دلایل اصرار باکو به جاده آغدام-خانکندی و مخالفت ارامنه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از رسانه‌های جمهوری آذربایجان، بحران بین باکو و ایروان در مورد حمل‌ونقل کالا از ارمنستان به قره‌باغ و بالعکس عملاً در اواخر سال 2022 ظاهر شد.

در آن زمان، دولت آذربایجان چندین بار از فرآوری و صادرات مواد معدنی در منطقه‌ای که نیروهای حافظ صلح روسی در آن مستقر هستند، ابراز نگرانی کرد و خواستار نظارت بر فعالیت‌های غیرقانونی نیروهای حافظ صلح روسیه در منطقه بدون نظارت خود شد.

پس از گفتگو با نیروهای حافظ صلح روسی در 3 و 7 دسامبر سال گذشته، توافقی برای بازرسی منطقه حاصل شد، اما از نظارت جلوگیری شد. با در نظر گرفتن این مبنا، فعالان محیط زیست آذربایجان از 12 دسامبر 2022 اقداماتی را در جاده شوشا به خانکندی آغاز کردند.

در 28 آوریل، فعالان زیست محیطی چند روز پس از ایجاد ایست بازرسی در رودخانه هکری در ورودی کریدور لاچین توسط آذربایجان در 23 آوریل، از توقف موقت تحصن در جاده شوشا - خانکندی خبر دادند. پس از آن ارامنه قره‌باغ از گذرگاه مرزی لاچین برای رفتن به ارمنستان استفاده کردند.

اما در 15 ژوئن پس از مجروح شدن یک نظامی آذربایجانی در این گذرگاه مرزی، باکو با اتخاذ تدابیری حرکت عمومی را متوقف کرد.

استفاده از کمیته بین‌المللی صلیب سرخ که کمک‌های بشردوستانه به قره‌باغ را ارائه می‌کند، در اواسط ژوئیه به دلیل اتهامات قاچاق محدود شد. در حال حاضر طرف آذربایجانی پاسگاه لاچین را فقط برای جابجایی بیماران باز نگه می‌دارد.

ارامنه قره‌باغ اظهار می‌دارند که در جریان اقدام فعالان محیط زیست و همچنین پس از ایجاد گذرگاه مرزی در جاده لاچین، در تأمین مواد غذایی روزانه با مشکل مواجه شده و با بحران روبرو هستند.

در ارمنستان، آن‌ها فکر می‌کنند که بحران قره‌باغ در واقع پس از پایان جنگ دوم قره‌باغ، زمانی که آذربایجان بارها گاز و برق منطقه را قطع کرد، به وجود آمد. طرف آذربایجانی قطع برق و گاز را با شرایط جوی و مشکلات فنی توجیه کرد.

علاوه بر این، باکو گفت که نه اقدامات فعالان محیط زیست و نه گذرگاه مرزی در جاده لاچین، بحران انسانی ایجاد نکرد و آماده است همه نیازهای بشردوستانه را که ممکن است ساکنان ارمنستان با آن مواجه شوند، به سرعت حل کند و پیشنهاد جاده آغدام – خانکندی را داد.

چرا باکو جاده آغدام-خانکندی را پیشنهاد می‌کند؟

وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان بارها در بیانیه‌های خود اعلام کرده که جاده آغدام - خانکندی به منظور ارائه کمک‌های بشردوستانه به ارامنه قره‌باغ عملیاتی شده است.

اگرچه ارمنستان این جاده را راه‌حل عملیاتی پیش‌بینی‌شده توسط آذربایجان می‌بیند، اما خواهان حمل محموله در طول کریدور لاچین است که تحت کنترل نیروهای حافظ صلح روسیه است و این را با مفاد بیانیه سه‌جانبه امضا شده بین ارمنستان، آذربایجان و روسیه در 9 نوامبر 2020 توجیه می‌کند.

طرف آذربایجانی اعلام می‌کند که ارامنه ساکن قره‌باغ را به عنوان شهروند خود می‌پذیرد و بر انتقال کمک‌های بشردوستانه از باکو از طریق جاده آغدام - خانکندی با استناد به این واقعیت که این منطقه قلمرو حاکمیت آذربایجان است، اصرار دارد.

باکو همچنین مدعی شده که در ماه‌های اخیر چندین پرسنل نظامی و غیرنظامی در مناطق مرزی با ارمنستان مورد اصابت مین قرار گرفته‌اند و سلاح و مهمات تحت عنوان کمک‌های بشردوستانه از ارمنستان به قره‌باغ منتقل می‌شود. از این رو آذربایجان تنها خودروهای متعلق به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ را از طریق کریدور لاچین مجاز به تردد کرد و پیشنهاد داد کمک‌های بشردوستانه از طریق جاده آغدام - خانکندی منتقل شود.

ایروان اعلام کرده که هیچ اتحاد نظامی در قره‌باغ ندارد و هیچ حمایت نظامی به دولت جدایی‌طلب قره‌باغ ارائه نمی‌کند.

اگرچه دولت آذربایجان در چندین دیدار با ارامنه قره‌باغ موضوع ادغام مجدد آن‌ها به آذربایجان را مطرح کرد، اما نتوانست پاسخ مثبتی از سوی آن‌ها دریافت کند.

پیشنهاد جاده آغدام - خانکندی به آذربایجان نیز از نظر ادغام مجدد ارامنه قره‌باغ در آینده یک تصمیم مهم است. این موضوع همچنین در جلسه توجیهی آراز عظیم اف معاون وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان در هیئت دیپلماتیک در این کشور در 27 ژوئیه بیان شد.

آذرتاج نوشت: باکو این پیشنهاد را در گفتگو با آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا که در هفته‌های اخیر با علی‌اف رئیس‌جمهور تلفنی صحبت کرده بود، تکرار کرد.

این مقام آمریکایی بر اهمیت عبور آزادانه خودروهای تجاری، بشردوستانه و شخصی از کریدور لاچین و همچنین بر ضرورت مصالحه در مسیرهای جایگزین برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به مردم قره‌باغ تأکید کرد.

الهام علی‌اف در گفتگو با بلینکن، جاده آغدام - خانکندی را برای رفع نیازهای ساکنان ارمنی پیشنهاد کرد، اما ارمنستان با همه پیشنهادات مخالفت کرد.

چرا ارمنستان مخالف جاده آغدام - خانکندی است؟

نه‌تنها ارمنستان، برخی از مردم ارامنه در جمهوری قره‌باغ نیز اجرای حمایت‌های بشردوستانه از طریق جاده آغدام - خانکندی را یک تهدید می‌دانند.

از 14 ژوئیه، ارامنه قره‌باغ به عنوان اعتراض دست به تحصن زدند.

در 19 جولای، اعضای «جبهه توسعه و امنیت آرتساخ» به رهبری «روبن واردانیان» میلیاردر روسی ارمنی تبار، جاده آغدام به خانکندی را با صفحات بتنی مسدود کردند.

وزارت دفاع آذربایجان اعلام کرد: اگرچه گروه‌های مسلح غیرقانونی ارمنی سعی در نصب استحکامات طولانی‌مدت در مقابل مواضع ارتش آذربایجان در مسیر آغدام داشتند، اما در نتیجه اقدامات عاجل این کار بلافاصله متوقف شد.

آرارات میرزویان وزیر امور خارجه ارمنستان روز پنجشنبه در پاسخ به سؤال رسانه‌های ارمنی درباره جاده آغدام - خانکندی گفت: ارمنستان نمی‌تواند و صلاحیت بحث در مورد راه‌های دیگر حمل بار به قره‌باغ را ندارد، اما محاصره غیرقانونی اطراف کریدور لاچین باید برداشته شود و مفاد بیانیه سه‌جانبه 9 نوامبر اجرا شود.

با این حال، میرزویان گفت که هیچ جایگزینی برای کریدور لاچین وجود ندارد و بازگشایی این جاده یک موضوع اساسی برای ایروان است.

وزارت امور خارجه آذربایجان سخنان آرارات میرزویان را لفاظی تهاجمی خواند.

در بیانیه این وزارتخانه آمده است: حقوق ساکنان ارمنی منطقه قره‌باغ هرگز نمی‌تواند بر حقوق جمعیت آذربایجانی این منطقه غلبه داشته باشد و باکو تنها رویکردی برابر را در مورد اقوام مختلف ساکن در قلمرو خود اعمال می‌کند و خواهد داشت.

ریچارد گیراگوسیان، مدیر مرکز تحقیقات منطقه‌ای ایروان اظهار داشت: تا زمانی که آذربایجان برخلاف توافق آتش‌بس 2020 در کریدور لاچین مداخله کند، امید کمتری به پذیرش این مسیر از طریق آغدام وجود خواهد داشت.

الخان شاهین اوغلو، تحلیلگر سیاسی آذربایجانی معتقد است: مخالفت ارمنستان و رهبری جدایی‌طلب در قره‌باغ با جاده آغدام - خانکندی به ترس از دست دادن اهمیت کریدور لاچین مربوط می‌شود. مقامات قره‌باغ فکر می‌کنند که اگر با ورود کمک‌های بشردوستانه از آذربایجان از طریق جاده آغدام - خانکندی موافقت کنند، این به معنای به رسمیت شناختن تمامیت ارضی آذربایجان است.

شاهین اوغلو می‌گوید: نگرانی ایروان از این احتمال ناشی می‌شود که روابط آزاد بین جدایی‌طلبان قره‌باغ و ارمنستان به تدریج پس از عملیاتی شدن جاده آغدام - خانکندی از بین برود.

به گفته وی، ارامنه قره‌باغ معترض به جاده آغدام - خانکندی به طور غیرمستقیم با پیشنهاد ادغام مجدد آذربایجان موافق نیستند. با این حال، ارامنه قره‌باغ این را پنهان نمی‌کنند و اغلب اظهار می‌کنند که نمی‌خواهند در آذربایجان ادغام شوند.

آذربایجان چگونه می‌خواهد حمل‌ونقل را در جاده آغدام - خانکندی انجام دهد؟

در حال حاضر، اولویت باکو، اخراج نیروهای حافظ صلح روسی از خاک خود و بازگرداندن مشروعیت در بخش‌های تحت کنترل جدایی‌طلبان قره‌باغ در دو سال آینده است.

برای دستیابی به این هدف، باکو قبل از هر چیز سعی می‌کند از اهمیت جاده لاچین بکاهد و روند ادغام مجدد ارامنه قره‌باغ را آغاز کند.

افتتاح جاده آغدام - خانکندی می‌تواند به آذربایجان در این امر کمک کند. باکو در مرحله اولیه تلاش می‌کند با میانجی‌گری سازمان‌های بین‌المللی کالاهای بشردوستانه را از باکو به قره‌باغ منتقل کند.

الخان شاهین اوغلو گفت: همه می‌دانند که کمک‌های بشردوستانه ارائه شده به قره‌باغ، چه از ارمنستان و چه از آذربایجان، نمی‌تواند برای همیشه دوام بیاورد.

پس چه خواهد شد؟

ریچارد گیراگوسیان می‌گوید: اگرچه در هفته‌های اخیر، سیاست محاصره طرف آذربایجانی در قبال قره‌باغ خشن بوده است، اما انتظارات قابل‌اعتمادی وجود دارد که اوضاع به تدریج تلطیف شود.

این تحلیلگر سیاسی ارمنی مبنای این امر را مداخله چشمگیر کشورهای غربی در این موضوع طی روزهای اخیر و نیز جنبه‌های مثبت آخرین نشست وزرای خارجه دو کشور در مسکو عنوان می‌کند و می‌گوید: این احتمال وجود دارد که در روزهای آینده گرایش‌های تنش‌زدایی بین باکو و ایروان وجود داشته باشد.

با این حال، این تحلیلگر می‌گوید به احتمال زیاد تنش در عرصه سیاسی به زودی کاهش می‌یابد، اما معتقد است که کاهش تنش موجود در میان مردم زمان بیشتری نیاز دارد.

ریچارد گیراگوسیان افزود: سطح پایین اعتماد بین باکو و ایروان یکی از عواملی است که باعث طولانی شدن این روند می‌شود.

به گفته الخان شاهین اوغلو، باکو قصد دارد به تدریج کمک‌های بشردوستانه، احیای روابط تجاری با ارامنه قره‌باغ، صدور شناسنامه، رفت‌وآمد آزاد و استفاده از پول ملی آذربایجان در قره‌باغ را جایگزین کند.

آذربایجانی‌های مقیم قره‌باغ می‌گویند که در واقع، حتی در زمان اتحاد جماهیر شوروی، ارامنه قره‌باغ برای خرید مایحتاج روزانه از جمله مواد غذایی از طریق جاده خانکندی  - آغدام به بازار آغدام می‌آمدند.

به نظر می‌رسد آذربایجان قصد دارد دوباره آن سیستم را بازگرداند.

این همچنین به باکو این امکان را می‌دهد که به تدریج کریدور لاچین را به یک مسیر بی‌اهمیت تبدیل کند.

چرا آذربایجان در تلاش برای کاهش اهمیت کریدور لاچین است؟

جمهوری آذربایجان روابط موجود بین جمهوری قره‌باغ و ارمنستان بر سر کریدور لاچین را تهدیدی برای تمامیت ارضی و حاکمیت بین‌المللی خود می‌داند.

در عین حال، باکو تلاش می‌کند تا بدون مشارکت شخص ثالث، یعنی جدایی‌طلبان قره‌باغ، روابط تجاری یا بشردوستانه با ارمنستان برقرار کند.

الخان شاهین اوغلو معتقد است که باکو با استناد به فقدان هرگونه توافق تجاری با ارمنستان، به طور موجه علاقه‌ای به حمل کالا از ارمنستان به خاک خود، یعنی قره‌باغ ندارد.

در حال حاضر باکو در حال برنامه‌ریزی برای تعمیر جاده‌ها در مسیر قبادلی و در آینده برای برقراری روابط تجاری دوجانبه با ارمنستان با استفاده از جاده‌های جایگزین به جای مسیر لاچین است.

انتهای پیام/