفاده نمی‌کنند.

کشت‌های اجاره‌ای و ورود کشاورزان مهاجر خاک و آب لرستان را در حالی تاراج کرده که بهترین عملکرد بارندگی این استان در سال‌های ترسالی حدود 600 میلی‌متر و در سال‌های خشک‌سالی به زیر 300 میلی‌متر هم رسیده‌است.

کشت هندوانه، پیاز، گوجه‌فرنگی و سایر محصولات جالیزی در لرستان نیز به هدررفت آب در بخش کشاورزی شدت داده‌است. حدود 200 لیتر به‌ازای تولید یک کیلوگرم هندوانه مصرف می‌شود.

تولید هر کیلو خیار یا کدو به 240 لیتر آب، تولید هر کیلو کاهو یا کلم به200 لیتر آب، گوجه‌فرنگی به 180 لیتر آب و تولید هر کیلو برنج نیز به 3 هزار و 400 لیتر آب نیاز دارد.

سید عماد شاهرخی رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گفت که کشاورزان غیر بومی بیشتر در شهرستان‌های بروجرد، دورود، خرم‌آباد، دلفان و کوهدشت مستقر هستند و چون اراضی زراعی به‌نام مالکان بومی در سامانه پهنه‌بندی ثبت شد‌ه‌است، این افراد نیز زمین‌های مالکان بومی را اجاره می‌کنند.

او بیان کرد که کشاورزان بومی لرستان سال‌های گذشته امکانات کافی را برای کشت محصولات خود نداشتند و در نتیجه کشاورزان غیربومی مراحل کشت محصولات را در این استان انجام می‌دادند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان اعلام کرد که کشاورزان بومی هم‌اکنون با مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت آشنا شده‌اند و باید از ورود کشاورزان مهاجر خودداری شود.

ممنوعیت کشت اراضی توسط کشاورزان غیربومی

شاهرخی با بیان اینکه ورود کشاورزان مهاجر به اراضی برخی شهرهای لرستان ریشه در سال‌های گذشته دارد و فقط مربوط به زمان حاضر نیست تأکید کرد که کشاورزان مهاجر حدود نه ماه پیش به کوهدشت واردشده‌اند.

او با اشاره به انجام مکاتبات لازم با دهیاران و شوراهای اسلامی مبنی‌بر ممنوعیت کشت اراضی توسط کشاورزان غیربومی ابراز کرد که هیچ‌گونه حمایتی از این کشاورزان انجام نمی‌شود و ضمن برخورد به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان با بیان اینکه الگوی کشت در شهرهای این استان با رعایت اقتصاد کشاورزان و حفظ منابع آبی بر اساس تخصیص آب ارائه می‌شود، اعلام کرد که سطح زیر کشت محصولات توسط کشاورزان مهاجر با تلاش همکاران و همراهی مردم کاهش یافته‌است.

او با تأکید به اینکه هیچ مماشاتی با کشاورزان مهاجر به لرستان نداریم، ابراز کرد که ورود کشاورزان مهاجر به کوهدشت منحصر به زمان اکنون نیست، بلکه این کشاورزان در سال گذشته زمین‌های زراعی را با وجود ممنوعیت کشت کرده‌اند.

شاهرخی در حالی از کاهش محصولات آب‌بر در لرستان سخن می‌گوید که در دو سال اخیر ورود کشاورزان غیر بومی به‌ویژه در کوهدشت، چغلوندی، بروجرد و خرم‌آباد و دست‌درازی آنان به منابع آبی این استان با کشت سیب‌زمینی چشمگیر است.

ازسوی دیگر شورای حفاظت از منابع آب لرستان در سال 1397 کشت محصولات آب‌بر مانند چغندرقند، سیب‌زمینی و برنج را در برخی مناطق ویژه این استان ممنوع کرده‌بود.

کشت این محصولات بار دیگر در سال‌های 1400 و 1401 نیز ممنوع اعلام شده‌بود، اما این مصوبه نتوانست که مانع ورود کشاورزان مهاجر و کشت محصولات آب‌بر در لرستان شود تا همچنان آب‌وخاک این استان تاراج شود و خلأ قانونی برای جلوگیری از کشت محصولات آب‌بر به بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی شدت بدهد.

حمزه آزادبخت مدیر اداره منابع آب کوهدشت در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گفت که آب این شهرستان به‌دلیل وابستگی کامل آب کشاورزی به سفره‌های زیرزمینی و نبود آب پایدار در وضعیت بحرانی قرار گرفته است.

او بیان کرد که بیلان آب در کوهدشت به‌دلیل عدم توازن بین برداشت و تغذیه آبخوان یک‌دهه است که منفی است و دشت این شهرستان هر ساله به‌عنوان دشت ممنوعه شناخته می‌شود.

آزادبخت بیان کرد که ورود کشاورزان مهاجر به کوهدشت در حالی انجام‌شده که اطلاع‌رسانی‌های لازم در تابستان 1401 با روش‌های گوناگون مانند نصب بنر، برگزاری همایش، اخطار کتبی و اخطار پیامکی انجام گرفته‌است.

او با بیان اینکه هیچ‌گونه تغییری مبنی‌بر لغو مصوبات شورای حفاظت از آب کوهدشت به‌وجود نیامده است گفت که بدون شک جرائم سنگین قانونی و حقوقی برای کشاورزان متخلف در نظر گرفته شده‌است.

مدیر اداره منابع آب کوهدشت با تأکید به اینکه تعلل در برخورد با کشاورزان مهاجر جایز نیست، تأکید کرد که این ذهنیت برای سایر کشاورزان ایجاد نشود که ممنوعیت کشت محصولات آب‌بر در دشت این شهرستان آزاد شده‌است.

کشت محصولات آب‌بر علی‌رغم مصوبات شورای حفاظت از آب اما در کوهدشت انجام گرفت و کشاورزان همدانی حدود 200 هکتار سیب‌زمینی را بهمن‌ماه 1401 در این شهرستان کشت کردند.

صفر بیرانوند رئیس کل دادگستری کوهدشت در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم درباره با کشت محصولات آب‌بر گفت که کشت این محصولات توسط کشاورزان مهاجر ممنوع است و ادارات برق، جهاد کشاورزی و امورآب باید به‌صورت جدی به این قضیه ورود کنند.

او با اشاره به بحران آب کوهدشت بیان کرد که منابع آبی متعلق به همه مردم است؛ دست‌درازی به آب‌های زیرزمینی این شهرستان ممنوع است و با متخلفان حوزه آب برخورد می‌شود.

رئیس دادگستری کوهدشت با اشاره به انسداد چندین چاه آب در این زمینه، اقدام اساسی درجلوگیری از کشت محصولات آب‌بر را ابطال پروانه کشاورزان متخلف دانست.

رشد 50 درصدی فعالیت کشاورزان مهاجر فقط با کشت سیب‌زمینی در کوهدشت

عبداللهی مدیر جهاد کشاورزی کوهدشت با بیان اینکه 156 هکتار سیب‌زمینی زمستانه سال گذشته در این شهرستان کشت شده‌بود، تأکید کرد که با ورود کشاورزان مهاجر به این شهرستان 228 هکتار سیب‌زمینی به تعداد 28 بهره‌بردار طی امسال به‌صورت غیرمجاز کشت شده‌است و اگر جلوگیری نمی‌کردیم 5 هزار هکتار کشت می‌شد.

عبدالهی با تأکید به اینکه کشاورزان مهاجر طبق مصوبات شورای حفاظت از آب حق ورود به کوهدشت را نداشتند، بیان کرد که این افراد بدون توجه به مصوبات و به‌صورت شبانه اقدام به کشت سیب‌زمینی کرده‌اند و مشکلات زیادی برای این شهرستان به‌وجود آوردند.

او با اشاره به ضرورت جلوگیری از کشت محصولات آب‌بر در کوهدشت گفت که برخی از کشاورزان تمامیت‌خواه کوهدشتی که ساکن این شهرستان نیز نیستند با هدف تأمین منافع کوتاه‌مدت خود با اجاره زمین‌های خود به دیگران به آب کوهدشت ضربه اساسی زده‌اند.

او درباره اقدامات پیشگیرانه جهاد کشاورزی کوهدشت در مورد ممنوعیت ورود کشاورزان مهاجر به این شهرستان، از برنامه‌هایی مانند برگزاری همایش‌ با حضور کشاورزان، نصب بنر، اخطار پیامکی و بهینه‌سازی چاه‌های آب خبر داد.

اظهارات عجیب و متناقض مسئولان درباره برخورد با تخلف کشاورزان مهاجر

این اظهارات مسئولان مختلف درباره فعالیت کشاورزان مهاجر و اقدامات انجام شده در جلوگیری از این فعالیت‌هاست که نیاز است چند نکته‌ای در این زمینه گفته شود.

** یکی از نکات قابل تأمل در گفته مسئولان در این زمینه تناقض‌گویی درباره بستر قانونی برخورد با کشاورزان مهاجر است؛ در حالی که احمد گودرزی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب‌ منطقه‌ای لرستان می‌گوید هیچ قانونی برای برخورد با کشاورزان مهاجر وجود ندارد، سید عماد شاهرخی رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان از مکاتبات لازم با دهیاران و شوراهای اسلامی مبنی‌بر ممنوعیت کشت اراضی توسط کشاورزان غیربومی خبر می‌دهد.

در ادامه نیز حمزه آزادبخت مدیر اداره منابع آب کوهدشت می‌گوید در این زمینه جرائم سنگینی برای کشاورزان متخلف در نظر گرفته شده است اما از اینکه دقیقاً چه جرائمی برای این تخلفات در نظر گرفته شده است چیزی نگفت.

** از سوی دیگر، شاهرخی در حالی از کاهش سطح کشت اراضی توسط کشاورزان مهاجر خبر می‌دهد که با وجود ممنوعیت کشت محصولات آب‌بر، احمد گودرزی می‌گوید: کشاورزان غیر بومی سال‌های پیش در نقاط محدودی از لرستان کشاورزی می‌کردند اما الان در همه نقاط استان مشغول کشت محصولات آب‌بر هستند.

** نکته دیگر در اظهارات قابل تأمل این مسئولین آنجاست که آقای آزادبخت می‌گوید فعالیت کشاورزان مهاجر در اراضی کشاورزی استان نباید برای کشاورزان بومی این ذهنیت را ایجاد کند که کشت محصولات آب‌بر آزاد شده است.

اتفاقا یکی از گلایه‌ها و انتقادات اساسی به همین رویکرد و رویه است؛ اینکه دلیل این مماشات با کشاورزان مهاجر چیست؟ این تناقض عملکردی نسبت به کشاورز بومی و کشاورز مهاجر از کجات نشأت می‌گیرد؟ کشاورز بومی به دلایل مختلف از جمله نبود امکانات و توانایی‌های مالی و محدودیت‌های قانونی قادر به کشت محصول نبوده و به همین دلیل حتی با فرض تلاش برای رسیدن به سود بیشتر زمین خود را در اختیار کشاورز غیربومی قرار می‌دهد و در کمال تعجب کشاورز بومی محصولی را در این زمین کشت می‌کند که اساساً ممنوع است.

** اما شاید بتوان عجیب‌ترین اظهارنظر در این زمینه را مربوط به عبداللهی مدیر جهاد کشاورزی کوهدشت دانست؛ آنجا که می‌گوید کشاورزان مهاجر و غیربومی به صورت شبانه اقدام به کشت سیب‌زمینی کرده‌اند.

این اظهارات عجیب و قابل تأمل در حالی است که وقتی آقای عبداللهی از کشت شبانه سیب‌زمینی در اراضی کشاورزی توسط کشاورزان مهاجر خبر می‌دهد یعنی اولاً از مهاجر و غیربومی بودن این کشاورزان مطلع است، ثانیاً اراضی‌ای که توسط این کشاورزان مورد استفاده قرار گرفته است، مشخص هستند.

اما عجیب‌تر، استدلال عبداللهی درباره شبانه بودن کشت سیب‌زمینی است؛ اینکه کشت شبانه استدلالی در رفع تکلیف در برخورد با کشاورزان متخلف باشد، از زبان یک مسئول به شدت غیرقابل دفاع است. وقتی از زمان اجاره کردن زمین کشاورزی تا کشت و داشت و برداشت محصول ماه‌ها زمان نیاز است و در این مدت هیچ برخوردی با کشاورزان متخلف نمی‌شود، این ادعای عجیب بیشتر نمود پیدا می‌کند.

نکته پایانی؛ فعالیت نسبتاً آزاد و بی‌دغدغه کشاورزان مهاجر در اراضی کشاورزی استان لرستان و اظهارات متناقض مسئولان در برخورد با آنها، جدای از اینکه رها بودن این معضل را تقریبا به اثبات رسانده‌است، حاوی یک نکته تلخ و خطرناک است و آن هم این است که کشت محصولات آب‌بر توسط کشاورزان مهاجر، در کنار آسیب‌های جبران‌ناپذیر به آب و خاک این سرزمین، سرمایه‌های به دست آمده از کشت این محصولات را هم به جای لرستان، به استان دیگری هدایت می‌کند و دیر نیست روزی که وقتی مهاجرین شیره جان این زمین‌های کشاورزی را هم چشیدند، آن وقت دیگر همان اندک آورده‌ای که کشاورزان بومی از راه اجاره زمین به دست می‌آوردند وجود ندارد و ما می‌مانیم با دست‌های خالی و زمین‌هایی که دیگر برای روییدن علف‌های هرز هم جانی ندارند.

انتهای پیام/