مدل‌های ترکیبی در دنیای پساکرونا/آینده آموزش دانشگاهی
در حالی که برخی از چالش‌های دوران کرونا همچنان پابرجاست، اما فرصت‌هایی نیز برای توسعه و بهبود آموزش در دوران پساکرونا فراهم شده است.
گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم-زینب امیدی: شیوع ویروس کرونا در اواخر سال 2019 و ادامه آن در سال‌های بعد، تغییرات اساسی و بنیادینی در سیستم‌های آموزشی سراسر جهان به وجود آورد. یکی از حوزه‌هایی که بیشترین تأثیرات را متحمل شد، آموزش دانشگاهی بود.
چگونه پاندمی میلیاردها دانشجو را به دنیای آنلاین فرستاد؟
طبق گزارش‌های مختلف، در زمان اوج پاندمی، حدود 1.6 میلیارد دانش‌آموز و دانشجو در سراسر جهان تحت تأثیر تعطیلی‌های آموزشی قرار گرفتند و مجبور به استفاده از آموزش آنلاین شدند. همچنین بر اساس داده‌های یونسکو، بیش از 91 درصد از دانشجویان جهان در مقطعی از سال 2020 با تعطیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی روبرو بودند.
دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به دلیل محدودیت‌های حضور فیزیکی به ناچار به آموزش آنلاین و از راه دور روی آوردند. این تغییرات عمیق، نه‌تنها شیوه تدریس و یادگیری، بلکه ساختار کلی آموزش را نیز دستخوش تغییر کرد.
در دوران پیش از همه‌گیری، آموزش آنلاین و از راه دور به‌عنوان یک روش مکمل یا جانبی برای آموزش حضوری در نظر گرفته می‌شد. اما با شیوع ویروس کرونا، به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی، آموزش حضوری تقریباً در همه‌جا متوقف و آموزش آنلاین به شیوه اصلی تبدیل شد. پلتفرم‌های آموزشی مجازی در این دوران مورد استقبال زیادی قرار گرفتند.
دانشگاه‌ها به سرعت به استفاده از پلتفرم‌های آنلاین مانند Zoom، Microsoft Teams، Google Classroom و Moodle و sky room روی آوردند. این پلتفرم‌ها به اساتید و دانشجویان امکان تعامل، برگزاری کلاس‌ها، و ارائه محتواهای آموزشی به‌صورت مجازی را فراهم کردند. طبق گزارشی از شرکت Zoom، در سال 2020، این پلتفرم روزانه میزبان 300 میلیون جلسه بود که نشان‌دهنده افزایش شدید استفاده از ابزارهای کنفرانس ویدئویی است.
از طرفی افزایش محتوای دیجیتال موجب شد تا اساتید و دانشگاه‌ها مجبور به تهیه و ارائه محتوای درسی به‌صورت دیجیتال شوند. این شامل ویدیوهای آموزشی، مقالات الکترونیکی، آزمون‌های آنلاین و مواد آموزشی تعاملی می‌شد. همچنین آموزش آنلاین به دانشجویان این امکان را داد که از هر مکانی و در هر زمانی به محتوای آموزشی دسترسی داشته باشند، که این انعطاف‌پذیری پیش از آن در آموزش حضوری ممکن نبود.
در این دوران ارزیابی و امتحانات نیز شامل تغییراتی شد و شیوه‌های ارزیابی نیز تغییر کرد. دانشگاه‌ها برای جلوگیری از تقلب و همچنین ارزیابی عادلانه دانشجویان، به امتحانات آنلاین با استفاده از فناوری‌های نظارت از راه دور و همچنین پروژه‌های تحقیقاتی و تمرین‌های جایگزین روی آوردند. اما با این وجود در بسیاری از امتحانات عامل بازدازنده‌ای برای تقلب وجود نداشت.
مزایا و معایب آموزش آنلاین در مقایسه با آموزش حضوری
آموزش آنلاین در دوران کرونا بسیاری از مزایا و چالش‌های خود را نمایان ساخت. این مقایسه کمک می‌کند تا بهتر بتوانیم تحولات آینده را پیش‌بینی کنیم.
آموزش آنلاین امکان دسترسی به دوره‌ها و منابع دانشگاهی را برای دانشجویان در مناطق مختلف جهان فراهم کرد. دانشجویان دیگر نیازی به حضور فیزیکی در دانشگاه نداشتند و می‌توانستند از هر مکانی به آموزش بپردازند. همچنین هزینه‌های مربوط به رفت‌وآمد، اقامت و حتی مواد آموزشی چاپی به‌طور قابل توجهی کاهش یافت. آموزش آنلاین به دانشجویان این امکان را داد تا زمان خود را بهتر مدیریت کرده و با توجه به شرایط شخصی، محتوای آموزشی را مرور کنند.
اما یکی از بزرگترین چالش‌های آموزش آنلاین، کاهش تعاملات انسانی است. دانشجویان و اساتید به جای ارتباط رودررو، از طریق ویدئوکنفرانس‌ها و چت‌های آنلاین با هم در ارتباط بودند که این نوع ارتباط اغلب ناقص بود و کیفیت ارتباطات علمی کاهش یافت. همچنین یادگیری در محیط مجازی نیازمند تمرکز بیشتری است و بسیاری از دانشجویان در محیط آنلاین دچار خستگی دیجیتال و کاهش کیفیت یادگیری شدند.
در کنار این معایب، در مناطق محروم نیز دسترسی به اینترنت پرسرعت و تجهیزات مناسب آموزشی چالش‌های بزرگی برای بسیاری از دانشجویان به همراه داشت. طبق گزارش‌های بانک جهانی، در برخی از کشورهای کم‌درآمد و میان‌درآمد، حدود 50 میلیون دانشجوی مقاطع عالی دسترسی کافی به زیرساخت‌های مورد نیاز برای آموزش آنلاین نداشتند.
آموزش دانشگاهی در چنگال کرونا: واقعیت‌های تلخ و شیرین
به همین خاطر شیوع ویروس کرونا نشان داد که سیستم‌های آموزشی جهانی در برابر بحران‌ها آسیب‌پذیرند. در این دوران، چالش‌های متعددی در زمینه آموزش آنلاین بروز کرد که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از: عدم آمادگی دانشگاه‌ها و اساتید، بسیاری از دانشگاه‌ها و اساتید برای انتقال به آموزش آنلاین آمادگی نداشتند و به سرعت مجبور به انطباق با ابزارهای جدید شدند که این امر به کاهش کیفیت آموزشی منجر شد. نتایج نظرسنجی‌های مختلف نشان داد که حدود 70 درصد از دانشجویان احساس می‌کردند که کیفیت آموزش آنلاین پایین‌تر از آموزش حضوری است.
خستگی و فرسودگی دیجیتال نیز از چالش‌های دیگر آموزش مجازی است. دانشجویان و اساتید به دلیل استفاده مداوم از ابزارهای دیجیتال، دچار خستگی فیزیکی و روحی شدند. این موضوع به‌ویژه در کشورهایی که به مدت طولانی به آموزش آنلاین ادامه دادند، برجسته‌تر بود. مسائل امنیتی نیز اینجا مطرح شد و افزایش استفاده از پلتفرم‌های آنلاین باعث بروز مشکلات امنیتی گشت. بسیاری از دانشگاه‌ها با چالش‌هایی مانند نقض حریم خصوصی و حملات سایبری مواجه شدند.
چشم‌انداز آینده آموزش دانشگاهی
با فروکش کردن همه‌گیری کرونا، بسیاری از دانشگاه‌ها به آموزش حضوری بازگشته‌اند، اما تجارب دوران کرونا نشان داد که ترکیب آموزش حضوری و آنلاین (آموزش ترکیبی) می‌تواند آینده آموزش دانشگاهی را شکل دهد. پیش‌بینی می‌شود که مدل‌های یادگیری ترکیبی در آینده بسیار محبوب‌تر شوند و دانشگاه‌ها به ترکیب مزایای آموزش حضوری و آنلاین ادامه دهند.
بسیاری از دانشگاه‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که ترکیب آموزش آنلاین و حضوری می‌تواند بهره‌وری آموزشی را افزایش دهد. در این مدل، دانشجویان بخشی از دوره‌های خود را به‌صورت حضوری و بخشی را به‌صورت آنلاین خواهند گذراند. این مدل نه‌تنها به افزایش انعطاف‌پذیری کمک می‌کند، بلکه به دانشجویان امکان می‌دهد تا از مزایای هر دو نوع آموزش بهره‌مند شوند.
در آینده، پیشرفت فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده به بهبود کیفیت آموزش آنلاین کمک خواهد کرد. استفاده از این فناوری‌ها می‌تواند تعاملات مجازی را بهبود بخشد و محیط یادگیری را به‌نوعی شبیه به آموزش حضوری کند.با گسترش آموزش آنلاین و توسعه زیرساخت‌های فناوری، انتظار می‌رود که دانشگاه‌ها دوره‌های بیشتری را به‌صورت آنلاین به دانشجویان در سراسر جهان ارائه دهند. این مسئله می‌تواند به تساوی فرصت‌های آموزشی در سطح جهانی کمک کند و دسترسی به آموزش باکیفیت را برای دانشجویان مناطق محروم تسهیل کند.
آموزش آنلاین به دانشگاه‌ها این امکان را داد تا در دوران بحران‌های مشابه همچنان به فعالیت خود ادامه دهند. از این رو، بسیاری از مؤسسات آموزشی در آینده برنامه‌هایی برای تقویت زیرساخت‌های آنلاین خود خواهند داشت تا در مواجهه با بحران‌های احتمالی آینده نیز قادر به ادامه فعالیت باشند.
در آخر...
پاندمی کرونا آموزش دانشگاهی را دستخوش تحولات بنیادی کرد و نشان داد که فناوری نقش حیاتی در آینده آموزش ایفا خواهد کرد. در حالی که برخی از چالش‌های دوران کرونا همچنان پابرجاست، اما فرصت‌هایی نیز برای توسعه و بهبود آموزش در دوران پساکرونا فراهم شده است. بنا به نظرسنجی انجام شده توسط رابرت هاف، حدود 73 درصد از دانشگاه‌ها در آمریکا برنامه‌هایی برای ادامه استفاده از مدل‌های آموزش ترکیبی بعد از پاندمی دارند. آموزش ترکیبی، توسعه فناوری‌های آموزشی و دسترسی جهانی به آموزش باکیفیت، از جمله چشم‌اندازهای روشن آینده آموزش دانشگاهی هستند.
انتهای پیام/
