به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم؛ پس از چند سال سکوت در روابط دو کشور، سال 2000 را میتوان نقطه آغاز تحولات در روابط اسرائیل-قرقیزستان عنوان کرد. در این سال به درخواست جامعه یهودی بیشکک نخستین خاخام یهودی از سوی چاباد-لوباویچ، یک سازمان یهودی مستقر در نیویورک با هدف حمایت معنوی از یهودیان سراسر جهان، به این کشور ارسال شد. پس از آن چندین سازمان یهودی داخلی و بینالمللی در بیشکک تأسیس شده و کودکان یهودی توانستند در مدارس یهودی درس بخوانند. جامعه یهودیان حتی در زمینه رسانه هم ورود کرده و اقدام به انتشار یک خبرنامه ماهانه از دیدگاههای یهودیان قرقیز نمودند. در همین راستا، بسیاری از یهودیان قرقیز در این ایام با غیریهودیان ازدواج کرده و نرخ رشد جمعیت بالایی را کسب کردهاند(1) که در کنار نفوذ شخصیتهای یهودی در ساختارهای دولتی قرقیز، به ویژه در دفتر ریاست جمهوری و در میان مشاورین رئیسجمهور(2) موجب افزایش نفوذ یهودیان در این کشور گردیده است. در سال 2001 نیز، وزیر زیرساختهای اسرائیل، آویگدور لیبرمن(3) به همراه و قرقیزستان یک هیئت اقتصادی اسرائیلی به آسیای مرکزی سفر کرده و ضمن ارائه پیشنهادهایی در خصوص ایجاد مسیرهای ارتباطی مستقیم بین دولتها، بر افزایش مبادلات تجاری و بازگشایی سفارت قرقیزستان در اسرائیل تأکید میکند(4).
در این سالها اقداماتی نیز از سوی مردم و مقامات قرقیز در مخالفت با افزایش نقشآفرینی یهودیان و رژیم صهیونیستی در قرقیزستان و حمایت از مردم فلسطین صورت گرفته است. مخالفتهای جدی تورسون باقراولو، رئیس حزب «ارک» و نماینده پارلمان قرقیزستان در ضرورت برخورد جدی با اقدامات تفرقهافکنانه اسرائیل در قرقیزستان(5) و لزوم تسلیح فلسطینیها در مقابل اسرائیل(6) در این راستا صورت گرفته است. در کنار این مخالفتها، اقدامات رسانهای نیز همچون برگزاری نشست رسانهای با عنوان «مسلمانان قرقیزستان در برابر نسلکشی» در خبرگزاری آکیپرس(7) و رویکردهای مشابه معدود در دیگر رسانهها و بهخصوص ابتکارات و اقدامات رایزنی فرهنگی و سفارت جمهوری اسلامی ایران در این جمهوری، بهمنظور تنویر افکار عمومی انجام شده است. در ادامه این اقدامات و با آسیب دیدن تعدادی از یهودیان در درگیریهای قومی و انفجار بمب آتشزا در کنیسه یهودیان بیشکک(8)، زمزمههای مهاجرت یهودیان به اسرائیل جدیتر شده است. لکن با روی کار آمدن آتامبایف و بازگشت مجدد ثبات نسبی به قرقیزستان زمزمههای ارتقاء سطح روابط دو کشور مطرح شده است.
در سال 2014 در دیدار معاون نخستوزیر قرقیزستان، والری دیل(9)، با رئیس دپارتمان اوراسیا وزارت امور خارجه اسرائیل، اوددو جوزف، طرفین بر توسعه روابط دو کشور تأکید کرده و قرقیزستان نسبت به جذب سرمایهگذاری اسرائیل و ارتقاء همکاریهای اقتصادی علاقه نشان میدهد. در این دیدار، جوزف نخستین بار به برنامه مدونی در خصوص تأسیس کنسولگری اسرائیل در قرقیزستان اشاره میکند(10). پس از آن نیز آتامبایف در سال 2016 تلویحاً به این امر اشاره کرده و در مراسم تقدیم استوارنامه سفرای چند کشور که در آن میشل برودسکی(11)، سفیر اسرائیل در قزاقستان نیز حضور داشت، میگوید: «روابط قرقیزستان و اسرائیل بهصورت مداوم در حال توسعه است و ما آماده تقویت همکاریها در تعاملات دوجانبه و هم در خلال سازمانهای بینالمللی هستیم.»(12) به نظر میرسد آتامبایف پس از تحکیم ساختار قدرت خود در قرقیزستان پس از عدم تمدید قرارداد اجاره پایگاه ماناس با ایالات متحده و برخورداری از حمایت روسیه، در پرتو بازگشت به سیاست چندجانبه گرایی سابق قرقیزستان و پیشگیری از تکرار وقایع سالهای 2005 و 2010، با هوشمندی بیشتری در صدد تکمیل پازل نانوشته آقایف در برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی بود. از این منظر ترمیم روابط قرقیزستان با ایالات متحده در یک چارچوب کنترلپذیرتر از طریق لابی صهیونیستها و بازسازی ساختارهای اقتصادی قرقیزستان مهمترین اهداف وی از این منظر به نظر میرسید. اگرچه طی مدت کوتاهی که سارانبای جانبیکاف -که پیش از این در سمت نخستوزیری قرار داشت- به کرسی ریاست جمهوری دست یافته تحرک خاصی از وی در روابط با اسرائیل دیده نشده است، اما این احتمال میروند که روند نرم سابق در بازسازی روابط با رژیم صهیونیستی بدون تحریک افکار عمومی قرقیزستان تداوم یابد.
پاورقی:
(2) به نقل از یک منبع آگاه.