به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، از سال 2016 صنایع نفت و گاز ترکمنستان در نتیجه تحریمهای خودخواسته شرایط سختی را به سر برده است. تا پیش از این بازه، عشقآباد سه مشتری اساسی برای خرید گاز خود داشت که شامل جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و چین میشد. با این حال از سال 2016، ترکمنستان به دلیل آنچه اختلاف ناشی از نرخگذاری گاز میخواند صادرات گاز به ایران را متوقف کرد و اختلافاتش با مسکو نیز موجب شد گازپروم واردات گاز از ترکمنستان را متوقف کند. در این شرایط چین تنها خریدار گاز ترکمنستان بود. این مساله باعث شد صادرات این کشور به طرز بیسابقهای کاهش یافته و به تبع آن درآمدهای صادراتی این کشور نیز به حداقل برسد.
با این وجود اما تحولات ماههای اخیر موجب ظهور تحرکاتی در صنایع هیدروکربنی ترکمنستان شده است. ابتدا 5 کشور ساحلی پیرامون کنوانسیون وضعیت حقوقی خزر به توافق رسیدند که دست عشقآباد را برای برخی سیاستهای کلان انرژی در حوزه خزر باز میگذاشت. از سوی دیگر نیز به تبع این توافق، گازپروم پا پیش گذاشت و پس از مذاکرات پیاپی با مسئولان «ترکمن گاز»، اعلام کرد از سال 2019 واردات گاز از ترکمنستان را آغاز خواهد کرد. این مسائل موجب ظهور تحرکاتی جدید در عرصه صنایع نفت و گاز ترکمنستان گردید که به بررسی آنها میپردازیم.
یکی از موضوعات مهم در این راستا فراهم آوردن بسترهای صادراتی، از جمله خطوط لوله برای توسعه تعاملات و نقشآفرینی آتی در حوزه صنایع هیدروکربنی است. قربانقلی بردیمحمداف، رئیسجمهوری ترکمنستان نیز در کنفرانس و نمایشگاه بینالمللی نفت و گاز عشقآباد (OGT Expo 2018) نیز بخش مهمی از سیاستهای انرژی کشورش را شکلدهی به مسیرهای صادرات انرژی از طریق متنوعسازی و ایجاد سیستم خطوط لوله چندوجهی عنوان کرده بود. در سفر روزهای گذشته الهام علیاف، رئیسجمهوری آذربایجان به عشقآباد، در میان اسناد امضا شده میان دو کشور موارد متعددی در حوزه ترانزیت به چشم میخورد که به نظر میرسد مرتبط با یکی از مسیرهای بالقوه و آلترناتیو عشقآباد برای صادرات انرژی میباشد.
در این زمینه تاپی را شاید بزرگترین و مهمترین پروژه عشقآباد در نظر گرفت. این خط لوله قرار است با طی مسیری 1840 کیلومتری، گاز ترکمنستان را از مسیر افغانستان به پاکستان و هند برساند. به رغم مشکلات سیاسی، و مالی و فنی عدیده، عشقآباد توجه ویژهای را برای تکمیل آن از خود نشان داده است. با تامین بخشی از منابع مالی این پروژه 7 میلیارد دلاری (برآورد اولیه 10 میلیارد دلار بود که بعدتر به 7 میلیارد دلار کاهش یافت) از سوی ازبکستان و شماری از کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، شاهد تسریع احداث این خط لوله بودهایم. بخش ترکمنی این پروژه 201 کیلومتر است.
در این راستا، هفته گذشته شاهد آن بودیم که نخستین محموله از لولههای فولادی مورد نیاز برای احداث این خط لوله توسط شرکت آلمانی-سعودی «گلوبال پایپ» تحویل ترکمنستان شد. بر اساس دادههای منتشر شده، تا 35 کیلومتر دیگر از این لولهها قرار است طی سرمایهگذاری 40 میلیون دلاری صندوق توسعه سعودی، تحویل عشقآباد شود. در کنفرانس و نمایشگاه بینالمللی نفت و گاز عشقآباد (OGT Expo 2018) نیز که با حضور 328 نماینده از 37 کشور جهان برگزار شده بود، تکمیل پروژه تاپی یکی از موضوعات و محورهای اصلی قرار گرفت. در جلسه هفته گذشته دولت ترکمنستان نیز بر تکمیل به موقع تاپی تاکید ویژهای شد. محمدمراد اماناف، مدیر اجرایی شرکت احداث خط لوله تاپی نیز در کنفرانس بینالمللی نفت و گاز ابوظبی (ADIPEC) بر آغاز صادرات گاز ترکمنستان به «آسیای جنوبی» تا سال 2020 تاکید کرده بود.
تاناپ اما مسیر دیگری است که با امضای کنوانسیون اخیر خزر عشقآباد نیمنگاهی به آن دارد. شاید مهمترین موضوع مورد گفتوگوی علیاف و بردیمحمداف در روزهای گذشته را نیز بتوان بحث و تبادل نظر پیرامون تاناپ در نظر گرفت. انتشار خبری در خبرگزاری ترند (خبرگزاری دولتی جمهوری آذربایجان) مبنی بر ورود «ترکمن اویل» به بازارهای جهانی از طریق آذربایجان این گمانهزنیها را تقویت کرده است.
همچنین در تاریخ 12 نوامبر شاهد سفر مولود چاوشاوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه به عشقآباد و دیدار با بردیمحمداف بودیم.
طرح موسوم به «لاپیس لازولی» که ایجاد یک کریدور ترانزیتی در مسیر افغانستان- ترکمنستان- دریای خزر- آذربایجان- ترکیه است، یکی از موضوعا محوری و اساسی گفتوگو میان دو طرف بود. با راهاندازی این کریدور ترانزیتی میتوان شاهد فعال شدن خط لوله انتقال گاز ترانسخزر و اتصال ترکمنستان به تاناپ نیز بود. دو روز بعد از این نیز در مورخ 14 نوامبر شاهد موضعگیری «بانک توسعه اسلامی» در خصوص اعلام مشارکت خود در احداث خط لوله ترانسخزر بودیم.
در کنار این مسیرهای صادراتی، ترکمنستان همچنین نگاه ویژهای به توسعه همکاریهای خود با کشورهای جنوب شرق آسیای داشته است. طبیعتا چین مهمترین و مورد اعتمادترین شریک عشقآباد در این راستا به شمار میرود. طی یک هفته گذشته شاهد برگزاری مذاکرات میان مقامات ترکمنستان و شرکت CNPC چین بودهایم. در این مذاکرات رئیس این شرکت چینی با بیان رقم 35 میلیارد متر مکعب گاز وارداتی از ترکمنستان، اظهار داشت که این حجم معادل 10 درصد کل نیاز چین است. در این مذاکرات ضمن توافق پیرامون سرمایهگذاری بیشتر شرکت چینی، پیرامون احداث چهارمین شاخه جدید خط لوله انتقال گاز ترکمنستان از مسیر ازبکستان و قزاقستان به چین (که به شاخه D معروف است) مذاکراتی صورت گرفت. گفته میشود افزوده شدن این شاخههای جدید میتواند تا 25 میلیارد متر مکعب به ظرفیت صادراتی ترکمنستان به چین افزوده و حجم کل گاز صادر شده را تا سال 2021 به بیش از 65 میلیارد متر مکعب در سال برساند.
علاوه بر چین، شاهد حضور پرررنگ ژاپنیها در صنایع انرژی ترکمنستان نیز بودهایم. در مورخ 15 نوامبر طی دیداری که میان مقامات ترکمنستان و آژانس همکاریهای بینالمللی ژاپن صورت گرفت، دو طرف پیرامون توسعه همکاریهای اسنادی را به امضا رساندند. توافق برای ساخت دومین واحد پالایشگاهی تولید بنزین در ترکمنستان توسط شرکتهای ژاپنی، خبری بود که چند روز پس از این دیدار در رسانهها منتشر شد. واحد پیشین ساخته شده توسط ژاپن چندی پیش به بهرهبرداری رسید.
شرکت مالیزیایی «پتروناس» که از سال 1996 در صنایع انرژی ترکمنستان حضور دارد، دیگر بازیگری است که از جنوب شرق آسیا در صدد توسعه مناسبات حوزه انرژی خود با عشقآباد میباشد. بنا به گفته مدیر پتروناس، این شرکت طی این سالها حدود 10.5 میلیارد دلار در ترکمنستان سرمایهگذاری کرده است.
با این حال اروپا نیز از جمله گزینههای مطلوب عشقآباد برای توسعه تعاملات انرژی بوده است. طی یک هفته اخیر مقامات ترکمنستان و کمیسیون اروپایی مذاکراتی را پیرامون توسعه تعاملات در حوزه انرژی صورت دادند. یعقوبگلدی کاکایف، مشاور رئیسجمهور ترکمنستان در کنفرانس ابوظبی نیز بر این موضوع تاکید کرده بود. ترکمنستان پیش از این اعلام کرده بود از طریق خط لوله شرق به غرب، قادر است صادرات سالانه 30 میلیارد متر مکعب گاز را برای مدت 30 سال به اروپا را تضمین کند. در همین حین با سفر هیات ترکمنستانی به رهبری رشید مرداف، وزیر امور خارجه این کشور به آلمان نیز مذاکراتی با برلین در حوزههای مختلف از جمله انرژی صورت گرفت.
انتهای پیام/