تولید آب شیرین، دست‌آورد مغفول صادرات برق به جای گاز

آب‌های سطحی بسیار کم موجود در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و دریای عمان پاسخگوی رشد جمعیتی و اقتصادی این مناطق نیست. این کشورها برای رفع این مشکل اقدام به تأسیس واحدهای آب‌ شیرین‌کن در کنار واحدهای تولید برق نموده‌اند. تقریبا تمام آب آشامیدنی این مناطق با استفاده از آب شیرین‌کن تأمین می شود. ظرفیت آب شیرین‌کن‌های کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به 30 میلیون متر مکعب در روز می‌رسد.

به عنوان نمونه می‌توان به واحدهای تولید همزمان برق و آب شیرین ابوظبی در امارات اشاره کرد. این شهر پایتخت و دومین شهر پر جمعیت امارات است که یک کلان‌شهر بین‌المللی به‌روز به شمار می‌رود و در نتیجه تأمین آب و برق این منطقه اهمیت بسیار زیادی دارد. تقریبا تمامی آب مصارف خانگی امارت ابوظبی با جمعیت 2.45 میلیون نفری با استفاده از آب شیرین‌کن تأمین می‌شود. این مجموعه شامل 5 واحد تولید همزمان برق و آب شیرین با ظرفیت شیرین‌سازی بیش از 2.4 میلیون مترمکعب آب در روز و ظرفیت تولید برق بیش از 6000 مگاوات است (1و2)

شکل 1) آب شیرین کن رأس الخیر در عربستان (بزرگترین آب شیرین کن دنیا)

با ظرفیت تولید روزانه 1.025 میلیون متر مکعب آب شیرین در روز و 2600 مگاوات برق(4)

علی رغم پیشرفت کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در زمینه شیرین‌سازی آب، در ایران برای رفع مشکل آبی مناطق ساحلی جنوب کشور توجه کافی به این موضوع نشده است به نحوی که ظرفیت شیرین‌سازی آب در کل کشور کمتر از یک میلیون متر مکعب در روز است. مشکل آب در شهرهای مناطق ساحلی جنوب کشور خصوصا در شهرهای ساحلی مکران از جمله چابهار و کنارک به صورت جدی وجود دارد به نحوی که آب در این شهرها جیره‌بندی است و این مسئله چالش بزرگی برای توسعه سواحل راهبردی مکران محسوب می‌شود.

برای توسعه واحدهای تولید همزمان برق و آب لازم است که اولا منابع انرژی (گاز) کافی و ثانیا توانمندی فنی در عرصه ساخت تجهیزات و تأسیسات موجود باشد. با توجه به وجود این توانمندی در داخل، وابستگی به خارج از کشور در این حوزه رفع شده است. به عنوان نمونه می‌توان به طرح تولید همزمان برق و آب قشم اشاره کرد. این پروژه که در سال 93 با سرمایه گذاری نزدیک به 70 میلیون یورو توسط گروه مپنا احداث شده است، با مصرف 360 هزار مترمکعب گاز طبیعی در روز  ظرفیت تولید 50 مگاوات برق و 18 هزار مترمکعب آب شیرین در روز را دارد (3).

شکل 2) نمودار کلی یک واحد تولید همزمان برق و آب شیرین (سیکل ترکیبی)

با توجه به منابع عظیم گازی کشور و افزایش تولید گاز کشور در سالهای پیش رو در عرصه تأمین انرژی مورد نیاز برای این واحدها نیز مشکلی وجود ندارد. با بهره‌برداری از فاز 12 پارس جنوبی در سال گذشته ظرفیت تولید گاز طبیعی کشور 100 میلیون متر مکعب در روز افزایش یافت. بر اساس اعلام مسئولان وزارت نفت با بهره‌برداری از فازهای 15تا 18 پارس جنوبی در سال جاری و فازهای 19 تا 21 در سال آینده ظرفیت تولید گاز کشور افزایش قابل توجهی خواهد داشت.

در پی افزایش ظرفیت تولید گاز کشور برای صادرات این محصول دو گزینه رقیب وجود داشته است: صادرات گاز به صورت مستقیم؛ تبدیل گاز به برق و صادرات برق. اما وجود واحدهای تولید همزمان برق و آب شیرین گزینه دیگری را اضافه می‌کند و آن، تولید برق و شیرین‌سازی آب با استفاده از گاز و صادرات برق تولیدی و مصرف آب شیرین در داخل است.

در این گزینه‌ی جدید با تأسیس واحدهای تولید همزمان برق و آب شیرین در سواحل راهبردی مکران، آب مورد نیاز برای توسعه این سواحل تأمین و به ازای برق تولید شده امکان صادرات برق فراهم می‌شود. با توجه به بازده بالای 70 درصدی واحدهای تولید همزمان برق و آب شیرین در صورت استفاده از این واحدها ارزش افزوده زیادی نصیب کشور می‌شود. به منظور ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها لازم است که وزارت نیرو با خرید برق و آب شیرین تولیدی این واحدها برگشت اصل و سود سرمایه‌گذاری را تضمین کند. وزارت نیرو می‌تواند با صادرات برق خریداری شده از بخش خصوصی منابع لازم برای این طرح را تأمین کند.

منابع:
1) http://www.uaeinteract.com/docs/EAD_warns_against_depletion_of_Abu_Dhabis_water_resources_within_next_50_years/34877.htm
2) http://www.adwe4c.ae/Existing.html
3) http://qeshm.ir/?siteid=1&pageid=136&newsview=526
4) http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-04-23/saudis-start-production-at-world-s-biggest-desalination-plant

*محمد مهدی رحیمی رضویه -  کارشناس مرکز مطالعات انرژی دانشگاه تهران

انتهای پیام/