فرش خراسان جنوبی با شهرت جهانی و جای خالی "برند ایرانی"

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، فرش ایران به عنوان یک هنر و یک میراث گرانسنگ فرهنگی در فراخنای تاریخ بر تارک فرهنگ و تمدن بشری درخشیده است و امروز وجوهی از این هنر در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شده است.

اینکه صنعت فرش و ابعاد تجاری و اقتصادی آن با فراز و فرودها و چالش‌هایی روبه رو بوده و هست از ارزش و جایگاه هنری آن نکاسته و نمی‌کاهد.

از دیر باز خراسان جنوبی یکی از کانون‌های مهم فرش دستباف ایران زمین بوده است و نام استادان خلاق و سختکوش فرش این خطه در فهرست مشاهیر و مفاخر این هنر و صنعت درخشیده است.

ولی پرسشی مطرح می شود که در سطح ملی هم مطرح است و آن اینکه  آیا اینک هم فرش خراسان جنوبی دوران درخشان خود را سپری می‌کند و یا با چالش‌های فراوان روبرو است؟

این پرسش و یا سایر پرسش‌های مشابه که جزو مهمترین مسائل و دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی استان است باید در هم‌اندیشی با اصحاب نظر و اندیشه و قلم و بیان و در تعامل سازنده با متولیان و مجریان امور مطرح و واکاوی شود.

یکی از موضوعات حیاتی برای استان که از منظرهای گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی قابل توجه است مقوله فرش است این میراث فرهنگی ارزشمند امروز در دست ما است و باید ببینیم آیا به درست میراث داری می‌کنیم و آن را برای آیندگان حفظ کنیم.

ارزآوری 2.5 میلیون دلاری فرش دستباف خراسان جنوبی

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: صادرات فرش دستباف خراسان جنوبی در سه ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 20 درصد کاهش داشته است.

محمد حسین کامیابی مسک افزود: از ابتدای امسال تاکنون 35 هزار متر مربع فرش دستباف در خراسان جنوبی بافته شده که از این میزان 20 هزار متر مربع به ارزش 80 میلیارد ریال صادر شده است.

وی با بیان اینکه فرش دستباف صادر شده 2.5 میلیون دلار ارز آوری داشته است، اظهار داشت: ارزش تولیدات فرش دستباف سه ماه امسال 120 میلیارد ریال است و در سال گذشته بیش از 150 هزار متر مربع فرش دستباف در خراسان جنوبی تولید شد که از این میزان 100 متر مربع با ارزآوری 14 میلیون دلار به کشورهای اروپایی صادر شده و در چند سال گذشته به دلیل تحریم‌ها کاهش صادرات فرش در خراسان جنوبی را شاهد بودیم.

فعالیت 50 هزار بافنده فرش در خراسان جنوبی

رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی گفت: فرش‌های تولیدی استان به کشورهای ایتالیا، عمارات، آلمان و غیره صادر شده و در حال حاضر 50 هزار بافنده فرش دستباف در خراسان جنوبی مشغول به فعالیت هستند که از این تعداد 5 هزار و 400 نفر زیر پوشش بیمه تأمین اجتماعی هستند.

معاون امور بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی نیز گفت: فرش دستباف استان و تولیدکنندگان آن نیازمند حمایت ویژه هستند و با جود اینکه کارگاه‌های متمرکز و تعاونی‌های فعال در حوزه فرش است ولی در برخی موارد ضعف‌هایی نیز وجود دارد.

خراسان جنوبی قطب تولید فرش دستباف است

مهدی ماهگلی افزود: خراسان جنوبی قطب تولید فرش دستباف است و باید ردیف اعتباری خاص در نظر گرفته شود و در برخی از استان‌های کشور شاهد هستیم ردیف‌های اعتباری خاصی برای تولید فرش دستباف در نظر گرفته می‌شود.

وی با اشاره به بیمه‌های تامین اجتماعی اظهار داشت: بیمه‌های تأمین اجتماعی قالیبافان در خراسان جنوبی کمترین درصد در کشور را شامل می‌شود به طوری که تنها 10 درصد از قالیبافان خراسان جنوبی بیمه هستند.

معاون امور بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی گفت: تاکنون در استان 5 هزار و 800 نفر بیمه شدند و درخواست داریم در اعتبارات سال 94 در زمینه بیمه بافندگان فرش دستباف به ویژه در مناطق روستایی و دور افتاده لحاظ شود.

ماهلگی افزود: تعدادی از قالیبافان خراسان جنوبی به بیمه تأمین اجتماعی معرفی شدند و برخی هنوز در انتظار بیمه هستند و بیمه کمترین خدمتی است که ما می‌توانیم به تولیدکنندگان فرش دستباف استان داشته باشیم.

تشکیل کمیته تخصصی فرش دستباف خراسان جنوبی

وی با اشاره به برنامه‌ها در سال 94 اظهار داشت: کمیته تخصصی فرش دستباف در طول سال 94 انجام می‌شود و در آن به مسائل و مشکلات حوزه فرش دستباف رسیدگی می‌شود.

معاون امور بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی گفت: برگزاری جلسات تخصصی فرش و دعوت از مرکز ملی فرش ایران از دیگر برنامه‌های مهم سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی در سال 94 است.

ماهگلی افزود: در جشنواره المپیادهای فرش همه ساله مقام‌هایی را کسب می‌کنیم و امسال نیز در زمینه بافت فرش دانشجوی خراسان جنوبی مقام نخست را به دست آورد.

وی  اظهار داشت: تقاضا می‌کنیم برای المپیادها سهمیه در نظر گرفته نشود، زیرا استعدادهای زیادی در خراسان جنوبی وجود دارد که با وجود دادن سهمیه خاص نمی‌توانیم از ظرفیت تمام علاقه‌مندان استفاده کنیم.

معاون امور بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی گفت: در ارتباط با بهبود فرش فاکتورهایی مشخص می‌شود تا بتوانیم حق بافندگان را بر اساس نوع فرش مشخص کنیم

ماهگلی افزود: در روستاهای شهرستان زیرکوه نیز تعداد زیادی از روستائیان حق عضویت اتحادیه را پرداخت کردند و تمایل دارند بیمه شوند و در حال حاضر تنها امتیاز قالیبافان بیمه است.

در این هفته نمایشگاه بین المللی فرش در تهران برگزار می‌شود که به این مناسبت و با عنایت به برگزاری همایش ملی فرش در بیرجند در مهرماه، با محمد رضا مجیدی رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در زمینه جایگاه فرش ایران در عرصه بین الملل و ساز و کارهای ارتقای جایگاه و منزلت آن با تاکید بر فرش خراسان جنوبی گفت‌و‌گو کردیم.

فرش دستباف خراسان جنوبی شهرت جهانی دارد

محمدرضا مجیدی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه شما سال‌ها به عنوان سفیر و نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در یونسکو به صورت مستقیم و غیر مستقیم با مقوله فرش ارتباط داشتید جایگاه فرش ایران و از جمله فرش خراسان جنوبی را در عرصه بین الملل چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: فرش دستباف خراسان جنوبی از سالیان سال شهرت جهانی دارد و در شهرستان‌ها و روستاها بافندگان زیادی در این راستا فعالیت می‌کنند.

وی اظهار داشت: 7 سال پیش همزمان با برگزاری نخستین همایش بین المللی امنیت انسانی، شورای فرش در دانشگاه بیرجند تشکیل شد و در آن نشست، موضوع فرش از منظرهای مختلف علمی، هنری و اقتصادی و اجتماعی به بحث گذاشته شد و مقررشد در چارچوب همکاری مشترک، تمام نهادها و دستگاه‌های متولی به همراه مراکز علمی و نخبگان و صاحب نظران و استادان این رشته و همراهی بخش خصوصی برنامه‌ای برای احیا و گسترش دامنه فرش خراسان جنوبی در ابعاد تولید و عرضه و صادرات تنظیم و اجرا کنند.

رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفت: از آن زمان بیش از هفت سال می‌گذرد و اطلاعی از اقدامات صورت گرفته در دسترس نیست و شاید مراجعه به صورت جلسه آن نشست و پیگیری آنچه انجام شده است، نقطه عزیمتی برای باز شناسایی راه رفته و نرفته و آسیب شناسی مسیر پر پیچ و خم فرش استان از تولید تا رسیدن به دست مصرف کننده در کشور و خارج از آن باشد.

وی گفت: برای طرح این مساله مهم، باید سطوح و لایه‌های گوناگون در نظر گرفته شود و این مساله  از یک سو، ابعاد محلی، استانی، ملی و بین المللی دارد و از سوی دیگر بین بخشی و به سخن دیگر بین رشته ای است و در این زمینه صاحب نظران خوش ذوق و کار بلدی در استان هستند که باید در قالب کارگروهی سازماندهی شوند و مورد مشورت قرار گیرند.

فرآیند تولید تا عرضه و صادرات فرش باید به صورت کامل در یک زنجیره دقیق دیده شود

مجیدی در جواب سوال معضل و مشکل حمایت از صادر کنندگان فرش  و حذف واسطه‌ها چیست، افزود: فرش از مراحل مختلف  تولید تا رسیدن به دست خریدار نهایی و علاقه مند به این هنر و مصرف کننده این صنعت دستی مسائل گوناگونی دارد و فرآیند تولید تا عرضه و صادرات فرش باید به صورت کامل در یک زنجیره دقیق و پیوسته دیده شده و کارشناسی شود و نمی‌توان مرحله ای را جدا از سایر مراحل بررسی و تحلیل کرد.

وی اظهار داشت: اگر در مقام مساله شناسی باشیم و صورت مساله را درست تبیین کنیم، باید چند سطح را از هم تفکیک کنیم نخست، سطح قانونگذاری و سیاستگذاری و نظارت که وظایف حاکمیتی است و البته در تصمیم سازی‌های مربوطه بخش خصوصی می‌تواند ایفای نقش موثر و فعال کند و دوم سطح تصدی گری و اجرا و سرمایه گذاری و بهره برداری است که بخش خصوصی در قالب فردی و جمعی (تعاونی) باید مسئولیت آن را به عهده داشته باشد.

رئیس کتابخانه، مرکز اسناد و موزه مجلس شورای اسلامی گفت: البته از پشتیبانی سطح حاکمیتی در حوزه قانونگذاری و سیاست‌های حمایتی و ورود در عرصه تجارت خارجی و رقابت با رقبا برخوردار باشد و نباید خلط سطوح مسئولیتی شود و آن قسمت که مسئولیت بخش خصوصی است، نباید متوجه بخش دولتی شود و در مقابل هم بخش دولتی و یا به صورت عام تر حاکمیتی نباید از مسئولیت خود شانه خالی کرده و بخش خصوصی را رها کند.

مجیدی افزود: نمی‌دانم تحولی صورت گرفته یا نه ولی اثبات این امر برعهده بخش خصوصی و البته همراهی و مساعدت بخش دولتی است و شاهبیت این سخن آن است که اگر بخش خصوصی در اشکال گوناگون صنفی و تعاونی خود محور قرار نگیرد، نمی‌توان انتظاری برای گره گشائی و حل مشکلات داشت.

وی بیان کرد: تا امروز که وزارت معدن، صنعت و تجارت با محوریت مرکز ملی فرش متولی است، تجربه‌های گوناگونی پیش روی ما هستند و باید دید در این چند دهه، بخش خصوصی چه جایگاهی داشته است.

رئیس کتابخانه، موزه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفت: در سطح استان خراسان جنوبی، می‌توان سابقهٔ شورای فرشی که به آن اشاره شد را بررسی و در صورت مفید بودن آن، در قالب تشکیل کارگروهی فعال در عالی‌ترین سطح مدیریت اجرائی استان پیگیری شود.

مجیدی با اشاره به برندسازی افزود: اخیرا یکی از کار‌شناسان در مورد برندسازی برای فرش کشور پیشنهاد قابل توجهی را مطرح کرده است و این موضوع در مورد تمام تولیدات ملی ما صادق است و در مورد فرش، با توجه به اینکه سرمایه ملی و تاریخی و میراث فرهنگی ما است، علاوه بر ابعاد اقتصادی و تجاری باید مورد عنایت ویژه باشد ودر این زمینه باید برند «فرش ایران» برای تمام تولیدات فرش کشورمان در نظر گرفته شود و با کدهائی استان‌ها و بافندگان و تولیدکنندگان و نقشه‌ها متمایز شود ولی همه با برند «فرش ایران» در جهان مطرح شود.

وی با اشاره به تبلیغات اظهار داشت: فرصت‌هایی مانند مسابقات ورزشی بین المللی و یا نمایشگاه‌های معتبر مانند اکسپوها می‌تواند برای جا انداختن این برند مورد استفاده قرار گیرد.

رئیس کتابخانه، موزه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفت: در هفت سال مسوولیت اینجانب در یونسکو در چند نوبت فرش ایران در این سازمان خوش درخشید و در سال 1387 به مناسبت شصتمین سال الحاق کشورمان به یونسکو، دو قطعه فرش با نمادهای یونسکو و نماد دههٔ بین المللی آب، توسط هنرمندان خرسان جنوبی طراحی و بافته شد و در سال 1391 به مناسبت نکوداشت پانصدمین سال حیات فعال و دستاوردهای علمی علامه عبدالعلی بیرجندی، در نشستی در این سازمان از فرش «نماد صلح» اثر هنرمندان خرسان جنوبی رونمائی شد.

مجیدی با اشاره به دیپلماسی فرش افزود: گفته شد بخواهیم یا نخواهیم محیط تصمیم سازی و تصمیم گیری ما در مورد فرش مانند هر پدیده سیاسی و فرهنگی و اقتصادی محاط به محیط بین الملل است و در این حوزه چه خارج نزدیک و چه خارج دور تاثیر گذار است.

وی افزود: دیپلماسی فرش شامل تجارت خارجی فرش است و نگاهی جامع‌تر به این هنر و صنعت اصیل بومی دارد و در دیپلماسی فرش به حوزه‌های فرهنگی و هنری توجه خاص می‌شود.

مجیدی با اشاره به فرش ایرانی افزود: فرش ایرانی پیش و بیش از هر چیز یک میراث فرهنگی است که در طول هزاره‌ها دست به دست به ما رسیده است و یکی از مهم‌ترین صنایع دستی است.

وی اظهار داشت: از منظر اقتصادی و تجاری، زمانی فرش نزد جوامع به عنوان کالای سرمایه‌ای جایگاه خاصی داشت، اما امروز دیگر آنچنان سرمایه‌گذاری صورت نمی‌گیرد.

رئیس کتابخانه، موزه، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفت: هزینه‌های بالای تولید فرش در کشورمان شامل گرانی مواد اولیه و هزینه‌های بالای کارگر و نیروی کار وغیره باید مورد بررسی دقیق قرار گرفته و برای آن چاره اندیشی شود و کمبود اطلاعات تولیدکنندگان از خواست بازار و منطبق نبودن تولید با سلیقه مصرف کننده، فرش ایرانی را با چالش فراوان در بازار جهانی روبرو می‌کند.

جای موزه فرش در خراسان جنوبی خالی است

مجیدی با اشاره به اینکه جای موزه فرش در خراسان جنوبی خالی است، افزود: خراسان جنوبی به عنوان یکی از کانون‌های فرش کشور به شمار می‌رود که فاقد موزه فرش بوده است تا هم موجب حفظ نگهداری و حفظ مطلوب آثار هنری باشد و هم نمایشگاه و تریبونی برای عرضه این شاهکارهای هنری و مواریث فرهنگی و همچنین موزه یکی از جاذبه‌های گردشگری و از ابزارهای درآمد زائی به شمار می‌رود و خوشبختانه اخیرا اقداماتی در این زمینه انجام شده است و امید است به زودی استان دارای موزه‌ای درخور و شایسته شود.

وی با بیان اینکه مهرماه امسال خراسان جنوبی میزبان همایش ملی فرش و جشنواره دانشجویی است، تصریح کرد: درمهرماه همایش ملی فرش و جشنواره دانشجویی کشوری در خراسان جنوبی برگزار می‌شود و سال‌ها است ارتباط صنعت و دانشگاه از موضوعات مهم جامعه است و امروز که از اقتصاد دانش بنیان سخن به میان می‌آید، این بحث خود را بیشتر نشان می‌دهد.

مجیدی افزود: در امر تولید فرش و به روز سازی آن با بهره گیری از شیوه‌ها و روش‌های نوین در قالب تربیت نیروهای جوان هنرمند و با پشتکار و علاقه‌مند در مراکز علمی بیان شد و چه آنچه در حوزهٔ بازاریابی و فروش و تبلیغات و صادرات مطرح شد، نیازمند ارتباط وثیق صنعت و هنر فرش با مراکز آموزشی و پژوهشی است.

وی بیان کرد: نیازهای حوزه فرش باید به بخش‌های آموزشی و پژوهشی منتقل شود تا در قالب تربیت نیرو و انجام پروژه‌های پژوهشی به این نیاز‌ها پاسخ داده شود و در مقابل هم متولیان صنعت فرش در بخش‌های دولتی و خصوصی به ابعاد علمی فرش و تربیت و به کارگیری نیروی انسانی ماهر توجه داشته و در قالب بورس‌های تحصیلی از دانشجویان حمایت و نیازهای خود را در قالب طرح‌های پژوهشی به این مراکز سفارش دهند.

وی افزود: می‌توان با شکل دادن به شبکه‌های ناظرین فرش و تشکیل شرکت‌های خدمات مشاوره‌ای، به جذب و اشتغال فارغ التحصیلان فرش یاری رساند تا هم آنان گرفتار معضل بیکاری نشوند و هم جامعه سنتی فرش از این ظرفیت‌ها و توان‌ها بهره‌مند شود و همایش مهرماه فرصتی برای بررسی و واکاوی بیشتر این موضوعات و پررنگ کردن نقش مراکز علمی و تحقیقاتی در این حوزه است.

مجیدی فراهم کردن تسهیلات مالی، ارزی، گمرگی، فرودگاهی، صادراتی، کمک در امور تبلیغات و بازاریابی، آموزش و پژوهش و سایر حمایت‌های لازم توسط نهادهای حاکمیتی دانست و اظهار داشت: فعال شدن بخش خصوصی در قالب تشکل‌های صنفی توام با سیاست و برنامه جامع با هم اندیشی با بخش‌های علمی و اجرائی و پیشگامی در تمام برنامه‌های احیا و گسترش حوزه فرش در سطوح استانی و ملی و نداشتن انتظاراتی که در واقع مسئولیت ذاتی بخش خصوصی است کنسرسیوم پیشنهادی توسط اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش خرسان جنوبی از این جمله است که باید بخش خصوصی با هم افزائی توان و ظرفیت‌های فراوان و البته پراکنده، با مدیریت مطلوب و جلب حمایت بخش دولتی آن را سامان دهد.

وی ایجاد شورای عالی فرش در استان و فعال سازی کارگروه‌های تخصصی حوزه فرش، تمرکز زدائی از این موضوع و معطوف نکردن نگاه‌ها صرفا به مرکز و منتظر دستورات کشوری نبودن و طراحی ابتکارات استانی براساس اولویت‌های استان و مزیت‌های نسبی آن لازمه توفیق در ارائه و اجرای چنین طرح‌هایی است.

وی تصریح کرد: طراحی موزه فرش خراسان جنوبی با بهره گیری از اماکن تاریخی موجود و البته تجهیز آن‌ها با ابزارهای نوین حفظ و نگهداری، موقوفات تاریخی استان به همراه فرش‌های نفیس موقوفه می‌تواند نقطه عزیمت برای طراحی یک موزه اصلی در مرکز استان و موزه‌های فرعی در شهرستان‌ها باشد.

مجیدی جذب و سامان دهی دانش آموختگان رشته فرش در قالب شرکت‌های دانش بنیان و شبکه ناظران فرش و تشکیل شرکت‌های خدمات مشاوره‌ای، استفاده از ظرفیت گردشگری داخلی و خارجی و برگزاری جشنوار‌ها برای معرفی هرچه بیشتر هنر و صنعت فرش دستباف دانست.

گزارش از اعظم انصاری

انتهای پیام/ ب