شاخص‌های جدید بورس و دسترسی یکسان به اطلاعات

رونمایی از شاخص های جدید بورس تهران شامل شاخص قیمت، شاخص قیمت(هم وزن) و شاخص قیمت و بازده نقدی(هم وزن) در حاشیه نشست چند شب پیش هم اندیشی فعالان بازار سرمایه برای درددل با مسوولان ارشد اقتصادی، که البته حضور جالب و تامل برانگیز 3 وزیر دولت یازدهم شامل وزرای امور اقتصادی و دارایی، نفت و صنعت، معدن و تجارت بعلاوه رئیس کل بانک مرکزی و نایب ریس مجلس را نیز به همراه داشت، از جمله تازه ترین اقدامات مدیران سازمان بورس برای کمک به تحلیل بیشتر در بازار سرمایه است؛ بازاری که شاخص بورس آن در 13 ماه گذشته 25 هزار واحد و از ابتدای امسال تاکنون نزدیک به 15 هزار واحد افت را به ثبت رسانده و سال 93 را به یکی از بدترین سالها برای سرمایه گذاران بویژه حقیقی ها و سهامداران خرد تبدیل کرده است و در سایه بی توجهی، این رکود و ریزش کماکان ادامه دارد.
اما نگاهی به تاریخچه طراحی شاخص در بورس اوراق بهادار نشان می‌دهد بورس تهران از فروردین سال 69 شاخص دار شد و به کمک آن، محاسبه و انتشار شاخص قیمت بر مبنای عدد پایه 100، با نام تپیکس به متغیر مهمی تبدیل شد تا وضعیت بازار سرمایه بر اساس آن سنجیده شود.
این شاخص تازه متولد شده، نماگر تغییرات قیمت کل بازار بود و به‌صورت میانگین وزنی محاسبه می‌شد، یعنی در صورتی‌ که نماد شرکتی بسته بود یا برای مدتی معامله نمی‌شد، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ، که این امر منجر به تاثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شد.
با این حال رفته رفته و در سالهای بعدی، شاخص کل قیمت به همراه شاخص قیمت و بازده نقدی و شاخص بازده نقدی از دیگر شاخص‌هایی بودند که جلوی چشمان معاملان بورسی نمایش داده ‌شدند تا این که از سال 87 با راه‌اندازی نرم‌افزار جدید معاملاتی "جم" شیوه محاسبه شاخص بورس تغییر کرد و شاخص بازده نقدی و قیمت جای خود را به شاخص کل در بورس داد.
در آن زمان نیز انتقادات زیادی به این اتفاق شد و برخی کارشناسان بر این باور بودند که شاخص قیمت به‌عنوان شاخص قدیم بورس، براساس تغییرات قیمت سهام بازار محاسبه و تغییرات تمام شرکت‌های بورسی در آن لحاظ می‌شد اما در محاسبه جدید، قیمت سهم پس از تقسیم سود نقدی کاهش پیدا می‌کند و پایه شاخص به اندازه سود تقسیم شده تعدیل می‌شود تا تاثیری بر شاخص نگذارد.
و به این ترتیب بود که تطابق نداشتن حرکت شاخص کل بورس با قیمت سهام شرکت‌ها، سردرگمی سهامداران و کاهش اعتماد بر شاخص بورس را به همراه داشت و موجب شد کارکرد شاخص بورس به‌عنوان دماسنج بازار سرمایه با بدبینی مواجه شود.
همچنین با توجه به انتقادهای وارده بر نحوه محاسبه شاخص، مرکز پژوهش‌های مجلس در سال گذشته نحوه محاسبه شاخص‌های اصلی بورس تهران را مورد ارزیابی و پژوهش قرار داد و پیشنهادهایی نیز برای نحوه محاسبه آن ارائه کرد و سرانجام شاخص های "قیمت وزنی"، "شاخص قیمت هم وزن" و "شاخص کل هم وزن" برای کمک به تحلیل معامله گران بورسی رخ عیان کردند.
شاخص های جدید بورس تهران شامل شاخص قیمت با ادامه از شاخص TPIX از آذرماه سال 87، شاخص قیمت(هم وزن) از ابتدای سال 93 با پایه 10000 واحد و شاخص قیمت و بازده نقدی(هم وزن) از ابتدای سال 93 با پایه 10000 واحد در حالی از روز پنجم اسفند امسال در تمام سامانه های مرتبط با بازار سرمایه در حالی به نمایش عمومی درآمده اند که در اولین روز کاری خود با کاهش مواجه شدند، به‌طوری‌که شاخص قیمت وزنی با 0.34 درصد کاهش به 28 هزار و 103 واحد، شاخص قیمت هم‌وزن با 0.15 درصد کاهش به 9 هزار و 893 واحد و شاخص کل هم‌وزن نیز با 0.15 کاهش به 9 هزار و 181 واحد رسیدند.
به باور کارشناسان بورسی، عملکرد بازار سهام با پارامترهای گوناگونی چون حجم و ارزش معاملات، نقدشوندگی، میزان سهام شناور آزاد، ارزش بازار و مواردی از این دست مورد ارزیابی قرار می گیرد و بیانگر بخشی از عملکرد بازار سهام هستند. همچنین بازدهی مورد توجه‌ترین پارامتر ارزیابی عملکرد بازار است و گویا انگیزه اصلی در طراحی و محاسبه شاخص‌های جدید هم پاسخگویی به ارزیابی بازدهی بخش‌های متفاوت بازار، گروه‌های مختلف شرکت‌ها، چگونگی ترکیب سبد سهام و منابع مختلف بازدهی است.
از سوی دیگر شاخص‌ها براساس شرکت‌های مشمول، به شاخص‌های کل بازار، شاخص‌های انتخابی و شاخص‌های صنایع و براساس منبع بازدهی نیز به شاخص‌های قیمت، شاخص بازده کل و شاخص سود نقدی تقسیم می‌شوند. بعلاوه این که براساس ترکیب سبد سهام هم به شاخص‌های ارزش وزنی، شاخص‌های ارزش وزنی تعدیل شده و بر‌اساس سهام شناور آزاد به شاخص‌های قیمت وزنی و شاخص‌های هم‌وزن تقسیم می‌شوند که هر شاخص بسته به ویژگی‌های خاص خود قابل تفسیر و استفاده است.
در نگاهی کلی باید گفت استفاده از شاخص در بازار سرمایه به سنجش شرایط حاکم بر سهام شرکت‌های مورد بررسی کمک می کند و می توان از آن به عنوان ابزاری برای تعیین استراتژی سرمایه‌گذاری در بورس نگاه کرد و این اقدام سازمان بورس در کنار اقداماتی چون کاهش حجم مبنا نشان از این دارد که مدیران بورسی رفته رفته به این فکر افتاده اند تا با طراحی و آسان سازی ابزارهای مورد نیاز سهامداران، بازار سرمایه کشور را به سمت تعادل سوق دهند و ابزارهای مورد نیاز را برای تحلیل بهتر شرایط فراهم کنند.
اما نکته مهم و مورد توجه در این رهگذر، شفافیت اطلاعاتی در بازار سرمایه کشور است که باید مدیران بورسی بیشتر از همیشه به آن فکر و برایش تدبیری کنند تا با دسترسی یکسان سهامداران به اطلاعات در کنار ابزارها و قوانین مناسب، شرایطی در بورس رقم بخورد که افراد سهم یکسانی در سود و ضررهای ناشی از معاملات بازار البته بدور از دسترسی به اطلاعات نهانی داشته باشند.

* مهدی حاجی وند

انتهای پیام/