هنوز به وضعیت مطلوب ادبیات تفکر محور برای کودک نرسیدیم/هر ۲ کودک ایرانی یک کتاب می‌خواند
خبرگزاری تسنیم: مصطفی رحماندوست، نویسنده کودک، گفت: هنوز به وضعیت مطلوب برای تولید ادبیات تفکر برای کودکانمان نرسیده‌ایم. ادبیات تفکر و فلسفه در ادبیات ایران دو مسیر را طی می‌کنند که هنوز این دو با هم جمع نشده‌اند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست ادبیات کودک و نوجوان همراه با معرفی آثار لئو لیونی، نویسنده هلندی‌الاصل که توسط غلامرضا امامی و مصطفی رحماندوست ترجمه شده است، صبح امروز 15 مرداد ماه، در مؤسسه نشر شهر برگزار شد. در این مراسم علاوه بر مترجمان، امیرمسعود شهرام‌نیا مدیرمسئول مؤسسه شهر نشر که چاپ این آثار را برعهده داشت و جمعی از خبرنگاران حوزه کتاب نیز حضور داشتند.
امامی در ابتدای این مراسم به معرفی شخصیت لئو لیونی پرداخت و گفت: این نویسنده در سال 1910 در آمستردام هلند به دنیا آمد، اما در ایتالیا بزرگ شد. به ایتالیا سفر کرد و در این کشور با دختر یکی از رهبران مبارز و ضد فاشیست ایتالیا ازدواج کرد. تحصیلات دانشگاهیش را در دانشگاه ژنوا در سال 1935 به پایان رساند. او دکتری اقتصاد را از این دانشگاه دریافت کرد و با وجود اینکه هیچ دوره هنری و ادبی‌ای ندید، آثارش در جهان معروف شد.
وی ادامه داد: آثار این نویسنده به 35 زبان زنده دنیا از جمله فارسی ترجمه شده است. مهمترین مؤلفه‌ای که سبب شده است تا کارهای او ماندگار بماند، لمس طبیعت و پرداختن به موضوعاتی بود که برای همه ملموس بود. آشنایی من با لئونی به 40 سال پیش بازمی‌گردد. اولین کتابی که از این نویسنده دیدم و خواندم، کتاب «آبی کوچولو زرد کوچولو» بود.
کتاب‌های لئونی نمونه عالی ادبیات تفکر کودک
مصطفی رحماندوست، نویسنده نام‌آشنای ادبیات کودک و نوجوان که ترجمه چند جلد از این مجموعه را برعهده داشت، از دیگر سخنرانان حاضر در مراسم بود. وی در ابتدا با اشاره به موضوع و کیفیت آثار لئونی گفت: اولین کسی که لئونی را به ایران معرفی کرد، غلامرضا امامی بود. من هم با خواندن کتاب‌های امامی با این نویسنده آشنا شدم. لئونی یک اتفاق مبارک در ادبیات کودک و نوجوان جهان است.
وی ادامه داد: در ادبیات کودک انواع ادبی متعددی وجود دارد که هر کدام نقد و بررسی خود را می‌طلبد. در مورد کتاب‌های لئونی باید گفت که آثار او تنها مربوط به کودکان نمی‌شود. نمی‌توان کتاب‌های او را خواند و در موردشان فکر نکرد، از این نظر مخاطب شامل بزرگسالان هم می‌شود. از سوی دیگر، کتاب‌های او مخصوص کودکان است، چون به زبان کودکانه نوشته می‌شود. علاوه بر این، آثار او به گونه‌ای نوشته شده‌اند که کودکان و نوجوانان می‌توانند با هم مطالعه کنند و از آن لذت ببرند.
این نویسنده کودک و نوجوان یادآور شد: در هیچ جای ایران 20 جلد از داستان‌های لئونی در یک‌جا به صورت یک مجموعه به چاپ نرسیده بودند. به همین خاطر این اتفاق مبارکی است که در مؤسسه نشر شهر افتاده است. امروز که ادبیات فلسفی و داستان‌هایی از این دست مورد توجه جهان است، خوب است که ما هم مجموعه‌ای از این آثار را برای کودکان و نوجوانانمان ترجمه کرده باشیم.
داستان‌هایی که بعد از 40 سال خواندنی است
رحماندوست به محتوای آثار چاپ شده اشاره کرد و اظهار داشت: تعداد محدودی از آثار هستند که بعد از گذشت 50 سال هنوز مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرد و خوانده می‌شود، کتاب‌های لئونی از این دست‌اند. شاید برخی گمان کنند که بعد از 40 سال چه لزومی به ترجمه این آثار بود؟ باید بگویم که کتاب‌های این نویسنده آنقدر بزرگ است که جا دارد چندین‌‌بار ترجمه و بازچاپ شوند.
وی با بیان اینکه خوشحالم که بچه‌های امروز مجموعه‌ای از جنس ادبیات تفکر دارند، افزود: امیدوارم آثاری از این قبیل منشوری شود تا در کنار آثار فانتزی، کتاب‌هایی واقعگرا و فلسفی هم برای کودکانمان بنویسیم. نوشتن داستانی که هم برای مخاطب کودک سرگرم‌کننده باشد و هم ذوق و میل او را برآورده کند و در کنار آن مخاطب را به فکر وادارد، دشوار است، اما با وجود این همه این مؤلفه‌ها را در کتاب‌های لئونی می‌توانیم ببینیم.
هنوز به وضعیت مطلوب ادبیات تفکر برای کودک نرسیدیم
این نویسنده در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران مبنی بر جایگاه ادبیات فارسی در تولید کتاب فلسفی برای کودکان گفت: هنوز به وضعیت مطلوبی نرسیده‌ایم. ادبیات تفکر و فلسفه در ادبیات ایران دو مسیر را طی می‌کنند؛ عده‌ای که از قشر دانشگاهی به این موضوع می‌پردازند و دوست دارند با سرعت بیشتری به کودک آموزش دهند. آخر کتاب سؤال و جواب می‌نویسند و دوست دارند که از این راه به نتیجه برسند. ادبیات و نگاه هنری در این نوع آثار کمتر دیده می‌شود. دسته دوم نویسندگانی هستند که معتقدند باید آموختن را به بچه‌ها اموزش داد تا روی پای خود بایستند. هنوز این دو با هم جمع نشده‌اند تا ما هم به یک لئونی برسیم. البته رسیدن به این مرحله دور نیست. امیدوارم داستان‌هایی نوشته شود که به عنوان آثار شاخص در ادبیات تفکر کودک و نوجوان کشور مطرح شوند.
وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه کتاب‌های لئونی علاوه بر متن از نظر تصویرگری هم موفق به دریافت جایزه شده‌اند، مهمترین ویژگی آنها چه پوده است، یادآور شد: ما دو نوع کتاب از نظر تصویرگری داریم؛ دسته نخست کتاب‌های مصور هستند که بودن یا نبودن این تصاویر در درک داستان خللی ایجاد نمی‌کند. دسته دوم آثاری هستند که تصویری‌اند، یعنی اگر در متن داستان نباشند، فهم آن برای مخاطب دشوار می‌شود. داستان‌های لئونی در هر دو دسته جای می‌گیرد.
به هر دو کودک ایرانی یک کتاب تعلق می‌گیرد
بخش دیگر این نشست به پاسخگویی به پرسش‌های خبرنگاران اختصاص داشت. رحماندوست در پاسخ به پرسش یکی دیگر از خبرنگاران مبنی بر اینکه از خبرنگاران حوزه کتاب چه انتظاری دارید، گفت: موضوعات مختلفی در حوزه کتاب ایران وجود دارد. نخستین مشکل آمارهایی است که از میزان مطالعه اعلام می‌شود. اگر تعداد کتاب های کودک و نوجوان را در هر سال نگاه کنیم و بعد آن را با تعداد کودکان و نوجوانان در کشور مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که به هر دو کودک ایرانی یک کتاب تعلق می‌گیرد. این اتفاق فاجعه‌باری است. خبرنگار کتاب باید تلاش کند تا این آثار را به دیگران معرفی کند و زمینه را برای مطالعه بیشتر فراهم کند.
برخی نهادها مسئولیت خود برای ادبیات کودک را رها کرده‌اند
امامی نیز در پاسخ به همین پرسش گفت: ما چند نهاد در کشور داریم که مسئولیت پرداختن به ادبیات و کتاب کودک را برعهده دارند که متأسفانه به آن بی‌توجه‌اند. کتاب‌های کودک سودآور است و چون خوب به فروش می‌رسد برخی نهادها و ناشران به چاپ این نوع آثار اقدام می‌کنند. برخی از این نهادها باید به عنوان یک الگو برای دیگر مراکز عمل کنند که متأسفانه این کار را انجام نمی‌دهند.
وی در ادامه از اعمال نظر ناشران بر رویه چاپ کتاب انتقاد کرد و یادآور شد: قبل از انقلاب کتابی از غسان کنفانی، نویسنده مقاومت فلسطین، منتشر کردم. در این کتاب در کنار داستان تعداد تصویر هم گنجانده شده بود. بعد از انقلاب در یکی از چاپ‌ها تصاویر با اعمال نظر شخصی ناشر حذف و تعدادی عکس نامرتبط جایگزین آن شد. تصاویر با فرهنگ و متنی که در کتاب حاکم بود، مغایرت داشت. در برخی از موارد ناشران با اعمال نظرهای شخصیشان باعث دلسردی نویسنده می‌شوند. اگر قرار باشد موضوعی از کتاب حذف شود، آن بر عهده وزارت ارشاد است نه ناشر.
این نویسنده در پایان یادآور شد: با همه این‌ها به آینده داستان و ادبیات کودک و نوجوان ایران امیدوار هستم. ما تصویرگرانی در حد جهانی داریم که آثارشان مورد توجه مخاطب عام قرار گرفته است. ما میراث‌دار ادبیات کهن هستیم؛ ظرفیتی که می‌توان از آن برای تولید بتهر استفاده کرد.
انتهای پیام/
