گزارش| "رؤیا" در انتظار "امید"/ دوری درنای سیبری ۲ساله شد
با کاهش سردی هوا در عرض‌های شمالی زمین، روند مهاجرت پرندگان به عرض‌های جنوبی تغییر کرده است؛ امید، درنای سیبری معروف که هر سال به فریدونکنار می‌آمد، زمستان گذشته به ایران نرسید؛ اما "رؤیا" درنای ماده همچنان چشم‌انتظار اوست.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، درنای امید، یک درنای سیبری است که به‌عنوان یکی از گونه‌های بسیار نادر و در خطر انقراض جهان شناخته می‌شود؛ درناهای سیبری یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین پرندگان مهاجر‌ند که به‌دلیل پوشش سفید و منقار و پاهای بلند و قرمز خود، شهرت خاصی دارند؛ این گونه در زمان حاضر با جمعیت بسیار کم و پراکنده، یکی از گونه‌های حفاظت‌شده و در معرض خطر انقراض است.
درنای امید هرساله در مسیر مهاجرت طولانی و خطرناکی از مناطق جوجه‌آوری در شمال سیبری تا مناطق زمستان‌گذرانی در ایران حرکت می‌کند. مسافت این مهاجرت معمولاً حدود 6000 کیلومتر است و عبور از شرایط آب‌وهوایی مختلف و تهدیدهای متعدد، از جمله شکار و تخریب زیستگاه، از جمله چالش‌های این پرنده محسوب می‌شود.
دلتنگی‌های فعالان محیط زیست برای امید
فرهاد یکتانیک، فعال محیط زیست و از افرادی که سال‌ها در زمینه حفاظت از حیات وحش فعالیت کرده است، با صدایی آکنده از دلتنگی برای امید به خاطرات خود از درنای امید اشاره می‌کند. او می‌گوید: «برای من، هر زمستان با صدای امید آغاز می‌شد، تماشای این درنا در تالاب فریدونکنار همیشه حس‌وحال ویژه‌ای داشت، دیدن پرنده‌ای که از هزاران کیلومتر دورتر به اینجا می‌آید تا زمستان را در سرزمین ما بگذراند، گویی نوید زنده ماندن و مقاومت طبیعت را می‌داد.»
یکتانیک درباره احساس دلتنگی‌اش می‌افزاید: «سال گذشته که امید به فریدونکنار نیامد، حس عجیبی داشتم، گویا چیزی در قلبم کم بود. این درنا نهتنها برای ما نمادی از طبیعت و حیات وحش است، بلکه نوعی پیوند میان انسان و محیط زیست را به ما یادآوری می‌کند.
دلتنگی من تنها به‌خاطر نبودن یک پرنده نیست؛ بلکه برای چیزی بزرگ‌تر و عمیق‌تر است، برای ارتباطی که با طبیعت داشتیم و شاید آن را در حال از دست دادنیم.»
یکتانیک با اشاره به کاهش جمعیت درناهای سیبری و وضعیت بحرانی آن‌ها ادامه می‌دهد: «ما به‌عنوان جامعه‌ای که شاهد حضور گونه‌های نادر و در خطر انقراض هستیم، باید فرهنگ‌سازی گسترده‌ای را در زمینه حفاظت از آن‌ها آغاز کنیم، این کار تنها به‌عهده نهادهای دولتی نیست؛ بلکه همه ما می‌توانیم نقشی در حفاظت از طبیعت و پرندگان ایفا کنیم. آگاهی‌بخشی به مردم و جوامع محلی که در نزدیکی تالاب‌ها و زیستگاه‌های پرندگان زندگی می‌کنند، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توان انجام داد.»
او تأکید می‌کند: «وقتی مردم از اهمیت حضور یک گونه در محیط زیست آگاه شوند، نهتنها در حفاظت از آن مشارکت می‌کنند، بلکه ارزش‌های اخلاقی و انسانی خود را نیز گسترش می‌دهند. درناهای سیبری، به‌ویژه امید، نمادی از زندگی و پایداری طبیعت هستند و حفاظت از آن‌ها به‌معنای حفاظت از بخشی از هویت و فرهنگ زیست‌محیطی ماست.»
فرهاد یکتانیک با لبخندی اندوهگین ادامه می‌دهد: «یکی از به‌یادماندنی‌ترین لحظاتم با امید، تماشای او در حال پرواز در آسمان فریدونکنار بود، دیدن بال‌های سفید و گسترده‌اش که گویی با هر پروازش پیام‌آور امید و پایداری بود، همیشه دلگرم‌کننده بود. برای بسیاری از ما که سال‌ها با حضور او زندگی کرده‌ایم، نبودنش خلئی عمیق ایجاد کرده است.»
او در پایان صحبت‌هایش پیامی به مردم و مسئولان دارد: «امید تنها یک پرنده نیست؛ نمادی از امید به بقای حیات وحش و حفظ طبیعت است، مسئولیت ما در برابر او و دیگر گونه‌های در خطر انقراض سنگین است، بیایید با فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی به جامعه، به محافظان بهتری برای طبیعت تبدیل شویم و نگذاریم که امید ما، درنای سیبری، تنها خاطره‌ای در یادها بماند.»
یکتانیک با این پیام، اهمیت مشارکت همگانی در حفاظت از گونه‌های نادر و حفظ تنوع زیستی را یادآور می‌شود و به‌طور خاص تأکید دارد که بازگشت امید و سایر پرندگان نادر به ایران، تنها در گرو همت و توجه ما به محیط زیست و حیات وحش است.
تالابی برای خوشگذرانی مهاجرها
دکتر بهزاد کریمی کارشناس محیط زیست در توضیح شرایط جغرافیایی تالاب فریدونکنار می‌گوید: "تالاب فریدونکنار یکی از زیستگاه‌های طبیعی بی‌نظیر در شمال ایران است که به‌عنوان منطقه‌ای کلیدی برای زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر شناخته می‌شود. جالب است بدانیم که این تالاب در واقع شالیزارهای مردم فریدونکنار است که پس از پایان فصل برداشت برنج در پاییز، با ورود آب و سرما به منطقه، به تالاب‌های طبیعی و دامگاه‌های پرندگان تبدیل می‌شود.
این شالیزارها که نقش مهمی در تأمین غذای پرندگان مهاجر دارند، به‌طور طبیعی به زیستگاهی مناسب برای پرندگان آبزی و کنارآبزی در طول فصل سرما بدل می‌شوند."
وی با اشاره به صید و شکار پرندگان در این تالاب، توضیح می‌دهد: "در فریدونکنار، شکار پرندگان به‌شیوه سنتی و با استفاده از روشی به‌نام «دوما سیکا» انجام می‌شود. دوما سیکا نوعی دام‌گذاری سنتی است که در آن از تورهای مخصوصی استفاده می‌شود تا پرندگان مهاجر به‌صورت زنده شکار شوند، این روش به‌طور سنتی و فرهنگی در این منطقه رواج دارد و با رعایت برخی از اصول و محدودیت‌های زیست‌محیطی، می‌تواند به‌عنوان راهکاری پایدار برای شکار پرندگان شناخته شود. البته باید توجه داشت که شکار بی‌رویه و بدون مجوز، تهدیدی جدی برای پرندگان مهاجر محسوب می‌شود و کنترل و مدیریت آن ضروری است."
این کارشناس درباره درنای سیبری معروف به "امید" توضیح می‌دهد: "امید، یک درنای سیبری است که از شمال سیبری روسیه به ایران مهاجرت می‌کند. این پرنده، یکی از آخرین بازماندگان جمعیت غربی درناهای سیبری است که تا چند دهه قبل به‌صورت گروهی به ایران مهاجرت می‌کردند، اما به‌دلایل مختلفی از جمله تخریب زیستگاه، شکار بی‌رویه و تغییرات اقلیمی، اکنون تنها امید باقی مانده است که هرساله به فریدونکنار می‌آید."
وی اضافه می‌کند: "درناهای سیبری از گونه‌های بسیار نادر و در خطر انقراض جهان هستند. پوشش سفید بدن این پرنده و منقار و پاهای بلند و قرمز آن، جذابیت خاصی به ظاهرش می‌بخشد و نمادی از زیبایی و پایداری طبیعت به‌شمار می‌رود. مسافت طولانی که این پرنده طی می‌کند تا به تالاب فریدونکنار برسد، حاکی از ارتباط پیچیده و عمیقی است که پرندگان مهاجر با زیستگاه‌های مختلف خود دارند. این مسیر طولانی و خطرناک، شامل عبور از مناطق سردسیری و پوشیده از یخ سیبری تا مناطق گرم‌تر و مرطوب ایران است."
این کارشناس تأکید می‌کند: "حضور امید در فریدونکنار نهتنها از لحاظ زیست‌محیطی اهمیت دارد، بلکه به‌عنوان یک نماد برای حفاظت از گونه‌های در معرض خطر انقراض، آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی در زمینه حیات وحش و محیط زیست نیز ارزشمند است. تالاب فریدونکنار، به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردش، نقش کلیدی در حفظ تنوع زیستی و حمایت از گونه‌های نادر پرندگان ایفا می‌کند."
وی در پایان خاطرنشان می‌کند: "درک درست از اهمیت زیستگاه‌هایی مانند تالاب فریدونکنار و ایجاد تعادل بین بهره‌برداری سنتی محلی و حفظ محیط زیست، گامی مهم برای حفاظت از گونه‌هایی چون امید و تضمین پایداری طبیعت در ایران است. اقدامات حفاظتی و آگاهی‌بخشی در این زمینه باید ادامه یابد تا نسل آینده نیز بتواند از زیبایی‌های این تالاب و پرندگان نادر آن بهره‌مند شود."
تالاب فریدونکنار به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های مهم برای زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر، اهمیت بسیاری دارد. حضور درنای امید در این منطقه، علاوه بر جلب توجه به مسئله حفاظت از پرندگان، باعث افزایش اهمیت این تالاب به‌عنوان یک منطقه باارزش زیست‌محیطی شده است.
امید تالاب‌های مازندران امسال برمی‌گردد؟
کاویان، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، در خصوص روند مهاجرت پرندگان به ایران و علت عدم‌حضور امید، درنای سیبری، در زمستان گذشته اظهار داشت: «تغییرات اقلیمی و دمایی در سال‌های اخیر، تأثیر مستقیمی بر مهاجرت پرندگان داشته است. زمانی که هوا در عرض‌های شمالی زمین سرد نمی‌شود، نیازی برای پرندگان مهاجر به مهاجرت به مناطق گرم‌تر نیست، این امر در زمستان گذشته مشهود بود که هوا در ماه‌های آذر و دی در ایران و حتی در عرض‌های شمالی به‌اندازه‌ای سرد نشد که پرندگان احساس نیاز به مهاجرت به عرض‌های جنوبی کنند.»
وی اضافه کرد: «به‌خصوص پرندگان آبزی و کنارآبزی که معمولاً به سواحل و تالاب‌های ایران مهاجرت می‌کنند، در سال‌های 1401 و 1402 کاهش چنددرصدی در مهاجرت به کشور داشتند، این کاهش مهاجرت تنها مختص به ایران نبود و در سایر مناطق نیز به‌دلیل نبود سرما در عرض‌های شمالی، روند مشابهی مشاهده شد.»
درنای امید از سال 1386 (2007 میلادی) به‌طور مداوم به تالاب فریدونکنار در استان مازندران می‌آید و به‌عنوان تنها درنای سیبری باقی‌مانده از گروهی که به ایران می‌آمدند، شناخته شده است.
در گذشته، تعداد بیشتری از درناهای سیبری به ایران مهاجرت می‌کردند، اما به‌تدریج تعداد آن‌ها کاهش یافت و در نهایت تنها امید باقی ماند.
نام "امید" به این دلیل به او داده شد که حضور این پرنده، نمادی از امید به بقای این گونه نادر است. کارشناسان حفاظت محیط زیست به‌دلیل اهمیت ویژه درنای سیبری و نقش مهمی که حضور این پرنده در تالاب‌های ایران دارد، آن را "امید" نامیده‌اند.
کاویان درباره وضعیت درنای سیبری و حضور تک‌درنای معروف به «امید» در ایران گفت: «کارشناسان احتمال دادند که امید زمستان گذشته آمده اما به‌دلیل شرایط جوی در همان عرض‌های شمالی مانده باشد. امید تنها درنای سیبری است که هرسال به فریدونکنار می‌آمد، اما در سنوات گذشته نیز پیش آمده که یک یا دو سال به ایران نیامد، با این حال، امیدواریم که این اتفاق به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی بوده و نه به‌خاطر عوامل دیگری که تهدیدی برای حیات این پرنده باشد.»
وی در مورد وضعیت «رؤیا»، درنای ماده‌ای که در زمان حاضر در ایران تحت مراقبت ویژه قرار دارد، توضیح داد: «رؤیا از یک مرکز پرورش درنا در بلژیک به ایران آورده شده است و در شرایط خوب و حفاظت ویژه‌ای به‌سر می‌برد. اگر امسال نیز امید به ایران نیاید، با همفکری کمیته تخصصی که در این زمینه فعال است و همچنین مشورت با مرکزی که رؤیا را از آنجا گرفتیم، بهترین گزینه را برای وضعیت آینده این درنا انتخاب خواهیم کرد.»
به‌گفته کاویان، با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی، اگر دما در زمستان امسال در عرض‌های شمالی کاهش یابد، احتمال بازگشت امید و سایر پرندگان مهاجر به ایران وجود خواهد داشت، و مجدداً شاهد حضور این گونه‌های باارزش خواهیم بود.
امیدواریم که با افزایش تلاش‌های حفاظتی، درنای امید همچنان به مهاجرت‌های سالانه خود ادامه دهد و به نمادی برای حفظ تنوع زیستی و حیات وحش در ایران و جهان تبدیل شود.
انتهای پیام/+
