ستارگان مدفون در تخت فولاد| نخستین دانشمندی که در تخت فولاد به خاک سپرده شد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، مجموعه بزرگ تاریخی، مذهبی و فرهنگی تخت فولاد مدفن دانشمندان بزرگی است که در عالم اسلام، انقلاب و جامعه ایرانی بسیار اثر گذار بوده‌اند؛ برخی از این دانشمندان با وجود معروفیت و محبوبیت در عصر خود در زمان ما چندان شناخته شده نیستند و یا آن طور که باید معرفی نشده‌اند.

خبرگزاری تسنیم در ادامه سلسله گزارش‌های «ستارگان مدفون در تخت فولاد» در این گزارش به معرفی بابا رکن الدین؛ نخستین دانشمندی که در تخت فولاد به خاک سپرده شد؛ می‌پردازد.

مسعود بن عبدالله بیضاوی معروف به بابا‌رکن الدین شیرازی، عالم معروف و عارف بزرگ قرن هشتم هجری قمری است که اصلش از بیضای فارس بود. این عالم بزرگ در عرفان نظری از شیخ کمال الدین عبدالرزاق کاشانی، شیخ داوود قیصری و نعمان خوارزمی بهره گرفت و با سلسله سهروردیه پیوند یافت.

تاریخ‌ دقیق ولادت‌ او معلوم‌ نیست‌، ولی مکان تولدش یکی‌ از روستاهای‌ استان‌ فارس‌ بوده است. تاریخ وفات وی بر سنگ نوشته آرامگاهش 769 هجری قمری حک شده است. وی در طریقت به سلسله سهروردیه انتساب داشت. در مذهب بابا رکن‌الدین اختلاف است، برخی او را شیعه و عده‌ای دیگر اعتقاد دارند از اهل تسنن است، اما سنگ نوشته‌اش حاکی از شیعه بودن اوست. چنانکه از احترام و ارادت برخی از علمای بزرگ شیعه مانند شیخ بهایی و مجلسی اول و حاجی کلباسی به وی، می‌توان بابا رکن الدین را شیعه دانست.

البته مرحوم جابری انصاری دلایلی را بر شیعه بودن بابا رکن‌الدین ذکر می‌کند. یکی از این دلایل گنبد دوازده تِرِک آن به نشانه شیعه دوازده امامی است. دومین تحلیل دلایلی است که علمای بزرگ شیعه همچون شیخ بهایی و علامه مجلسی و حاجی کلباسی از این مقبره کردند و بابا رکن الدین را جز شیعیان محسوب می‌کنند و سومین دلیل عصر تاریخی فوت بابا رکن‌الدین است که به دوره حکومت آل مظفر در فارس و اصفهان برمی‌گردد.

او در طول زندگی با نهایت احترام می‌زیست. بابا رکن الدین از شاگردان عبدالرزاق کاشانی و همچنین داود قیصری بود. یکی از معتقدان بابا رکن‌الدین، بهاءالدین محمد عاملی، معروف به بهایی دانشمند معاصر صفویه بود. در عصر قاجار نیز بابا رکن‌الدین مریدان و معتقدان بسیاری داشت، از جمله ملا حسن نایینی که از بزرگان و اقطاب زمان خود بود و در عرفان و تصوف سرآمد بود. بابا رکن الدین از عرفای بزرگی است که در تمام اوقات، جمعی کثیر از معتقدان درمحضر وی تلمذ می‌کردند.

او در عرفان و سیروسلوک، همانند استاد و مرشدش، کمال الدین عبد الرزاق کاشی با سلسلهٔ معروف سهروردیه پیوند داشت. رساله قلندریه و شرح فصوص الحکم از آثار اوست، این کتاب در اصل تألیف ابن العربی است و بابا رکن‌الدین شرحی بر آن نوشته‌است. این شرح با نام نصوص الخصوص فی ترجمه الفصوص معروف است. بابا رکن‌الدین در سال 769 هجری قمری وفات یافت. بابا رکن‌الدین نخستین دانشمند معروفی است که در تخت فولاد (در آرامگاه بابا رکن الدین) دفن شده‌است.

مزار بابا رکن‌الدین قدیمی‌ترین قبر یک عالم اسلامی در تخت فولاد

نسب بابا رکن‌الدین شیرازی به جابربن عبدالله انصاری از صحابه پیامبر اسلام(ص) می‌رسد، قبر بابا رکن‌الدین شیرازی قدیمی‌ترین قبری است که از یک عالم اسلامی در تخت فولاد وجود دارد. بقعه این عارف بزرگ زمان حکومت مغول ساخته و در زمان شاه عباس اول مرمت شد.

تا چندی پس از عهد صفوی قبرستان تخت فولاد را قبرستان بابا رکن‌الدین هم می‌گفتند، حتی پل خواجو را که در معبر آن مقبره واقع شده پل بابارکن الدین می‌نامیدند. بقعه بابارکن‌الدین یکی از اماکن عبادت و ریاضت مرحوم شیخ حسن علی نخودکی اصفهانی بود. مرحوم حاجی کرباسی نیز به بابا رکن‌الدین اعتقاد تام داشت و به زیارتش می‌رفت.

بزرگ دیگری که به زیارت قبر بابا رکن‌الدین می‌رفت فقیه عارف آیت‌الله سیدعبدالکریم رضوی کشمیری بود. مرحوم کشمیری از قبور علماء به قبر استادش مرحوم آیت‌الله سید علی قاضی در وادی السلام نجف و بابارکن‌الدین در قبرستان تخت فولاد اصفهان زیاد اهمیت می‌داد و این دو را ممتاز می‌شمرد و می فرمود: " بابارکن الدین روح و ریحان است. من هر وقت در زندگی، مشکلی برایم رخ می‌دهد، یک سوره یاسین را برای بابا رکن‌الدین مدفون در قبرستان تخت فولاد اصفهان می‌خوانم، مشکلم حل می‌شود."

ویژگی‌های منحصر به فرد آرامگاه بابا رکن‌الدین

ساختمان زیبای گنبد بابا رکن‌الدین، از حیث هندسی و اشراف بر سایر گنبدها، امتیازی خاص دارد و به شکل هرم دوازده تِرِک است. بنای آرامگاه بابا رکن الدین، به صورت فعلی آن، به امر شاه عباس به اتمام رسیده است. نمای خارجی بنا و سر در آن کاشی کاری شده است. قاعده گنبد، مخمس متساوی الاضلاع است و پنج ایوان مشابه بر گرداگرد محوطه زیر گنبد ساخته شده و آرامگاه بابا رکن‌الدین در داخل یکی از ایوان‌ها واقع شده است و بر روی سنگ بزرگ مرمری به طول بیش از دو متر و عرض بیش از یک متر قرار دارد.

این ایوان به وسیله نرده‌ای مشبک و چوبی، از صحن مرکزی مجزا شده و قطعه سنگ مرمر نفیسی به طول 163 و عرض 89 سانتی متر که کتیبه آن معرف شخص متوفی است، به طور عمودی در کنار آن نصب شده است. کتیبه سر در بقعه بابا رکن‌الدین، به خط ثلث بر زمینه کاشی لاجوردی، به نام شاه عباس و به خط محمد صالح اصفهانی در تاریخ 1039 هجری قمری نوشته شده است.

بابا رکن الدین در علوم باطنی سرآمد بود

بابارکن‌الدین علاوه بر اینکه بر عرفان و تصوف اشراف کامل داشت در شعر و ادبیات فارسی و ادبیات عرب تخصص خاصی داشت به طوری که در هر دو زبان فارسی و عربی دیوان شعر دارد.

پایه گذار عرفان نظری "ابن عربی" است و بابا رکن الدین عرفان نظری را ادامه داد. اساتید معروف بابارکن‌الدین کمال‌الدین عبدالرزاق شیرازی، علامه قیصری و نعمان خوارزمی هستند. به هر حال جایگاه این عارف بزرگ در عرفان نظری و عملی جایگاهی رفیع است. از جهت‌ مسلک عرفانی‌، او را از پیروان‌ ابن‌عربی ‌دانسته‌اند. مهم‌ترین‌ اثر تألیف شده وی، "نصوص‌ الخصوص ‌فی‌ترجمة الفصوص" ‌است‌، که‌ شرحی‌ بر فصوص‌الحکم‌ ابن‌ عربی‌ است‌.

مسعود بن عبدالله بیضاوی نام اصلی این عارف بزرگ است، دلیل خاصی وجود دارد که لقب "بابا" را به مسعود بن عبدالله بیضاوی داده‌اند. کسانی که این لقب را می‌گرفتند در اصفهان چند دسته می‌شدند، گروهی به علت دستگیری از فقرا به لقب بابا (ارباب فتوت) نائل می‌شدند. اما بابا رکن‌الدین به این دلیل لقب "بابا" به او داده شد که ارشاد معنوی اهل طریقت را انجام می‌داد و در محل آرامگاه فعلی‌اش با اهل عرفان چله نشینی می‌کرد.

بابا رکن‌الدین در زمان حیاتش در علم باطنی سرآمد علمای عصر خود بود و در یک کلام پیر معنوی اهل عرفان محسوب می‌شد.

مکاشفه شیخ بهایی بر سر مزار بابارکن الدین

کرامات زیادی به بابارکن‌الدین نسبت داده شده است، شیخ بهایی و محمد تقی مجلسی به کرامات این عارف بزرگ بسیار اعتقاد داشتند. برای مثال شیخ بهایی و محمد تقی مجلسی زمانی که با چند نفر از دیگر صوفیان بر سر مزار بابا رکن‌الدین رفته بودند ناگهان شیخ بهایی عبای خود را بر سر کشید و به حاضران گفت" آیا شما هم صدایی را که من شنیدم شنیدید"؟ حاضران پاسخ دادند" نشنیدیم". شیخ بهایی گفت" از قبر بابارکن‌الدین صدایی شنیدم که به من گفت؛ ای شیخ به فکر احوال خویش باش".

از آن روز شیخ بهایی متوجه شد که مرگش نزدیک است و در خانه خود کنج عزلت گزید و به عبادت پرداخت تا اینکه شش ماه بعد از دنیا رفت.

تاکنون کتاب‌های زیادی در وصف بابا رکن الدین نوشته شده است که معروف‌ترین‌ این کتاب‌ها، تاریخ اصفهان اثر مرحوم همایی، رجال و مشاهیر اصفهان از سید علی جناب و اَعلام اصفهان از سید مصلح‌الدین مهدوی است.

7 آذر ماه سال 746 شمسی برابر با 26 ربیع الاول 769 هجری قمری عارف و عالم بزرگ بابا رکن الدین چشم از دنیا فرو بست و در تکیه «بابا رکن الدین» به خاک سپرده شد.

انتهای پیام/164/ز