انیمیشن ایرانی در آستانه بلوغ

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، تولید هفت هزار و 300 ساعت پویانمایی طی پنج سال برنامه هفتم توسعه تلنگر و محرکی بود برای تولد یک بنیاد؛ بنیادی برای حمایت از هنر- صنعت پویانمایی. ضرورت تاسیس بنیاد ملی پویانمایی از سال ها قبل در فضای دولت و حاکمیت احساس شده بود اما تلاش های مختلف، هیچ کدام به ثمر ننشست تا اینکه در دولت سیزدهم اهمیت این حوزه به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفت. نیمه اسفندماه سال 1402 ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور، یکی از قوانین و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی را برای اجرا ابلاغ کرد که بر اساس آن قرار شد یک موسسه غیردولتی و غیرخصوصی با عنوان بنیاد ملی پویانمایی تاسیس شود. این بنیاد هشت عضو حقیقی- حقوقی و پنج عضو حقیقی دارد و هدف از راه اندازی آن، ارتقای کمی و کیفی هنر- صنعت پویانمایی، تولید محصولات پویانمایی فاخر و معرفی استعدادهای جدید به این عرصه عنوان شده است. فرزانه فخریان مشاور وزیر فرهنگ در امور کودک و نوجوان، مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی ایران و مهدی مسعودشاهی، سیدعلیرضا گلپایگانی، امیررضا مافی، عبدالرضا عالی زاده و مریم جلالی به مدت سه سال به عنوان 5 عضو حقیقی هیات امنای بنیاد ملی پویانمایی معرفی شدند. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس فرهنگستان هنر، رئیس حوزه هنری، مدیرعامل کانون پرورش فکری، رئیس مرکز پویانمایی صبا، رئیس سازمان سینمایی و 2 معاون ذی ربط از وزارت صمت و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، اعضایی هستند که با جایگاه حقوقی به عضویت هیات امنای بنیاد ملی پویانمایی درآمده اند. با حامد جعفری که تهیه کنندگی انیمیشن موفق «شاهزاده روم» و دو انیمیشن پرفروش «فیلشاه» و «بچه زرنگ» را در کارنامه کاری خود دارد، مروری بر نیاز و ضرورت های امروز حوزه انیمیشن داشته ایم و درباره انتظارات و توقع فعالان این حوزه از این بنیاد نوپا گفت وگو کرده ایم که در ادامه می خوانید.

مهم ترین مساله حوزه پویانمایی ایران را چه می دانید؟

هنر-صنعت انیمیشن به عنوان یک حوزه نوپا و دارای ظرفیت در کشورمان محسوب می شود و به نسبت عمر محدودی که دارد، پیشرفت های بسیاری در ایران داشته است و به همان میزان با مسائل متنوعی هم روبه رو است. یکی از این مسائل سازکار آموزش نیروی انسانی برای حضور در پروژه های بزرگ تولید انیمیشن است. در حال حاضر آموزش هایی که در هنرستان ها و دانشگاه ها به هنرجویان منتقل می شود، برای کمپانی های تولید کاربردی نیست. مساله دوم سرویس دهی استودیوها و هنرمندان ایرانی به استودیوها و انیمیشن سازان خارج از کشور است. یعنی هنرمندان و استودیوهای داخل کشور از آموزش و زیرساخت های ارزان قیمت (سوبسیدایز شده) بهره می گیرند اما زمان و انرژی خود را صرف تولید اثری می کنند که متعلق به کشور نیست. باید بدانیم که هزینه های زیادی صرف می شود تا یک هنرمند به توانمندی و سطح بالایی برای حضور در یک پروژه بیگ پروداکشن برسد. حال تصور کنید هنرمندی که در یک فرآیند طولانی مدت به نیروی حرفه ای تبدیل شده است، این تجربه و توانمندی خود را در اختیار استودیوهای خارج از کشور قرار می دهد و آنها نیز از او به عنوان یک سرویس دهنده ارزان قیمت بهره می گیرند و با استفاده از او و ظرفیت ها و زیرساخت هایی که بعضا با هزینه های بسیار پایین در اختیار هنرمندان است، محتوایی تولید می کنند که متناسب با فرهنگ کشورمان نیست. مساله سوم نبود زیرساخت های فنی لازم سخت افزاری و نرم افزاری در کشور است. خیلی از ابزارهای سخت افزاری و نرم افزاری هنر-صنعت انیمیشن برای فعالین داخلی تحریم است و استودیوها گاها مجبورند تلاش زیادتری انجام دهند تا بتوانند آثار باکیفیتی را با ابزارهای به روزرسانی نشده انجام دهند.

مساله چهارم جدی گرفته نشدن آثار کودک در فرآیند اکران است. کار کودک همچنان در نظر بسیاری از سینماداران و شرکت های پخش و مسئولان فرهنگی جدی گرفته نمی شود و مخاطبان این آثار به عنوان شهروندان درجه دوم سینما تلقی می شوند. خیلی از سینماداران با وجود فروش بالای یک اثر کودک، رغبتی برای سانس دهی متناسب این آثار با فرصت تماشای کودکان و خانواده ها در سینما نشان نمی دهند و سرویس دهی مناسبی به آثار کودک ندارند و ترجیح می دهند به جای صبوری برای آثار کودک، ظرفیت خود را در اختیار آثاری قرار دهند که عمدتا مرتبط با سینمای کمدی بزرگسال است و به لحاظ محتوایی چندان مناسب کودکان و خانواده ها نیست.

مساله پنجم فروش بین الملل آثار کودک است. این آثار عمدتا به دلیل ویژگی های این گروه از مخاطبان از یک ادبیات بین المللی برخوردار است اما برای عرضه بین المللی آن تدبیری از جانب دولت صورت نگرفته است.مساله ششم توجه به این موضوع است که رشد انیمیشن در کشورمان بدون حضور و تولی گری دولت یا یک نهاد مشخص متولی، شکل گرفته و توانسته تا سطح خوبی توسعه یابد. البته در گذشته نیز در ساحت فرهنگی کشور، نهادهای مشابهی راه اندازی شده که امروز کارنامه آنها پیش رویمان قرار دارد و محقق نشدن اهداف شان قابل سنجیدن و بررسی است. به عنوان نمونه بد نیست نگاهی به کارنامه بنیاد ملی بازی های رایانه ای با همه فرازها و فرودهایی که داشته، داشته باشیم. بدیهی است تکرار این مسیر آزموده شده امری غلط است و می توان پیش بینی کرد حتی به اجبار ایجاد چهارچوب ها و دیوان سالاری ها یا هزینه کرد بودجه های هنگفت نیز در مدل های اشتباه، نمی توان به نتایج درست دست یافت. ممکن است این سوال پرسیده شود که راه صحیح چیست؟ باید گفت دنیا خود را متناسب با پیشرفت تکنولوژی و علم همگام می کند و درخصوص هنر-صنعت انیمیشن نیز که یک هنر-صنعت فناورانه است مدل های متعدد و موفقی توسط دولت های مختلف به کارگیری شده است؛ پس نیاز نیست کارشناسان مربوطه یا مدیران بخواهند به اختراع مدل جدیدی دست بزنند بلکه می توانند با الگوگیری از مدل های موفق موجود و متناسب سازی آن با نیازهای داخلی کشور (که بر مبنای شناسایی دلایل موفقیت و گلوگاه های مانع در مسیر است) به یک روش جامع، صحیح و کامل برای تولی گری (نه تصدی گری) در این حوزه دست یابند که هم پایدار بوده و هم کارکرد لازم را داشته باشد.

چه انتظاری از بنیاد ملی پویانمایی ایران دارید؟

برای این نهاد کارکرد یک نهاد متولی را قائل نیستیم. به نظر می رسد بهتر است ریل گذاری این مجموعه مورد مطالعه و مداقه قرار گیرد و با مشورت گرفتن از نخبگان این حوزه به باز طراحی آن اقدام شود. اقدام فعلی شبیه به آن است که ما بخواهیم از مدل های مرسوم در چند دهه گذشته برای پاسخ به یک سوال به روز، بهره بگیریم. همانقدر که فرآیند رشد تکنولوژی در این سال ها «نمایی» بوده است، نهادسازی برای راهبری آن نیز باید به همان نسبت رشد یافته و به روز باشد. اقدام فعلی شبیه آن است که در عصر تکنولوژی و در شرایطی که همه منابع کتابخانه های مرجع عمدتا به صورت دیجیتال درآمده و به صورت برخط در اختیار محققان قرار دارد، ما برای یک محقق حضور در کتابخانه های فیزیکی قدیمی و فیش برداری به سبک گذشته از منابع را تجویز کنیم. همانقدر که تحقیق در شرایط دوم با وجود دسترسی های برخط دردناک است، استفاده از نهادهای تاریخ گذشته برای یک هنر-صنعت فناورانه نیز دردآور خواهد بود.

حالا چه کار باید بکنیم؟

باید موضوع را متناسب با روش ها و متدهای آزمایش شده و به روز در دنیا همگام سازی کنیم. هستند کشورهایی که در حوزه انیمیشن، نهادهایی ایجاد کرده و به موفقیت لازم دست یافتند. طبعا آنها صرفا به دنبال راه اندازی یک اداره دولتی و ایجاد شغل برای عده ای محدود که کارکردی هم نخواهد داشت نبودند. بدیهی است انگیزه راه اندازی یک امر کلیدی است و در این صورت است که درخواهیم یافت مدل های قدیمی برای یک هنر-صنعت فناورانه کارکردی ندارد. همان طور که در حوزه فناورانه بازی های رایانه ای هم کارکردی نداشته و امروز باید این واقعیت را بپذیریم که پس از گذشت سال ها از شکل گیری بنیاد بازی های رایانه ای، این مجموعه نتوانسته است به اهداف و جایگاه ترسیم شده برای آن دست یابد و نسبت و مناسبتی با صنعتی که تولی گری آن را برعهده داشته، ندارد. اینجاست که یاد آن مثل قدیمی می افتیم که آزموده را آزمودن خطاست. بر همین مبنا انتظاری که از دولت داریم، این است که ساختار ایجاد شده را اصلاح کند تا با نهادی مواجه باشیم که با ظرفیت ها و نیازهای این هنر-صنعت متناسب باشد که اگر چنین نشود، نرسیدن به نتیجه یا تاثیرگذاری معکوس، عارضه بدیهی اقدامات گذشته خواهد بود.

حمایت ، نظارت و راهبری را در چه حیطه هایی لازم می بینید؟

مهم ترین وظیفه دولت برای حمایت و نظارت از هنر-صنعت انیمیشن، ایجاد فرصت هایی برای شکوفایی بیشتر این هنر-صنعت در رقابت با آثار رئال است. مثلا مساله ای که در اکران انیمیشن بچه زرنگ با آن مواجه بودیم این بود که یک انیمیشن در سینما و در رقابت با فیلم های رئال باید بجنگد تا بتواند محتوا و محصول خود را به دست مخاطب برساند اما دولت می تواند به عنوان متولی و حمایتگر برای انیمیشن در رقابت با آثار رئال فرصت های ویژه تری ایجاد نماید. به عنوان مثال می شود در آیین نامه های اکران اینطور پیش بینی کرد که اگر یک فیلم رئال و یک فیلم انیمیشن با شرایط برابر متقاضی اکران بودند، اولویت با فیلم انیمیشن باشد یا اگر همه فیلم ها در سینما شش هفته برای حضور در سرگروه فرصت دارند، فیلم های انیمیشن 10 هفته فرصت اکران در سرگروه داشته باشند. از این موضوعات می توان هزاران مثال پیدا کرد. فقط بایستی افرادی که شناخت کافی از موضوع دارند بر موضوع متمرکز شده و با مشورت نخبگان و اهل فن راهکارهای حمایتی و نقاط نظارتی درست برای تولی گری دولت را بیابند.

فقدان چنین نهاد مستقلی تابه حال چه مسائلی ایجاد کرده بود؟

در راه اندازی این نهاد، مستقل بودن یا وابسته بودنش چندان برای ما اهمیتی ندارد. آن چیزی که برای ما مهم است، فکر و چاره اندیشی درست دولت برای بهبود و توسعه بیشتر هنر-صنعت خودشکوفای انیمیشن در کشور است. یعنی باید بخشی در دولت به درستی شکل بگیرد که برای توسعه شکوفایی هایی که تاکنون رخ داده است بتواند الگوی درست یافته و تلاش کند تا با تکثیر آن الگوها موفقیت ها را تکرار نماید. البته به نظر من نهاد اشتباه فقدانش بهتر از حضورش خواهد بود و بهتر است تا وقتی از یک موضوع به شناخت درست و کاملی دست نیافته ایم، برای آن نسخه نپیچیم.

تا رسیدن به مکتب پویانمایی ایرانی چه کارهایی مانده و چه مسیری در پیش است؟

شکل گیری مکتب انیمیشن به دو بال اصلی احتیاج دارد: یکی ساخت و تولید محتوای انیمیشنی بیشتر و دیگری توجه به محوریت و تالیف کمپانی ها در شکل گیری مکاتب. وقتی ما بارها و بارها کار تولید کنیم، رفته رفته به یک منطق محتوایی و فرمی دست خواهیم یافت که در آثارمان ساری و جاری خواهد بود و آن برآیند اگر یک برآیند معنادار در پراکندگی تولیدات مان باشد به ما یک تصویر صحیح از شاخص هایی ارائه خواهد کرد که می توانیم با آن دستیابی به مکتب انیمیشن ایرانی را بسنجیم. از سوی دیگر مکاتب مختلف انیمیشن در دنیا برگرفته از نگاه تالیفی و محوریت استودیوها و کمپانی ها در ساخت آثار بوده است. پس ما نیز برای دستیابی به یک مکتب اختصاصی در انیمیشن ایران باید روی کمپانی های سازنده انیمیشن ها سرمایه گذاری کنیم و از آنها حمایت کنیم تا از رهگذر رسوب تجربه ای که در خلال تولیدات مختلف در سال های متعدد به دست می آید، شاهد شکل گیری مکتب انیمیشن اختصاصی ایرانی باشیم.

منبع: ایران

انتهای پیام/