گلایه‌های کارگردان نمایش دینی از مدیران مرکز هنرهای نمایشی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «وای آب» نوشته سینا شفیعی و به کارگردانی آتیه جاوید، داستان منصور طاعی را نقل می کند، مردی که روزگاری در رکاب علی ابن ابی طالب (ع) در صفین شمشیر زده است و خود را از مریدان او می داند و حال در برابر وسوسه همسر و فرزندش، زره رزم در برابر فرزند همان امام صفینش می بندد. منصور که کمان انداز قهاری است، به عزم آنکه در کربلا تیری به سمت امامش رها نمی کند تا دستش به خون او آلوده نشود، در رزم با امام وقتش شرکت می کند. اما خیالش، خیالی باطل است. تیرش از چله رها شده و بر مشک عباس علمدار می نشیند تا حال کابوس هایش تمامی نداشته باشد. جنون وجودش را فرا می گیرد و در نهایت دستش را به خون آنان که وسوسه به جانش انداختند می آلاید.

تسنیم: در رابطه با نمایش خودتان توضیح دهید و اینکه روند به صحنه رفتن این نمایش چگونه بود؟

جاوید: طرح کلی نمایشی «آوای آب» از زمانی آغاز شد که دو سال پیش خوابی دیدم که باعث به سمت اجرا شدن چنین نمایشی بروم. خب آن زمان شرایط پیش آمد در فیلم «اینجا بدون من» با آقای بهرام توکلی همکاری داشتم و در آنجا با علی ملاقلی‌پور آشنا شدم و از او خواستم که کمک کند تا نویسنده‌ای را پیدا کنیم که این خواب را به نمایش‌نامه تبدیل کند، او هم به بنده خیرالله تقیانی‌پور را معرفی کرد و زمانی که با تقیانی‌پور صحبت کردم گفتم که از نظر مالی نمی‌توانم کاری کنم، که او نیز گفت اصلا مسئله مالی اهمیتی ندارد. در آن زمان حتی با اتابک نادری که مدیریت سنگلج را برعهده داشت صحبت کردیم و حتی زمان تمرین‌های ما نیز مشخص شده بود؛ اما از زمانی که نادری از سنگلج رفتند و پس از آن این متن را با نام بانو در سوگنامه‌ها و سوگ‌چامه‌ها اجرا خوانی کردم و استقبال خوبی در دو اجرا از نمایش ما شد که باعث شد تالار حافظ هم از ما دعوت کند تا یک تک اجرا هم به صورت اجراخوانی در آنجا برویم.

پس از آن قرار شد این نمایش در حوزه هنری منوط بر اینکه آقای تقیانی‌پور متن را برساند اجرا برود، خب به دلیل اینکه او به دلیل مشغله‌های کاری که داشت نتوانست متن را برساند اجرا عقب  افتاد.

تسنیم: اجرای فعلی «آوای آب» براساس متن قبلی است؟

جاوید: این متن با کار قبلی بسیار تفاوت دارد. خیرالله تقیانی‌پور با سینا شفیعی صحبت کرد تا او متن را بنویسد و تقیانی‌پور به عنوان مشاور در کنارش باشد. نمایش ما روایت فردی به نام زعیم است که یک کارگاه آهنگری و شمشیرسازی دارد و خودش از یاران مولا در جنگ جمل بوده است،‌ اما به دلیل وسومه مال و همسر و فرزندش جزء یاران ابن زیاد قرار می‌گیرد، خانواده اش به او می‌گوید این همه برای علی شمشیر زدی به کجا رسیدی، حالا برو برای یزید شمشیر بزن، نکته اصلی این است که او کسی است که به مشک آقا ابوالفضل العباس (ع) تیر زده است.

شفیعی: در طراحی صحنه از واقع گرایی گریختیم و سعی ما در القای فضای سرد سربی و سنگین بود که از روابط سرد شخصیت ها نشأت گرفته است با وجود طراحی ها برای اجرا در پلاتو باز هم به اذعان تماشاگران خوب از آب در آمده و صحنه متعلق به داستان است. سعی کردیم به جای زرق و برق در صحنه تخیل او را با سادگی نوازش کنیم.

این نمایش داستانی غریبی دارد و بنده این کار به صورت مینیمال کار کردم و اصلا مانند ساختارهای کلیشه‌ای گذشته نیست. حتی برای این اثر آهنگسازی جدا انجام شده و یوسف قربانی تمامی نُت‌های این نمایش را نوشته است و به همین دلیل اغلب تماشاگران ما از نمایش راضی بودند و اذعان داشتند که کاری مذهبی با شیوه‌ای جدید و متفاوت را تماشا کرده‌اند.

شفیعی: نمایش‌های مذهبی امروز به درام نمی‌رسد و در سطح واقعه نگاری می‌لغزد. درام و درام پردازی کشمکش می‌خواهد، اصالت داستان می‌خواهد، شخصیت می‌خواهد و البته درام پرداز دغدغه. نه دغدغه  تولید، بلکه دغدغه مضمون و حقیقت. امروز اکثریت آثاری که با مضامین ارزشی و اعتقادی تولید می‌شوند، زخم خورده نگاهی مستعمل و دست مالی شده هستند و نبود نگاهی نو و کشف زاویه‌ای تازه این سبک از نمایش را به قهقرا می‌برد.

هنرمند فرم می خواهد و اثر به فرم نخواهد رسید مگر اینکه مضمون دغدغه خالق شود. شعار زدگی و مفهوم زدگی اولین و شاخص ترین نشانه بی دغدغگی خالقان این آثار هستند. حرف اگر مال من باشد کمپوزیسیون آن هم تولید می‌شود. چه در متن و چه در اجرا.

اما آوای آب، نه این که ما این مدینه فاضله را خلق کردیم. نه، ولی از ابتدای امر آگاه بودیم که برای خلق اثری با مضمون کربلا تنها کربلایی بودن کافی نیست. باید حرف خوب را خوب زد. باید تئاتر کار کرد و نیت خیر کافی نیست. داستان آوای آب، داستان اعتقاد و صلاح است، داستان انتخاب، داستان ضمیر بیدار است. داستان فراموشی و بزنگاه بندگی و زندگی... داستان امروز من که سرگشته ام برای انتخاب که قانون کدام است؟ عرف چیست؟ جامعه چه می‌گوید و عقل چه حکم می‌کند؟ و در آخر وقتی کمر به کاری می‌بندم دل حاصل تمام این محاسبات و مکاتبات من با جامعه اطرافم را در الک ریز خود اسیر می‌کند و فریاد می‌زند : نه، یا گوش می‌کنم یا فراموش میکنم ولی او فراموش نمی‌کند او که در من نشسته و در بزنگاهی سخت دوباره فریاد می‌زند: گفته بودم که نه، تو با این جماعت هم قبیله نیستی.

شخصیت زعیم نمایش «آوای آب» لحظه‌ای درنگ می‌کند صدای خودش را نمی‌شنود و پژواک این صدا که زنگاری از حقیقت دارد او را به یاد خود می‌اندازد وگاهی چه زود دیر می‌شود.

دوست ندارم من درباره نمایش‌نامه حرف بزنم، دوست دارم نمایش درباره من حرف بزند ومن یعنی ما؛ امیدوارم روزی به جای تکرار مکرر و سرد وقایع عظیم و عجیب همچون کربلا به استخراج حقایق از دل این سمفونی حماسی بپردازیم. بدون تعصبات غیر خلاقانه که راه را بر تخیل ذهن مستعد می‌بندد و خود سانسوری را پیش کش او می‌کند.

تسنیم: این نمایش حاشیه‌هایی هم در تولید داشته و گویا همچنان هم ادامه دارد، هم در رابطه با این حاشیه ها برایمان بگویید و هم اینکه این نمایش با حمایت مرکز اجرا رفته و یا با هزینه شخصی؟

ابتدا قرار بود در تئاتر شهر روی صحنه برویم و پریسا مقتدی به ما گفت که چون کار مذهبی است، حتما کمکمان می کند که در تئاتر شهر اجرا برویم، اما بعد از بازبینی اما بعد از بازبینی در تئاتر شهر، مقتدی به من گفت همین حسینی که تو خوابش را دیدی و به تو گفته این تئاتر روی صحنه ببر، همین حسین به من گفته که کارهات رو درست انتخاب کن.  من آخر نفهمیدم که کار من کار اولی بود یا کار ضعیفی بوده چون کارهایی هم در تاتر شهر اجرا رفته که ازنظر کیفیت و کمیت در سطح پایینی بوده است و هم کار اولی.

در مورد آقای شفیعی هم وقتی به دفتر او مراجعه کردم گفتند: «لزومی ندارد شما اینجا حضور داشته باشید و لزومی نمی بینم که چون کار شما نذری هست در سالن اصلی به شما اجرا بدهم.» بنده هم گفتم شما که در اتاقتان مرا راه ندادید و من در راهرو  با شما صحبت می‌کنم، جناب آقای مهدی شفیعی کار من نذری نیست؛ هرسال پدر من نذرش را ادا می‌کند،آیا تمام هنرمندانی که با شما کار دارند شما چنین رفتاری دارید؟ آیا اگر نظر شما این است که کا ما نذری است، چرا در آمار خود آن را رد می کنید و به همه رسانه ها ارسال می کنید؟در زمان ریاست آقای شریف خدایی، پاکدل، پارسایی کار کردم‌ام،اگر بنده را نمی‌شناسید بروید رزومه کاری مرا ببینید و بخوانید.

چند روز بعد به مرکز رفتم برای کاری وآقای شفیعی در چند قدمی بنده قرار داشتند که به ایشان سلام کردم و جواب بنده را ندادند،چرا؟
چطور شد که وقتی برای بررسی اجرا در تئاتر شهر به شما مراجعه کردم باچنین برخوردی مواجه شدم؟چه خوب بود می پرسیدید که اصلا جریان چیست؟

حتی ما نامه خود را به پیمان شریعتی نیز رساندیم، اما او نیز در پاسخ به ما گفت که تالار محراب جزء سالن های آن ها به حساب نمی آید! اکنون که دیگر آب از سر ما گذشته است و بنده بیش از 15 میلیون برای اجرای این نمایش بدون هزینه عوامل هزینه کرده ام، اما مسئله اصلی اینجاست که مرکز هنرهای نمایشی با این روند چه آینده ای برای خودش ترسیم کرده و هنرمند تا کجا می تواند این وضعیت را تحمل کند که نه تنها حمایتی از او نمی شود، بلکه با بدترین لحن با او برخورد می شود.

تسنیم: از این مدیران برای تماشای کارتان هم دعوت کرده اید؟

بله، من هم برای علی مرادخانی و هم برای مهدی شفیعی دعوت نامه بردم تا به تماشای نمایش ما بیایند، اما نیامدند.

هنرمندان و افراد بسیاری به تماشای کار ما آمده اند که از جمله آن ها استاد بنده بوده که از استان گیلان به تهران آمد تا نمایش «آوای آب» را ببیند. نرگس آبیار، محمد وفایی، محمودرضا رحیمی و... نیز با تمام مشغله های کاری به تماشای نمایش ما نشستند.

تسنیم: شما فکر می کنید مشکلاتی که برای گروه شما بوجود آمده از بد عهدی تئاتر شهر گرفته تا بد اخلاقی و بی احترامی مدیران مرکز هنرهای نمایشی نتیجه شرایط بد تئاتر است و یا سلیقه مدیریتی و مدیریت حاکم بر معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؟

وضعیت تئاتر که اصلا مناسب نیست و شاهد این هستیم که هر روزه انگیزه کشی مدیران بیشتر می شوند و وقتی هنرمندان نیز اقدام به انجام کاری می کنند طوری با آنان برخورد می شود که از این فضا دل زده می شوند، متاسفانه بیشتر اتفاقاتی که برای گروه ما رخ داده، به زعم بنده سلیقه ای است.

انتهای پیام/