چالش‌های عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، با نزدیک شدن گرجستان به عضویت در اتحادیه اروپا، شور و هیجان بر این جمهوری قفقاز جنوبی سایه افکنده است. در 15 دسامبر، اتحادیه اروپا درخواست گرجستان برای عضویت در اتحادیه اروپا را سریع پیگیری کرد و به آن وضعیت نامزدی اعطا کرد و بدین ترتیب حمایت خود را از کشورهای اروپای شرقی و قفقاز که به تعبیر آن‌ها با شبح تجاوز روسیه مواجهند، ابراز کرد.

چالش‌ها در عضویت بالقوه گرجستان در اتحادیه اروپا، نه تنها از با مشکلات بیرونی و هستی شناختانه‌ای همچون روسیه روبروست بلکه این کشور باید یک‌سری موانع و مشکلات داخلی را نیز برطرف کند.

تلاش برای یکپارچگی اروپایی

تقاضا برای ادغام با اروپا در تفلیس چیز جدیدی نیست. از زمان انحلال اتحاد جماهیر شوروی سابق، احساسات ضد روسی خطوط سیاست گرجستان را مشخص کرده است. از اواخر دهه 90 تا اوایل دهه 2000، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به سرعت گسترش یافت و گرجستان فعالانه به دنبال عضویت در این سازمان بود.

با مشاهده احتمال عبور از خط قرمز توسط گرجی‌ها، نیروهای روسیه به بهانه نسل‌کشی ادعایی، به اوستیای جنوبی و آبخازیا بسیج شدند و مسکو از ادعای حاکمیت این دو منطقه حمایت کرد. از آن زمان، نخبگان سیاسی در گرجستان با احتیاط جاه‌طلبی‌های خود را برای همگرایی با ساختارهای اروپایی دنبال کرده‌اند.

  صادرات گرجستان به روسیه در همان سال 32 درصد افزایش یافت. علیرغم عادی سازی روابط با روسیه، تعداد طرفداران پروژه اروپایی متناسب با افزایش احساسات ضد روسیه در سال به سال افزایش یافت.  

 

در سال 2014، گرجی‌ها توافقنامه همکاری با اتحادیه اروپا را امضا کردند. به طور همزمان، نخبگان سیاسی گرجستان بر بازسازی روابط خود با روسیه متمرکز شدند. در سال 2014، پروازهای مستقیم بین دو کشور، از جمله سفرهای بدون ویزا، مجدد میان دو کشور از سر گرفته شد. 

حجم بالای تجارت دوجانبه به کاهش تنش با روسیه کمک کرد. واردات گرجستان از روسیه در سال 2023 با 79 درصد افزایش به 1.8 میلیارد دلار در مقایسه با سال 2022 رسید. صادرات گرجستان به روسیه در همان سال 32 درصد افزایش یافت.

علیرغم عادی سازی روابط با روسیه، تعداد طرفداران پروژه اروپایی متناسب با افزایش احساسات ضد روسی، سال به سال در این کشور افزایش پیدا می‌کند. با این حال، نخبگان سیاسی در تفلیس این احساس و عقیده را ندارند که علیرغم صحبت در مورد آینده یورو-آتلانتیک و داشتن آرزوی عضویت در ناتو، روابط خود با روسیه را تخریب کنند از همین‌روی اوکراین را به دلیل آرزوهای کی یف در خصوص عضویت در ناتو در جنگ روسیه-اوکراین مقصر می‌دانند.

پذیرش شرایط تعیین شده از سوی اتحادیه اروپا و اجرای آن‌ها ممکن است چالشی برای حزب حاکم فعلی گرجستان باشد، زیرا برخی از منافع سیاسی رویای گرجستان با آرمان‌های یورو-آتلانتیکی گرجستانی مردم این کشور در تعارض و تضاد قرار دارد.

انجام اصلاحات اتحادیه اروپا

در حال حاضر میزان تبعیت تفلیس با سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا 43 درصد همخوانی دارد. به‌ منظور ایجاد نرخ انطباق بالاتر، اتحادیه اروپا 9 شرط را برای عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا تعیین کرده که این شرایط از مبارزه با اطلاعات نادرست و مداخله خارجی، همسویی سیاست خارجی گرجستان با سیاست خارجی اتحادیه اروپا، تقویت نهادهای دموکراتیک گرجستان، اجرای توصیه‌های کمیسیون ونیز و بخش‌های «الیگارشی زدایی» از اقتصاد گرجستان، متغیر است.

علیرغم اینکه 89 درصد مردم گرجستان خواهان پیوستن به اتحادیه اروپا از سال 2022 هستند ، نخبگان سیاسی گرجستان در اجرای اصلاحات بسیار کند بوده‌اند. این امر یک دوگانگی بین آرمان‌های مردم و سیاست اعمالی نخبگان در این کشور را نشان می‌دهد.

با این حال، گرجستان برای اتحادیه اروپا در حوزه اقتصادی چیزی برای ارائه ندارد و با توجه به اینکه تولید ناخالص داخلی گرجستان نصف تولید ناخالص داخلی بلغارستان (فقیرترین عضو اتحادیه اروپا) است خطر تضعیف، اتحادیه را تهدید می‌کند.

بدتر از آن، تفلیس با هیچ کشور اتحادیه اروپا مرز زمینی مشترک ندارد. حتی در یک سناریوی معمولی، الحاق به پروژه اروپایی یک کار دشوار است و این فرآیند به طور متوسط ​​9 سال طول می‌کشد.

از دیگر موانع جدی عضویت گرجستان در این اتحادیه مدیریت روابط با روسیه است. حزب رویای گرجستان و دیگر ساختارهای سیاسی، اقتصادی تفلیس اگر خواهان پذیرش در اتحادیه اروپا هستند باید به انجام اصلاحات مدنظر اتحادیه اروپا، از جمله اصلاحاتی که گرجستان را از نفوذ روسیه جدا می‌کند، تن دهند.  

افزایش تعامل با روسیه نگرانی برای عضویت در اتحادیه اروپا خواهد بود. علاوه بر این، اتصال به دلیل اینکه گرجستان مرزی با یک کشور اتحادیه اروپا ندارد، مشکل خواهد بود.

وابستگی روسیه

جدایی از مسکو دشوار خواهد بود، زیرا نفوذ روسیه در گرجستان در حال افزایش است. در سال 2022، بیش از 15000 شرکت روسی در گرجستان به ثبت رسیدند که نسبت به سال 2021 افزایشی 16 برابری داشته است. 

در رابطه با روابط اقتصادی،  صادرات روسیه به گرجستان از آغاز شروع جنگ در اوکراین افزایش یافته و سهم انرژی روسیه در سبد انرژی گرجستان به 51 درصد رسیده است. با رشد ناخالص واردات نفت به مبلغ 482 میلیون دلار، واردات گاز در همان سال 32 درصد و واردات زغال سنگ با 157 درصد افزایش به 70 میلیون دلار افزایش یافت. همچنین در حوزه توریسم و گردشگری تعداد بازدیدکنندگان از روسیه از سال 2021 تاکنون 20 درصد افزایش پیدا کرده است.

این افزایش تعاملات با روسیه نگرانی‌هایی را برای عضویت در اتحادیه اروپا به وجود خواهد آورد. علاوه بر این، نحوه برقراری ارتباط به دلیل اینکه گرجستان مرزی مشترک با یک کشور اتحادیه اروپا ندارد، مشکل خواهد بود.

صوفیه پایتخت بلغارستان نزدیک ترین نقطه وصل و عبور اتحادیه اروپا به گرجستان است که در فاصله 1500 کیلومتری مرزهای آبی این کشور قرار دارد. گرجستان با توجه به فاصله و همانطور که قبلاً ذکر شد، با تولید ناخالص داخلی 50 درصد کمتر از بلغارستان، از نظر اقتصادی چیزی برای ارائه به اتحادیه اروپا ندارد. جنگ در اوکراین روابط اتحادیه اروپا و روسیه را متشنج‌تر کرده است و تجارت گرجستان با مسکو و نفوذ خزنده روسیه در گرجستان برای اتحادیه اروپا مشکل ساز خواهد بود.

به غیر از روسیه، نفوذ خزنده چین هم در گرجستان ممکن است برای ساختارهای اروپایی دردسرساز باشد. گرجستان یک مرکز حیاتی برای طرح بلند پروازانه یک کمربند و یک جاده چین است. پروژه‌هایی مانند  بندر دریای عمیق آناکیلا، کریدور میانی، راه آهن باکو- تفلیس- قارص و توافقنامه تجارت آزاد امضا شده بین دو کشور، همکاری‌ها را در بالاترین سطح خود ایجاد کرده است. با توجه به اینکه اتحادیه اروپا و چندین کشور عضو در حال تنظیم مجدد روابط خود با پکن هستند، چنین سطوحی از تعامل می‌تواند برای بروکسل نگران کننده باشد.

سیاست روزمره در گرجستان 

سیاستمداران گرجستان در مورد مسئله اتحادیه اروپا اختلاف نظر دارند. بیدزینا ایوانیشویلی، نخست وزیر سابق گرجستان و بنیانگذار حزب رویای گرجستان، یک الیگارش است که در زمان رئیس جمهور روسیه، بوریس یلتسین، ثروت زیادی بدست آورد و گرجستان را در مسیری قرار داد که همانند اسلاف خود با سرعت زیاد به سمت غرب حرکت نمی‌کردند و همچنین همانند روسای جمهور قبل از خود مسیر دشمنی با روسیه را هم در پیش نگرفت. 

از سوی دیگر، سالومه زورابیشویلی، رئیس جمهور غرب‌گرا و طرفدار اتحادیه اروپا، از حمایت بی قید و شرط حزب رویا برخوردار نیست و در هنگام سفر به پایتخت های اروپایی برای بحث در مورد عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا به دلیل اقدام علیه دادگاه قانون اساسی این کشور، در معرض خطر استیضاح قرار گرفت.

در حالی که گرجستان به آرامی به سمت بروکسل حرکت می کند، حزب رویای گرجستان به پیروزی در انتخابات اکتبر امسال اطمینان دارد.

 

گرجستان با چالش ایجاد توازن در پیگیری خواسته‌های خود مواجه است، عضویت در اتحادیه اروپا و عدم رویارویی همه جانبه با روسیه. این امر نیازمند رویکردی محتاطانه برای جلوگیری از پیامدهای احتمالی درگیری در مناطق شمالی گرجستان یعنی آبخازیا و اوستای جنوبی است.

گسترش اتحادیه اروپا نه تنها زمینه را برای یک اروپای چندسرعتی فراهم می‌کند، بلکه تصویری که از اتحادیه اروپا منعکس می‌شود توصیف کننده آن است که در این اتحادیه کشورهای مختلف در سطوح و سرعت‌های مختلف بسته به وضعیت سیاسی هر کشور ادغام می‌شوند.

البته این موضوع می‌تواند تهاجم بیشتر روسیه را نیز تحریک کند، به همین دلیل است که نخبگان سیاسی گرجستان محتاطانه با مسئله الحاق برخورد می‌کنند. در حالی که گرجستان به آرامی به سمت بروکسل حرکت می‌کند، حزب رویای گرجستان به پیروزی در انتخابات اکتبر امسال اطمینان دارد. برای آینده بلندمدت این کشور در اتحادیه اروپا، تنها زمان مشخص  کننده بسیاری از مسائل خواهد بود.

نویسنده: مهدی سیف تبریزی پژوهشگر حوزه روسیه و قفقاز

انتهای پیام/