شرایط تعامل اندیشمندان علوم انسانی کشور با اندیشه‌های جهانی فراهم شود

خبرگزاری تسنیم: در بیانیه اندیشمندان و کارگزاران علوم انسانی کشور درباره وضعیت آینده علوم انسانی آمده است: ضرورت دارد دولت آینده تمامی زمینه‌ها را برای حضور اندیشه ایرانی اسلامی در فضای علوم انسانی جهانی فراهم کند.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نخستین هم‌اندیشی اندیشمندان و کارگزاران علوم انسانی کشور با هدف بازنگری و هم افزایی فعالیت‌ها، نقش‌آفرینی موثر و رفع موانع حضور شان در ساماندهی سایر فعالیتهای کشور در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و به میزبانی شورای بررسی کتب و متون علوم انسانی و با حضور اساتید برجسته این حوزه تشکیل شد.

در پایان این نشست نیز بیانیه ای صادر شد که امضاکنندگان در 5 بند دغدغه های حوزه علوم انسانی را با دولت جدید مطرح کرده و خواستار توجه دولت جدید به این موارد در راهبردهای کلان شدند. متن کامل این بیانیه بدیل شرح است:

با تغییر دولتها، فرصتی نو پیش می آید تا اندیشه های رسوب یافته ای که مانع رشد و تعالی کشور بوده است، زدوده شود و همچنین انگیزه‌ای برای شتاب در اموری گردد که کندی حرکت آن، رشد در خور ملت ایران را با مانع روبرو کرده است. همین امر دغدغه مندان علوم انسانی کشور را بر آن داشت، با ذکر برخی از این موانع و تاکید بر شتاب در برخی موارد دیگر، تحول فعلی جامعه را به فال نیک گرفته و از دولت جدید درخواست نمایند تا به نکات کلیدی در این خصوص عنایت ویژه مصروف دارد. لذا از دولت جدید دلسوزانه تقاضا می‌گردد در راهبردهای کلان خود به دغدغه های ذیل توجه ویژه نمایند:

1- مدت‌هاست با تلاش دانشمندان کشور و سیاستهای دولت‎های پیشین، رشد بسیاری خوبی در تولید علم در کشور حاصل شده است. اما ارزش تولیدات علمی وقتی روز به روز افزونتر می‌گردد که در جریان پویای تبادل قرار گیرد. تولیدات علمی باید اثر خود را در میزان رسوب آن در بیشترین بدنه دانش پژوهان نشان دهد. ذخایر گرانبهای طلا هنگامی اثر بخش است که به چرخه داد و ستد وارد شود. متاسفانه در شرایط فعلی تولیدات علمی کشور از الگوی توزیع مناسبی برخوردار نیست. سیاستهای شتاب دهنده به تولید علمی، باید به همان اندازه و حتی بیشتر به سیاست های نشر و توزیع علم معطوف گردد. امری که در سالهای اخیر کمتر بدان توجه و اهتمام شده است.

2- سرمایه‌های انسانی کشور نه در میزان اطلاعات نهفته در اندیشه آحاد جامعه، که در توان پردازش آن است. این توان نیز صرفاً با روحیه پژوهش ورزی حاصل می آید. جریان تعلیم و تعلم باید جهت گیری خود را از تلنبار نمودن اطلاعات و فنون عرضه آن در آزمونها، به رشد روحیه اندیشه ورزی و پژوهشگری تغییر دهد. هزینه زیادی که در کشور برای آموزش ابتدائی، متوسطه و عالی صرف می شود وقتی بازدهی خواهد داشت که کلیه آموزندگان، توانهای اندیشه ورزی و مهارتهای پژوهشگری را در نهاد خود بدست آورده باشند. بنظر می رسد رشد روحیه پرسش گری و کسب مهارتهای پژوهشگری در بدنه علمی کشور چندان مورد توجه نیست. لذا مصراً خواسته می شود جهت گیری آموزشی کشور به سمت افزایش مهارت اندیشیدن و قدرت پژوهیدن تغییر یابد. سرمایه های انسانی کشور در داشتن روحیه خلاقیت علمی است که باید از همان ابتدا در کودکان و نوجوانان کشور ملکه و نهادینه گردد.

3- تعلیم و تعلم و بکاربستن علم و جریان پژوهش، آدابی دارد که سلامت آن را تامین و تضمین می کند. امروزه آفتهای بسیاری در مسیر آموزش و پژوهش کشور وجود دارد که به شدت سلامت آن را تهدید می کند و بعضاً موجب بی اعتباری علم و پژوهش در کشور شده است. فناوریهای نوین آموزش و پژوهش شرایط جدیدی را بوجود آورده که نیاز دارد حد و مرزهای اخلاقی آن بخوبی واکاوی شده و راههایی برای حفظ و نگاهداشت سلامت معنوی و اخلاقی آن اندیشید. مشکل عمده ای که در این راستا با آن مواجه هستیم، روشن نبودن سره از ناسره در ارزشهای اخلاقی حاکم بر آموزش و تحقیق است. لذا جداً خواسته می شود اقداماتی در راه تبیین دقیق معیارهای ریز و درشت اخلاقی در این زمینه به انجام رسد. همچنین برای حاکمیت یافتن این روحیه معنوی و اخلاقی در آموزش و پژوهش کشور، نیاز به برنامه ریزیهای اجرایی گسترده ای است تا جریان پویای اندیشه ای در جامعه به انحرافهای اخلاقی دچار نگردد.

4- علی رغم آنکه انبوه ظرفیت علمی کشور در علوم انسانی است، ولی متاسفانه به این بخش عظیم کمتر توجه شده است. بدیهی است تصمیم گیری و برنامه ریزی در مدیریت های بالایی و میانی کشور، تبیین مبانی آن و جهت گیری های درست آن، نیازمند برخورداری از تخصص علوم انسانی است و البته این امر از عهده اصحاب و متخصصان علوم فنی، پایه و پزشکی خارج است. از طرف دیگر حدود نیمی از دانشجویان و استادان کشور در حوزه علوم انسانی مشغول به تلاش هستند. نیمی از نشریات علمی کشور در زمینه علوم انسانی منتشر می شود و واجد اندیشه های بدیع علمی هستند. در حالی که به این همه ظرفیت علمی در سیاستهای علمی کشور و در تخصیص فرصتها، بی توجهی می شود.

در یک تناسب تخصصی معقول، نه تنها باید اداره سایر بخشهای کشور و جریان برنامه ریزی و جهت گیری دولت به اندیشمندان و دلسوزان علوم انسانی سپرده شود، بلکه در برنامه ریزی و سیاست گذاری برای علوم انسانی به طریق اولی از میان متخصصان این حوزه فکری باید استفاده شود. اما تا کنون قریب به اتفاق برنامه ریزان و مجریان جریان علمی کشور در دولتهای پس از انقلاب، مهندسان و یا پزشکان بوده اند، که جزئی نگری و بخشی نگری مشخصه و اقتضاء تخصص آنهاست. در حالی که جریان علمی کشور نیاز به نگرش جامع، برنامه ریزی فکری، تحلیل جامعه شناختی و تبیین مبانی فلسفی، تعمق در رویکرد سیاسی و قدرت تحلیل اقتصادی دارد. زمام این جریان را باید بدست متخصصان این حوزه ها سپرد. اما متاسفانه تا کنون بدنه مدیریتی وزارت علوم به ندرت در اختیار این متخصصان قرار گرفته است و نسبت به تذکرات دلسوزان علوم انسانی بی توجهی نموده اند.

مشکل وقتی مضاعف می گردد که برای تصمیم گیری در خصوص مسائل علوم انسانی کشور نیز اصحاب فنی و پزشکی، به القای شیوه فکرشان می پردازند و دغدغه های اندیشمندان و دانشجویان این حوزه را درک نمی کنند. اندیشمندان علوم انسانی در فشار این بی توجهی ها، نتوانسته اند ظرفیت لازم برای اثر گذاری در جامعه را بدست آورد. این آفت بزرگی برای کشور بوده است. موکداً خواسته می شود حداقل برای تصدی حوزه های مدیریتی مربوط به اندیشمندان علوم انسانی کسانی منصوب گردند که ماهیت این علوم را بشناسند و عمیقاً جایگاه واقعی آن را بدانند. پیشنهاد این است که در گام نخست وزارت علوم یک معاونت مشخص در حوزه علوم انسانی داشته باشد.

5- متاسفانه در سالیان اخیر در تعیین ملاکها و تخصیص امکانات و ارزیابی تلاشها، ملاکهای رشته های غیر علوم انسانی، بر رشته های علوم انسانی تعمیم یافته و محدودیت ایجاد کرده یا مسیر طبیعی آن را منحرف نموده اند. چون دست اندرکاران علوم انسانی نمی توانند با معیارهای آنها موفقیتهای خود را نشان دهند، روز به روز بیشتر در مظان اتهام و بی مهری قرار گرفته و این بدنه نحیف تر گردیده است. عبارتهایی همچون تجاری سازی، تبدیل علم به ثروت، پارک علم و فناوری، توقع فناورانه از علم، تعبیر شرکت در شرکت های دانش بنیان، پتنت بین المللی، میزان اختراع ها، میزان ایجاد محصول صنعتی، شرکتهای زود بازده که ادبیات غالب سیاست ها و برنامه ریزی های وزارت علوم بوده است، هیچگاه نه توانسته و نه خواسته است به جایگاه والای علوم انسانی در کشور (یعنی انسان سازی) توجه کند. لذا مصراً خواسته می شود در خصوص نتایج وخامت بار این تعمیم ها در سیاستهای دولت آینده توجه شده و برای آن راه حلی اساسی اندیشیده شود.

6- ادبیات علوم پایه، مهندسی و پزشکی معمولا در یک جریان یکنواختی در عالم وجود دارد، لذا نوع حضور رشته های غیر علوم انسانی در تحول علمی جهان در کنار تلاشهای سایر کشورهای دنیاست. اما در علوم انسانی تنوع دیدگاهها و جریانهای علمی، طیف متفاوتی از رویکردها در علوم انسانی ایجاد کرده است و تمایزهای جدی بین انواع تلاشهای علمی در علوم انسانی دیده می شود. بر این اساس یقینا جامعه شناسی فرانسوی با جامعه شناسی آمریکایی و انگلیسی متفاوت است. فلسفه آلمانی با فلسفه تحلیلی انگلیسی و پراگماتیستی آمریکایی آنچنان متفاوت است که حتی در برخی موارد از فهم یکدیگر بازمی مانند. در شرایط حاضر، علوم انسانی در کشورما به علت خودباوری، به موقعیتهایی دست یافته است که در برخی موارد می توان از تولید علوم انسانی با رویکرد اسلامی ایرانی سخن گفت.

فرزندان اندیشمند انقلاب در سالیان اخیر جریانی پویا از اندیشه اسلامی ایرانی پدید آورده اند، اما متاسفانه از تعامل با سایر اندیشه ها بازمانده‌اند. ضرورت دارد این نوع نگرش به علوم انسانی بتواند بخوبی در بازار اندیشه‌ای جهانی خود را عرضه کند. ضرورت دارد دولت آینده تمامی زمینه‌ها را برای حضور اندیشه ایرانی اسلامی در فضای علوم انسانی جهانی فراهم کند تا نه‌تنها بر بالندگی آن افزوده شود، بلکه در ساحت اندیشه‌ای به پالایش و باروری رسیده و بتواند این حصار سنگین اطراف خود را شکسته و برای انسان کنونی راه‌حلهایی خدامدارانه و توحید محور عرضه کند. مصرا خواسته می‌شود که شرایط تعامل اندیشه ایرانی اسلامی در علوم انسانی با سایر اندیشه های جهانی فراهم گردد.