"یلدا" شبی با پندهای رو به فراموشی مادربزرگ و پدربزرگ/ دوری مردم از سنت " چله شو "
یلدا شبی با یک دقیقه اختلاف بلندترین شب سال ایرانی‌ها با پندهای مادربزرگها و پدربزرگها در میان تکنولوژی روز رو به فراموشی رفته است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از آمل، سه ماه از فصل برگ‌ریزان و باد و بارون را پشت سر می‌‌گذاریم تا به فصلی برسیم که ما را به یاد شب‌های بلند و طولانی به همراه شونیشت‌های شمالی‌‌ها بیاندازد.
شب‌هایی که مادربزرگها و پدربزرگ‌های مهربان کرسی‌های گرماشان را برپا میکردند و شب‌چره‌‌هایی که در تابستان گرم بر باغ‌‌های خود بدست می‌‌آوردند و با گرمای سوزان آن فصل خشک میکردند تا در این شب‌های طولانی در کنار یکدیگر بخورند.
پدربزرگها کتاب‌های قدیمی چون شاهنامه و حافظ را کنار کرسی‌شان قرار می‌دادند تا زمانی که نوه‌هایشان در کنارشان نشستند با صدای رسا و شیوا ابیاتی از مثنوی حافظ و افسانه دلیری‌های مردان ایران در شاهنامه فردوسی بخوانند.
مادربزرگها انارهای خندان را با لب‌‌های خندان و تبسمی شیرین دون می‌کنند تا در ظرف‌های بلورین قرار دهند، نوه‌های شادشان هنگام خوردن آن لبخند شیرین را علاوه بر لب بر دل نیز سال‌های سال داشته باشند.
و اما در کنار انار، ازگیل، شب‌چره، پرتقال و نارنگی در این شب به یادماندهی که آغازگر "گت چله" به آئین مازندرانیها است به عنوان شب یلدایی زیبا در اذهان مهمانان بزرگان هر خاندانی قرار گیرد.
اما با همه این گفتنی‌‌ها امروز این کهن آئین ایرانی‌ها و آن "چله شو" مازندرانیها با وجود تکنولوژی روز رو به فراموشی رفته و آن کرسی گرم سرد شده و قصه‌های شاهنامه کتابش بسته شده و انارها در میان خنده‌های نوه‌ها کمرنگ شده است.
با وجود این فراموشی‌ها همچنان شب یلدایی داریم که می‌دانیم هندوانه بخریم تا بخوریم به این باور همچنان ادامه دهیم که با خوردن این میوه تابستانه به اعتقاد مردم مازندران دچار بیماری "زردی" نشویم.
مدیر مرکز پژوهش‌های فرهنگ بومی شهرستان آمل در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم از آمل با اشاره به پیشینه شب یلدا رایج‌ترین تعریف این آئین باستانی بر آثار الباقیه ابوریحان بیرونی بیان کرد و گفت: در آثار این دانشمند اسطوره‌ای آمده که "شب یلدا" یا "شب چلّه" بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است و این شب به زمان بین غروب آفتاب از 30 آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود.
حشمت‌الله ایاز با بیان اینکه این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیشتر و طول شب کوتاهتر می‌شود، افزود: مراسم شب یلدا(شب چله یا به زبان مازندرانی چله‌شو) از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافت و جشن «ساتورن» خوانده می‌شد.
ایاز ادامه داد: ایرانیان باستان با این باور که فردای شب چله با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا میکردند و از این رو به دهمین ماه سال دی می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.
مدیر مرکز پژوهش‌های فرهنگ بومی آمل با بیان اینکه یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است تصریح کرد: مردم دوران باستان که با دانش نجوم آشنایی داشتند می‌دانستند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند از همین رو آن را شب زایش خورشید نامیده و آن را آغاز سال قرار دادند.
وی یادآور شد: سفره شب چله ، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار می‌شد.
ایاز خاطرنشان کرد: روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خورروز (روز خورشید) و "دی گان" می‌خواندند و به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی بود.
پندهای "شب یلدایی" در میان تکنولوژی روز گم شد
مسئول واحد مردم‌شناسی و میراث معنوی اداره کل گردشگری مازندران نیز در گفت‌وگو با تسنیم با اعلام براین که مراسم جشن شب یلدا به اندازه زمانی که مردم فصول را تعیین کردند کهن است اذعان داشت: این جشن در ماه پارسی دی قرار دارد جشنی که در این شب برگزار می‌شود یک سنت باستانی است و یک جشن آریایی است و پیروان میترائیسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار میکردند.
طوبا اوصانلو با بیان اینکه مردم گذشته‌های دور در شب یلدا به عنوان تولد میترا یا مهر برای در امان ماندن از خطر اهریمن دورهم جمع می‌شدند.
این مسئول یکی از آیین مهم "چله‌شو" را خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار، شیرینی و میوه‌های گوناگون بیان کرد و گفت: هر یک از این خوردنی‌ها جنبه نمادی دارند که نشانه‌اش برکت و تندرستی فراوانی و شادکامی است.
وی افزود: آیین‌های خاصی که در شب یلدا وجود دارد نشان‌دهنده آن بوده که سرزمین ایران دارای فرهنگی غنی است که مردمانش با ذوق، سلیقه و طبیعت منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنند برای برگزاری سنت‌های کهن آداب خاص خود را دارند.
اوصانلو شب یلدا در گویش مازندرانی را به «گت‌چله» معروف دانست و مطرح کرد: از باورهای این مراسم، خوردن هندوانه است که سبب می‌شود مردم در طول زمستان احساس سرما نکنند.
مسئول واحد مردم‌شناسی و میراث معنوی اداره کل گردشگری مازندران با بیان براینکه دو میوه هندوانه و انار گرد و سرخ‌فام نمادهایی از خورشید هستند بیان کرد: در این شب نیز مانند جشن تیرگان فال گرفتن مرسوم است که به حافظ تفأل می‌زنند و یا حاضران با انتخاب و شکستن گردو و با پوکی و پری آن، از آینده می‌گویند.
وی با تاکید براینکه یلدا، بهانه‌اى است تا پندها و تجربه‌هاى ارزشمند پدربزرگها و مادربزرگ‌هایى را که در پس وقت نداشتن‌ها و بى‌حوصلگى‌هاى کوچک‌ترها مدفون مانده‌اند زنده کنیم اظهار داشت: در زندگی امروزی نیز با وجود دنیای تکنولوژی متاسفانه این دورهم‌نشینی و چله‌شویی کمرنگ شده و نسل‌های امروز پیشرفت‌های الکترونیکی را بر پندهای مادربزرگ و پدربزرگها ترجیح می‌دهند.
مشاور تغذیه و رژیم درمان در مازندران در زمینه خواص میوه‌ها و تنقلاب شب‌یلدا در گفت‌وگو با تسنیم با بیان براینکه هر یک از مصرف میوه‌ها و تنقلاب در این شب خاصیت‌های مفیدی دارد یادآور شد: انار میوه‌ای که از ویتامین و مواد معدنی سرشار برخوردار بوده و برای سلامت انسان بسیار مفید است.
سیداحمد ربیعی اضافه کرد: در صورت استفاده از آب به مقدار کافی، انار می‌تواند در پیشگیری از یبوست بسیار موثر باشد همچنین این میوه ارزش سیری بالایی دارد و می‌تواند از پرخوری در افراد جلوگیری کند.
وی با اشاره به مصرف هندوانه بیان کرد: این میوه به دلیل برخورداری از فیبر زیاد و همچنین ماده رنگی موجود در آن از این قاعده مستثنی نیست اما معمولا در شب یلدا از آنجا که فصل پرورش هندوانه گذشته است، هندوانه‌های موجود در بازار در این شب از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند.
ربیعی یادآور شد: در مجموع مصرف هر میوه در فصل مربوط به خود مفید است و میوه نوبرانه خواص تغذیه‌ای میوه رسیده را ندارد به این ترتیب ویتامین‌ها و خواص تغذیه‌ای میوه‌ای که از فصل آن گذشته کاهش می‌یابد.
مصرف شیرینی زیاد در شب یلدا موجب چاقی می‌شود
مشاور تغذیه و رژیم درمان در مازندران با بیان اینکه از آنجا که در پخت انواع شیرینی‌ها از مقادیر زیادی شکر و روغن استفاده می‌شود افراط در مصرف آن چاقی را به دنبال داشته و برای سلامتی مفید نیست افزود: اما در شب یلدا با توجه به سنت شب زنده‌داری توصیه می‌شود شام سبک و سرشب خورده شود تا امکان مصرف آجیل و میوه‌جات این شب البته به‌صورت متعادل میسر شود.
وی با اشاره به مصرف آجیل و تنقلاب در این شب طولانی سال ابراز داشت: انواع مغزها در گروه گوشت و حبوبات قرار می‌گیرند و مصرف انواع مغزها و چربی موجود در آنها بسیار مفید است.
ربیعی اضافه کرد: از طرف دیگر مصرف آجیل در افراد در معرض افزایش وزن، باعث چاقی می‌شود و مصرف آجیل نمک‌دار به ویژه به مقدار زیاد توصیه نمی‌شود.
مشاور تغذیه و رژیم درمان در مازندران با تاکید براینکه انواع مغزها نمی‌توانند جایگزین غذای اصلی شوند اظهار داشت: این در حالی است که مصرف مغزها قبل از وعده‌های اصلی غذایی اشتهای فرد را می‌گیرد.
گزارش از کبریا مقدس
انتهای پیام/
