خبرگزاری تسنیم ـ علی محمدی، فعال فرهنگی و اجتماعی| پسماند شهری در زاهدان فقط تلی از زباله نیست؛ بلکه نمادی از نوع نگاه ما به مدیریت شهری، اقتصاد پایدار و عدالت اجتماعی است. امروز زاهدان شهری است که سالانه میلیاردها تومان برای جمعآوری زباله هزینه میکند و این در حالی است که همان زبالهها میتوانند چند برابر این هزینهها درآمد ایجاد کنند؛ اگر فقط «نگاه و ساختار مدیریت» تغییر کند.
فاطمه راشکی، رئیس کمیسیون خدمات شهری و حاشیهنشینی شورای اسلامی شهر زاهدان اخیراً اعلام کرده: "در شهر زاهدان روزانه 450 تن زباله جمع آوری میشود که بابت این جمعآوری سالیانه 260 میلیارد تومات هزینه توسط شهرداری پرداخت می شود"؛ یعنی سالانه بیش از 164 هزار تن پسماند. برای مدیریت این حجم عظیم، شهرداری سالانه 260 میلیارد تومان هزینه مستقیم میپردازد؛ هزینههایی شامل جمعآوری، حمل، نیروی انسانی، سوخت، دفن و نگهداری سایت پسماند.
این عدد فقط یک رقم مالی نیست؛ بلکه معادل فرسودگی خودروهای حمل زباله، پرکردن بودجه خدمات شهری و تأخیر در توسعه فضاهای عمومی، فضای سبز و رفاه اجتماعی شهروندان است.
در نگاه جهانی، پسماند دیگر «زباله» تلقی نمیشود؛ بلکه «منبع درآمد» و بخش مهمی از اقتصاد سبز است. هر تن زباله شهری دارای میانگین 80 دلار ارزش اقتصادی است. با نرخ تقریبی دلار(107 هزار تومان)، فقط زبالههای زاهدان سالانه میتوانند بیش از یک هزار و 400 میلیارد تومان درآمد بالقوه ایجاد کنند؛ چیزی معادل پنج برابر هزینه فعلی شهرداری!
اگر حتی 30 درصد از این ظرفیت بالفعل شود، نهتنها هزینههای جمعآوری و دفن جبران میشود، بلکه:
پروژههای توسعه فضای سبز و پارکهای محلی از همین درآمد قابل اجراست.
ناوگان حمل و نقل شهری و ماشینآلات فرسوده شهرداری نوسازی میشود.
اشتغال پایدار برای صدها جوان در حوزه بازیافت، انرژی از زباله و مدیریت پسماند ایجاد میشود.
اما چرا این ثروت به دست شهر نمیرسد؟
مشکل به نظر به حوزه مدیریت برمیگردد؛ پسماند به جای ورود به چرخه رسمی بازیافت، سالهاست وارد «اقتصاد سایه زباله» شده؛ چرخهای زیرزمینی و بدون نظارت که در آن:
دلالان و پیمانکاران غیررسمی با استفاده از افراد معتاد یا بیسرپناه، زبالهها را از مخازن تفکیک میکنند.
زبالهها در خیابانها، حاشیهها و حتی نزدیک مراکز درمانی و مدارس بهصورت غیربهداشتی تخلیه و جداسازی میشوند.
پلاستیک، فلز، شیشه و کاغذ که ارزشمندترین اجزای پسماند هستند قبل از ورود به سایت رسمی دفن، به فروش میرسند.
شهرداری میماند و کوهی از زبالههای خیس، آلوده و بیارزش و هزینهای که همچنان باید از جیب مردم پرداخت شود.
این یعنی خصوصیسازی پنهان زباله؛ جایی که سود در جیب گروههای محدود میرود و زیان بر دوش جامعه باقی میماند.
پیامدهای این چرخه معیوب فقط اقتصادی نیست؛
1. تهدید جدی سلامت عمومی
تفکیک زباله در معابر، تماس مستقیم با سرنگ، مواد شیمیایی، لاشه حیوانات و زبالههای بیمارستانی را بهدنبال دارد؛ نتیجه آن، افزایش بیماریهای عفونی، آسیب پوستی، تنفسی و انتقال بیماریهای خطرناک است.
2. آسیب به کرامت انسانی
استفاده از کارگران کودک، معتاد یا بیخانمان، بدون بیمه، بدون ایمنی و در شرایط غیربهداشتی، نهتنها غیراخلاقی، بلکه نشاندهنده شکاف عمیق عدالت اجتماعی است.
3. نابسامانی بصری و بینظمی شهری
تصاویر زبالهگردهای خمشده در سطلها، کیسههای پارهشده و زبالههای رها شده در خیابان، چهره شهر را مخدوش کرده و حس بینظمی را به شهروندان منتقل میکند.
برونرفت از این وضعیت، نیازمند اراده، شفافیت و برنامهریزی دقیق است. چهار اقدام کلیدی که باید بهصورت فوری دنبال شود:
1. ایجاد سامانه هوشمند مدیریت پسماند
ردیابی الکترونیکی زباله از لحظه تولید تا بازیافت و دفن؛ این سامانه جلوی مفقود شدن زبالههای ارزشمند را میگیرد.
2. واگذاری شفاف و رسمی تفکیک به بخش خصوصی مجاز
شرکتهای دارای مجوز محیطزیست باید جایگزین چرخههای زیرزمینی شوند؛ با قرارداد رسمی، تعهد به استانداردهای بهداشتی و پرداخت سهم شهرداری.
3. ساماندهی و بیمه کارگران غیررسمی
این افراد نباید حذف شوند؛ بلکه باید آموزش ببینند، بیمه شوند و در قالب تعاونیها یا شرکتهای کوچک تحت نظارت قانونی فعالیت کنند.
4. آغاز جدی طرح تفکیک از مبدأ با مشارکت مردم
قرار دادن مخازن تفکیکشده در محلهها، ارائه مشوقهای مالی مثل تخفیف عوارض شهری یا کارت پاداش برای شهروندانی که زباله تفکیکشده تحویل میدهند.
زاهدان میتواند پیشتاز باشد؛ اگر مدیریت شهری تصمیم بگیرد از دفن سرمایه به سمت تولید ثروت حرکت کند؛ زاهدان میتواند شهری باشد که از دل زباله، اقتصاد سبز، اشتغال پایدار و نظم شهری میسازد. این مسیر نیازمند شفافیت، مشارکت مردم و حذف منافع شخصی از چرخه پسماند است. هر کامیون زباله، یا میتواند خاک شود یا ثروت؛ انتخاب با ماست.
انتهای پیام/