آمار واقعی نشر ایران کدام است؟ شمارگان ۲۰ یا هزار نسخه‌ای

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا،‌ این سالها که صنعت نشر نیز به مانند صنایع دیگر با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند‌، شمارگان کتاب کاهش قابل توجهی داشته است،‌ اگرچه آمارهای رسمی متوسط شمارگان کتاب را هزار نسخه اعلام می‌کنند‌، اما در چند سال اخیر شواهد فراوانی بر ایرادات و نواقص موجود در این آمارها وجود داشته است،‌ چرا که بنا به گفته فعالان این صنف رقم واقعی متوسط شمارگان کتاب کمتر از آمارهای رسمی و در حدود 300 تا 500 نسخه است. چرا که ناشران معمولا از فروش کتاب خود مطمئن نیستند،‌ بنابراین با تعداد نسخه‌های محدودی کار را روانه بازار می‌کنند و در صورت استقبال مخاطب چاپ‌های جدید ان را منتشر می‌کنند،‌ این در حالی است که معمولا در شناسنامه کتاب‌های شمارگان بین 1000 تا 1500 نسخه درج می‌شود. البته مواردی بیش از این رقم و کمتر از آن نیز وجود دارد.

این نکته زمانی اهمیت پیدا می‌کند که در سیاست‌گذاری‌‌های دولتی در حوزه نشر به آمارهای موجود و رسمی که در بانک اطلاعاتی خانه کتاب است مراجعه می‌شود و بر اساس این آمارها وضعیت نشر سنجیده و برای آن تصمیم‌گیری می‌شود‌، از همین رو تردید در صحت آمارهای رسمی موسسه خانه کتاب در سال‌های اخیر نگران کننده شده است. بارها دیده شده است که کتاب یا دیرتر از زمان اعلام شده در سایت خانه کتاب چاپ شده یا چاپ مجدد به نام چاپ اول ثبت شده و یا جای ترجمه و تالیف در آمارها تغییر کرده است. هم‌چنین ناشران بسیاری هستند که کتاب را در تعداد نسخه‌های محدود که به مولف و ارشاد(برای صدور مجوز) ارائه می‌شود،‌ منتشر می‌کنند. این موارد را اگر کنار تاکیدات دولت‌ها بر آمار نشر کتاب بگذاریم خواهیم دید که چه بلبشوی فرهنگی ـ اماری ایجاد می‌شود.

خبرگزاری تسنیم پیشتر در قابل یادداشتی با عنوان «آمار کتاب و نگرانی درباره صحت آن» به قلم عادل طالبی از فعالان حوزه نشر به این موضوع پرداخته بود و اکنون نیز با نیکنام حسین‌پور مدیرعامل خانه کتاب به گفت‌وگو نشسته است.

حسین‌پور که در مدت کوتاه حضورش در خانه کتاب دست به اصلاح برخی زیرساخت‌ها زده است‌، ایراد وارده به آمارهای موسسه متبوعش را می‌پذیرد و می‌گوید:‌ واقعیت این است که ما دو جلسه اخیر هیات مدیره خانه کتاب را به این موضوع پرداختیم، دغدغه من نیز بوده است،‌ به هر حال در بحث کتاب سازی، اهل قلم،‌ شمارگان و ... ما مشکلاتی را در آمارها داریم،‌  ارائه شمارگان غیرواقعی کتاب‌ها،‌ کتاب‌سازی‌ها و .. معضلی است که کل زنجیره نشر را درگیر خود می‌کند‌، اما مبنای ما در خانه کتاب این است که بر اساس شناسنامه کتاب و خوداظهاری ناشر عمل کنیم. ناشر در کتابش می‌نویسد من هزار نسخه کتاب را چاپ کرده‌ام،‌ مبنای ما هم همان می‌شودف  اینکه ناشر به واقع هزار نسخه چاپ کرده یا 200 نسخه را نه بنده و نه همکارانم نمی‌توانیم قضاوت یا نظارت داشته باشیم.

وی ادامه داد:‌ زمانی که یارانه کاغذ وجود داشت‌، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر شمارگان کتاب نظارت داشت،‌ بازرسان این وزارتخانهدر چاپخانه‌ها شمارگان کتاب را می‌شمردند،‌ اما پس از حذف یارانه کاغذ دیگر دلیلی برای نظارت بر شمارگان کتاب وجود نداشت. اکنون نیز با وجود 14 هزار ناشر که 5 هزارشان فعال هستند‌، امکان صحت‌سنجی آمارهای ارائه شده از سوی آن‌ها وجود ندارد.

حسین‌پور تصریح کرد:‌ یکی از مشکلات ما این است که نشر ما حرفه‌ای نشده است، اگر ناشران ما حرفه‌ای شوند، برای حفظ برند خود دست به آمارسازی‌ها نمی‌زنند. ایناز میان 14 هزار پروانه نشر ما شاید تنها 200 ناشر حرفه‌ای داشته باشیم‌، حرفه‌ای به این مفهوم که شغل ایجاد کردند،‌ کارمند دارند، هیئت بررسی دارند، شاید به این مفهوم ما 200 ناشر داشته باشیم. اگر نشر ما حرفه‌ای و برند شود برای حفظ برند خود دست به این اقدامات نمی‌زند، اما در واقعیت امر، ناشرانی هستند که این کارها را می‌کنند، دست به کتابسازی می‌زنند، آمارهای غیرواقعی ارائه می‌کنند.

وی به مشکلاتی که آمارهای غیرواقعی برای جامعه مولفان ایجاد کرده است،‌ می‌گوید:‌ فردی که اهل قلم نباشد، در خدماتی که به اهل قلم می دهیم، بیمه ها و تسهیلات و... هم شریک می‌شود،‌ ما نمی‌توانیم بگوییم که فلانی اهل قلم نیست، از همین روست که ما یکباره با حجم زیادی از اهل قلم روبرو هستیم که امکان ارائه خدمات به آن‌ها فراهم نمی‌شود. مثلا گاهی پیش می‌اید که در طول یکسال آمار اهل قلم با رشدی عجیب روبرو می‌شود،‌ اما این رشد در عرصه فرهنگ دیده نمی‌شود.

حسین‌پور تصریح می‌کند: بهترین ناظران در این زمینه خود ناشران هستند‌، که باید مسئولیت بپذیرند، مسئولیت کتابی که بیرون می‌آید چه از نظر محتوا و چه از نظر آمارها،‌ تا ناشر مسئولیت نپذیرد، ما نمی‌توانیم کاری کنیم.

انتهای پیام/