دانشآموزان در سراسر کشور راهی مدارس شدند/آغاز برنامه‌های بازگشت "نشاط" به مدارس
سال تحصیلی ۹۷ - ۹۸ امروز با حضور ۱۴ میلیون دانش‌آموز در مدارس کشور آغاز شد، آموزش و پرورش هم از برخی برنامه‌های خود برای بازگشت نشاط به مدارس خبر می‌دهد که از مهر امسال آنها را اجرا خواهد کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، امروز (یکشنبه) اول مهر حدود 14 میلیون دانش‌آموز در سراسر کشور، راهی مدارس می‌شوند تا سال تحصیلی 98-97 را آغاز کنند و همراه با هم‌کلاسی‌ها و معلمان برای رسیدن به آینده‌ای بهتر 9 ماه تلاش کنند.
انتظار خانواده‌ها هم، نقش هدایت‌گری مدرسه در کنار تلاش فرزندشان برای حرکت در مسیر فردایی بهتر است اما مدتی است مدارس برای تحقق این هدف آماده نیستند و خود درگیر مشکلاتی شده‌اند که همراهی با دانش‌آموز برای رسیدن به آینده‌ای بهتر را دور از ذهن ساخته است.
از قدیم‌الایام به یاد داریم که خانواده‌ها مدرسه را مسیری برای دستیابی به آینده روشن می‌دانند و وقتی فرزند کلاس اولی خود را برای نخستین‌بار راهی مدرسه کرده و به دست معلم و مدرسه می‌سپارند این آرزو را دارند، مدرسه دروازه‌ای برای پیشرفت فرزندشان باشد.
البته سال‌هاست این کارکرد مدارس دچار آسیب شده است، با توجه به طبقاتی شدن آموزش، قطعا آموزش‌های باکیفیت‌تر با پرداخت پول‌های بیشتر و در مدارس نام‌ونشان‌دارتر محقق می‌شود و فرزندان طبقه متوسط و ضعیف جامعه هم با توجه به مشکلات مدارس دولتی از آموزش‌های کیفی جامی‌مانند.هرچند که مدرسه باید کارکردهای مختلفی داشته باشد که جنبه علمی یکی از پررنگترین آنهاست اما مدارس دولتی در تحقق همین هدف علمی هم با مشکلاتی مواجه هستند و صد البته که کارکردهای تربیتی و مهارتی هم مدت‌هاست در مدارس فراموش شده‌اند.
در این باره با کودکی که امسال به کلاس اول می‌رود و سال گذشته برای نخستین‌بار تجربه حضور در مدرسه را با رفتن به پیش دبستانی کسب کرد، گفت‌وگویی داشتم، اما آنچه در جریان این گفت‌وگو بسیار عجیب بود، بی‌رغبتی و واهمه این کودک از رفتن به مدرسه بود و در شرایطی که هنوز به صورت رسمی دوران تحصیل را شروع نکرده، مدرسه را دوست ندارد دلیل آن هم نداشتن خاطره شیرین از دوره پیش‌دبستانی است که به جای آماده کردن کودک برای رفتن به مدرسه او را دلزده کرده. البته بارها از معایب روش‌های آموزشی دوره پیش‌دبستانی گفته‌ایم، روش‌های تکلیف محور که فقط کودک را از مدرسه خسته می‌کند، به هر حال در این گزارش فرصتی برای پرداختن دقیق به این مسئله نیست اما اگر روش‌های آموزش در این دوره تغییر نکند هیچ ثمره‌ای برای کودک نخواهد داشت.
در دوره متوسطه هم پای صحبت دانشآموزان نشستیم که در تعطیلات تابستان هم باید به مدرسه می‌رفتند آن هم نه فقط افرادی که باید در کنکور 98 رقابت کنند بلکه از پایه هفتم تا کنکوری‌ها در طول تابستان به مدرسه آمدند و جالب است که بیشتر آنها از آمدن به مدرسه در تعطیلات تابستان به شدت ناراضی بودند اما به خاطر اجبار مدرسه ناچار بودند به مدرسه بیایند آن هم نه برای فعالیت‌های فوق برنامه و آموزش مهارت بلکه برای شرکت در کلاس‌هایی که بخشی از دروس سال تحصیلی جدید در آن تدریس می‌شد.
آیا دانشآموزان از مدرسه لذت می‌برند؟
چه بپذیریم یا نه، باید گفت که بیشتر دانشآموزان ایرانی از مدرسه رفتن لذت نمی‌برند و مهمترین دلیل آن هم وضعیت فعلی خود مدارس است. مدارسی که در آن نوآوری آموزشی و روش‌های خلاق برای تدریس وجود نداشته باشد، طبیعی است که محیط دلچسبی برای دانشآموزان نخواهند بود.
در دوره ابتدایی، فراهم آوردن یک محیط شاد برای حضور دانش‌آموز در مدرسه ضروری است و این مسئله صرفاً با تغییر در رنگ‌آمیزی مدرسه محقق نمی‌شود و نیاز است علاوه بر تغییر در نحوه چیدمان کلاس درس، تغییرات اساسی به صورت محتوایی و برنامه‌ای اعمال شود تا به معلم و دانش‌آموز خارج از چارچوب خشک و رسمی کلاس درس، فرصتی برای زندگی، شادی و نشاط داد. البته دیدگاه حاکم بر آموزش و پرورش باعث شده است معلم و دانش‌آموز صرفاً مصرف‌کننده، محتوایی باشند که با عنوان برنامه درسی برای آنها تهیه شده است در حالی که با انعطاف در این باره می‌توان اختیار بیشتری را به معلم برای اداره کلاس درس و طراحی برنامه‌هایی داد که لزوما نیازی نیست تمام آنها درسی باشد.
همچنین کنجکاوی را در دوران کودکی و در دانشآموزان دبستانی بسیار می‌توان دید و برای تحقق کنجکاوی و پاسخ به آن باید به کودک اجازه فعالیت و آزادی داد. آیا در شرایط فعلی مدارس دولتی چنین بستری فراهم است در کلان شهرهایی مانند تهران، کلاس‌های درس با تراکم بالای دانش‌آموز از 35 تا 40 و شاید هم بیشتر مواجه هستند. یکی از مدیران مدارس می‌گفت، کلاس درس دانشآموزان سال اول دبستان کوچک است، 40 دانش‌آموز هم که حضور دارند، سه نفری هم پشت هر نیمکت می‌نشینند و اگر دانش‌آموز ته نیمکت باشد تمام زمان کلاس به این فکر می‌کند که چه زمانی زنگ می‌خورد تا از این زندان نجات پیدا کند؟ اگر در کلاس درس هم بسته باشد حتی نفس کشیدن برای بچه‌ها سخت می‌شود، با این شرایط چگونه می‌توانیم خلاقیت و نشاط را برای بچه‌ها رقم بزنیم؟
غفلت از نوآوری در مدارس ممکن است نتایج ویران‌کننده‌ای داشته باشد که بارزترین تاثیر آن بر روی دانشآموزان خواهد بود.نوآوری آموزشی شامل موارد متعددی است که مهمترین آن تغییر در رفتار، روش تدریس معلمان و نگرش خانواده‌ها به کارکرد مدرسه است در حقیقت نوآوری آموزشی ناشی از ابتکار و خلاقیت است که موجب تحول در نظام آموزش سنتی شده و به ارتقای کیفی آن کمک می‌کند و این تغییر زمانی نوآوری محسوب می‌شود که برای پاسخگویی به نیازهای جدید باشد و نتیجه خواست یک نفر یا یک گروه نباشد و این جریان قطعا در دل خود نشاط را هم همراه خواهد داشت.
یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های تحقق نوآوری و نشاط در مدارس، معلمان هستند و تا زمانی که آنها با این موضوع همراه نشوند، هیچ‌کدام از برنامه‌ها به نتیجه نمی‌رسد، هم‌اکنون چند درصد از معلمان آماده پذیرش چنین تغییراتی هستند؟ آیا به این موضوع فکر کرده‌ایم که دبیر شیمی وقتی مجبور می‌شود از دبیرستان برای تدریس به دبستان بیاید، چه تبعات منفی خواهد داشت و بزرگترین لطمه را در این میان دانش‌آموز دوره دبستان می‌بیند.
برای تحقق نشاط و نوآوری در مدارس ابتدا باید معلمان را با این موضوع همراه کرد و در جذب معلمان جدید و آموزش آنها در این حوزه به طور ویژه‌ای برنامه‌ریزی کرد. اما در بخشی از موارد که در کوتاه مدت دست یافتنی است می‌توان تا حدودی گام برداشت که مهترین آن حذف قوانین سختگیرانه، تکالیف سنگین در دوره ابتدایی و چیدمان کلاس‌های درس به ویژه در دبستان‌ها است به عنوان مثال آیا نمی‌توان با قدری هزینه کردن بیشتر برای مدارس دولتی، به جای نیمکت‌هایی که سه دانش‌آموز در کنار هم به سختی می‌نشینند حداقل فقط برای دبستان‌ها از صندلی‌های تک نفره که مخصوص یک نفر طراحی شده است، استفاده کرد؟ این موارد جزو نکات کوچکی است که توجه به آنها در شرایطی که نمی‌توانیم معلم متخصص یا کلاس درس با جمعیت استاندارد را برای دانشآموزان فراهم کنیم، می‌تواند محیط مدرسه را تا حدی قابل تحمل‌تر کند.
به نظر می‌رسد اگر قرار است مسیری را که سال‌هاست آموزش‌وپرورش در حال طی کردن است و از نظر خانواده‌ها، کارشناسان آموزشی و معلمان ناکارآمدی‌های آن مشهود، تغییر داده و در مسیر متفاوت نوآوری، فارغ از تکیه صرف بر دروس گام برداریم حمایت همه جانبه دولت از آموزش‌وپرورش نیاز است از سوی دیگر قواعد حاکم بر آموزش‌وپرورش هم باید تغییر کند با ضعف مالی این نهاد و نبود مدیران خلاق و کارآمد سخن گفتن از نشاط و تحول فقط در حد همان حرف باقی می‌ماند که در ظاهر می‌تواند مردم را همراه کند اما در نهایت باز هم در همان جایی خواهیم بود که الان هستیم.
وزیر آموزش‌وپرورش که مدت‌هاست بر ضرورت نشاط در مدارس تاکید دارد باید به تمام این مقوله‌ها توجه داشته باشد، تکیه بر یک جنبه و تاکید بر حذف آزمون‌ها نمی‌تواند شادی را به میان مدارس برگرداند، آزمون‌های آمادگی مدارس سمپاد و نمونه دولتی بخشی از جامعه دانشآموزان ابتدایی کشور را شامل می‌شود به جای صرف تمام انرژی در اینباره به سایر مقوله‌های دیگر در دوره ابتدایی هم باید پرداخت، مسائلی که سهم آنها در خستگی دانش‌آموز دبستانی که تازه در ابتدای راه است، بسیار بیشتر از آزمون‌ها است.
در ادامه این گزارش به بخشی از در کتاب نوآوری آموزشی در مدارس ایران و جهان که به بررسی وضعیت نظام‌‌های آموزشی در برخی کشورهای جهان پرداخته و به نظام آموزشی تعدادی از این کشورهای جهان اشاره می‌کنیم تا مقایسه‌ای هم باشد درباره تفاوت میان وضعیت ایران با آنها.
استرالیا: دانشآموزان دبیرستانی از تسهیلات و شرایط مدرن و جدید بهره می‌گیرند و در رشته‌های مختلف مانند بازرگانی، اقتصاد، فلزکاری و طرح‌های فنی آموزش می‌بینند. در بیشتر رشته‌ها دانشآموزان سال اول باید تمام واحدهای ارائه شده را با وجود سلیقه‌های شخصی انتخاب کنند تا به آنها در توسعه علائق یا شناسایی استعدادهای ناشناخته کمک شود بدین ترتیب صرف نظر از جنسیت تمام دانشآموزان باید دروس مربوط به آشپزی، خیاطی، تجارت، هنر، موسیقی، نمایشنامه نویسی، ورزش و دروس اصلی ریاضیات، علوم، مطالعات اجتماعی و زبان را بگذارنند در دو سال آخر متوسطه دانشآموزان برای انتخاب دروس خود اختیار کامل دارند و معمولاً دامنه انتخاب دروس وسیعتر است.در تمام مدارس استرالیا آموزش شامل سه مرحله پیش دبستانی، ابتدایی و متوسطه است.
سنگاپور: نظام آموزش و پرورش به این شرح است: گذراندن حداقل 10 سال تحصیلات عمومی، ورود یک دوره جدید فنی به مدارس راهنمایی، امکانات جدی فنی‌وحرفه‌ای برای دانشآموزان. طراحی برنامه درسی به این صورت است که فعالیت‌هایی را وارد مدارس کند که بیشتر تقویت کننده تفکر انتقادی و خلاقیت هستند و در قالب پروژه میان رشته‌ای دانشآموزان با مهارت‌های حل مسئله، ارتباطی و کارگروهی آشنا می‌شوند.
برنامه درسی شامل محتوای اصلی بر پایه تحقیق و مهارت است و شامل سوادآموزی، حساب، زبان انگلیسی، علوم انسانی، فیزیک، اجتماعی و آموزش وپرورش ملی است. استعداد و مهارت‌های هنری و احساسی در زمینه‌های ورزشی، موسیقی و هنر پرورش می‌یابند از برنامه‌های کامپیوتری و ابزار چندرسانه‌ای نیز برای تشویق دانشآموزان استفاده می‌شود. دو هدف روشن در آموزش و پرورش سنگاپور وجود دارد که عبارتند از یادگیری مادام‌العمر، تدریس کمتر و یادگیری بیشتر و هدف آن تمرکز بر امر چه چیزی، چرا و چگونه باید تدریس شود، است. همچنین مدارس اصول اخلاقی و ارزشی را همگام با سایر مهارت‌ها به دانشآموزان آموزش می‌دهند و برنامه‌های آموزشی اخلاقی در کنار سایر فعالیت‌ها تدوین می‌شود.
مالزی: مهارت‌های زندگی به عنوان یک درس اجباری برای تمام دانشآموزان سال چهارم تا نهم اجباری است که همراه با عناصر اختراع و نوآوری طراحی شده است. در این دوره درسی دانشآموزان مهارت‌های اساسی عملی، دانش بر پایه فناوری و حل مسئله را به دست می‌آورند و گرایش "خودت انجام بده" همراه با ابتکار بخش مهمی از جریان یاددهی و یادگیری است.
برنامه درسی ابتکار یا اختراع برای توانمند ساختن دانشآموزان در داشتن خلاقیت در تفکر، نوآوری و مبتکر بودن طراحی شده است دانشآموزان در این برنامه باید مراحل کار را طراحی کنند از تشخیص مشکل و ساخت ایده تا ساخت مدل اولیه و ارزیابی آنها. درس ابتکار هر هفته چند جلسه تدریس می‌شود و تعداد دانشآموزان در کلاس درس 20 نفر است البته نیاز به معلمان ماهر و تکنیکی و نیاز به تجهیز همه کارگاه‌ها به ابزار مورد نیاز جزو پیش نیازهای این طرح است.
دلایل دانشآموزان برای علاقه به درس ابتکار شامل این موارد است: مهارت‌های جدید مثل ساخت نقشه، جوشکاری، طراحی تکنیکی کسب می‌شود، این برنامه نیاز به تفکر دارد، یک برنامه فناورانه و بیشتر عملی است تا نظری، دانش‌آموز را وادار به خلق ایده‌های جدید می‌کند، برنامه وسیعتر از سطح کلاس است، توانایی حل مسئله را افزایش می‌دهد، به دانش‌آموز یاد می‌دهد چگونه سوال و احساس خود را بیان کند، استرس وجود ندارد.
انتهای پیام/
