ستارگان مدفون در تخت فولاد| محمد فاضل هندی از مفاخر علمی شیعه و  در تمام علوم رسمی و دینی اعجوبه دهر بود

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، مجموعه تاریخی، مذهبی و فرهنگی تخت فولاد اصفهان مدفن بزرگان، علما و عرفای بسیاری است که در زندگی مادی و معنوی جامعه اسلامی ایران تاثیرگذار بودند. سالانه گردشگران و مسافران بسیاری نیز برای بازدید از این مجموعه به اصفهان سفر می‌کنند.

خبرگزاری تسنیم در ادامه سلسله گزارش‌های «ستارگان مدفون در تخت فولاد» در این گزارش به معرفی بهاءالدین محمّد فاضل هندى می‌پردازد.

بهاءالدین محمّد فاضل هندى از مفاخر علمى شیعه و افاضل علماى اواخر دولت صفویّه است که در تمام علوم رسمى و فنون دینى، وحید عصر و اعجوبه دهر بود.

وى در سال 1062 قمری در اصفهان متولد شد. پدرش تاج الدین حسن اصفهانى، معاصر علامه آقا حسین خوانسارى و از شاگردان و مجازین از ملّا حسنعلى تسترى بود. وى در سال 1098 قمری  (سال فوت آقا حسین خوانسارى) از دنیا رفت.

اقامت فاضل در هند

فاضل گران‏قدر اصفهانى از دوران کودکى در اثر نبوغ و امتیازات والایى که خداوند در وجود مبارکش قرار داده بود در شمار بزرگان و نوادر زمان قرار گرفت و آوازه علم و فضیلتش در همه جا پیچید. وى در سنین کودکى چند سالى به همراه پدر در هندوستان اقامت کرد و از این رو به فاضل هندى معروف شد؛ لقبى که خود نیز بدان راضى نبود.

علاّمه زنوزى در «ریاض الجنّة» مى‏‌نویسد: «از جمعى از ثقات علما و علماى ثقات، مسموع شد که: والد فاضل هندى، به عنوان تجارت، اکثر اوقات به سفر هند مى‏‌رفت و با اورنگ زیب، سلطان هند، ربطى داشت و در هر سفر، تحفه‏‌اى از نفایس، به سلطان مذکور مى‏‌برد و چون ولد ارشد او، فاضل هندى، در سن دوازده سالگى، در همه فنون عقلیه و نقلیه به سر حد کمال و اجتهاد رسیده بود و در آن روزها نیز، سفر هند داشت، با خود گفت: بهتر از این فرزند، تحفه‌‏اى براى اورنگ زیب، تحصیل نخواهم کرد؛ پس فاضل را برداشته، روانه هند گردید.

چون به خدمت اورنگ زیب رسید، سلطان از راه ملاطفت از او پرسید که: این دفعه از غرایب ایران چه تحفه از براى ما آوردى؟ پدر فاضل عرض کرد که: بنده‌‏زاده خود را آورده‌‏ام. سلطان را این سخن خوش نیامد که طفل دوازده ساله را از ایران به رسم تحفه به هند آوردن، لطفى ندارد!

پس بعد از چند روز، فاضل را به حضور طلبید و به حقیقت مراتب کمالات او پى برده، فحول علماى عامه را در مجلس حاضر نموده، امر فرمود که: در مسائل غامضه با این طفل مکالمه و مناظره نمایید. چند مجلس با فحول علما در علوم عقلیه و نقلیه و ادبیه، سیما در مسأله امامت گفت‌وگو کرده، جمله را عاجز و ملزم نموده، هیچ کس از علماى آن سرزمین، صرفه از مناظره او نبردند.

سلطان را رغبت تمام به فاضل به هم رسید و او را از پدرش خواهش نموده، پیش خود نگاهداشت و چون فاضل در سن دوازده سالگى بود و هنوز به حد بلوغ نرسیده بود، پادشاه او را در حرم جا داده، تعلیم صبیان و نسوان مى‌‏نمود».

مناظرات و مقامات علمى فاضل هندى

وی در دوران اقامت در هند، مناظره شگفت انگیزى در باب امامت، با یکى از متعصّبین مذهبى آن دیار انجام داده، که تا سال‏‌ها پس از وفاتش معروف و بر سر زبان‌‏ها بوده و همگان با غرابت و شگفتى از آن یاد مى‏‌کرده‌‏اند.

فاضل از فقهاى طراز اوّل شیعه و ستارگان درخشان آسمان بلند فقاهت است. در بیان مقامات بلند علمى و اوج قدرت و مهارت او در فقه اهل بیت (ع)، سخن فقیه نامدار شیعه شیخ محمّد حسن نجفى صاحب «جواهر الکلام» کافى است که: اگر فاضل هندى در میان ایرانیان نبود، باور نمى‌کردم که فقه به دیار عجم رفته باشد.

اعتماد و اعتناى صاحب جواهر بر کتاب ارجمند «کشف اللثام» فاضل به اندازه‌‏اى بوده که بدون در دست داشتن آن از نگاشتن کتاب جواهر امتناع مى‏‌ورزیده است.

معاصران فاضل هندی

در عصرى که فاضل در آن مى‏‌زیست علما و فضلاى بسیارى در ایران و مخصوصا اصفهان زندگى مى‏‌کرده و به افاده و ترویج علم و دین مشغول بودند. مهم این است که با وجود آن همه عالم و فقیه، فاضل هندى تفوّق و برترى بسیار چشمگیرى بر آنان یافته و به مقام افتاء و مرجعیت رسیده و پاسخ گوى مراجعات و سؤالات شیعیان از اطراف و اکناف کشور گردیده و مراتب علم و اجتهادش مورد تصدیق همگان قرار گرفته است.

مولاناى فاضل، میرزا عبداللّه مشهور به افندى؛ سیّد فاضل میر محمّدصالح (خاتون‌آبادى) شیخ‌الاسلام اصفهانى؛ سیّد عالم، میر محمّدباقر (خاتون‌آبادى) خلف میر اسماعیل حسینى؛ فاضل نحریر، میرزا کمال الدین حسین فسوى؛ حکیم دانشمند جامع فضائل و مرجع افاضل مولانا حمزه گیلانى؛ مولانا محمّد رضا خلف مرحوم مولانا محمّد باقر مجلسى؛ مولاناى فاضل مولانا محمّدتقى طبسى.

شاگردان فاضل هندى

سیّد بهاءالدین محمّد مختارى نایینى، سیّد ناصرالدین احمد مختارى، شیخ احمد بن حسین حلى، ملّا محمّدعلى بن عبدالکریم کشمیرى، محمّدعلى بن بهاء الدین محمّد فتونى عاملى نجفى، مولى حبیب‌للّه اصفهانى، ملّا عبدالکریم بن محمّدهادى طبسى، سیّد صدرالدین محمّد حسنى، ملّا محمّد تقى اصفهانى، ملّا محمّد صالح کزازى، سیّد على‌اکبر حسنى لاریجانى و  ملّا محمّد نعیم طالقانى.

تألیفات

مهم‏ترین آثار علمى فاضل به شرح زیر است:

«کشف اللثام عن قواعد الاحکام»؛ «المناهج السویّة»؛ «عون اخوان الصفا»؛ «اللآلى العبقریة»؛ «اجالة الفکر فى فضاء مسالة القضاء والقدر»؛ «الکوکب الدرى»، «حکمت خاقانیه»؛ «بینش غرض آفرینش»؛ «چهار آئینه»؛ «نجات»؛ «قراح الاقتراح»؛ «تحدیق النظر»؛ «کاشف اسرار الیقین من اصول الشرع المبین فى شرح معالم الدین».

فاضل هندى علاوه بر تبحّر در فقه و اصول و حکمت و کلام، ادیبى بسیار پرتوان و ماهر بود. به جز کتاب «اللآلى العبقریة» که بیان‏گر اوج اقتدار و مهارت او در ادبیات عرب است، وى آغاز و انجام تألیفات فارسى و عربى خود را با عباراتى بسیار زیبا و ادیبانه زینت مى‌بخشد.

مزار فاضل هندى با وجود نداشتن بقعه و بارگاه، در طول چندین قرن مورد توجه و علاقه مردم اصفهان بوده و چنانچه آخوند گزى در«تذکرة القبور» نگاشته: « مؤمنین مخصوصا به جهت برآمدن حاجت به سر قبر او به زیارت رفته و توسل مى‌جویند و بلکه قبر او را اهم از تمام قبور تخت فولاد مى‌دانند».

در سال‌هاى اخیر بقعه مناسبى براى این عالم بزرگ شیعه ساخته شد.

انتهای پیام/164/ی