به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا رشد و بالندگی هر جامعه استفاده بهینه از نیروی انسانی آن کشور است. بخشی از این ظرفیت قشر کارگران هستند یعنی کسانی که در کارخانه یا کارگاه کار میکنند و بابت کارشان از کارفرما مزد دریافت میکنند. در واقع کارگران در آخرین چرخه عرصه اقتصادی و صنعتی پس از تولید علم که توسط نخبگان جامعه انجام میشود، وظیفه تولید محصول را بر عهده دارند که این مسئله بر اهمیت این حرفه شریف میافزاید.
از این جهت تا زمانی که این چرخه از پویایی بالایی برخوردار باشد، کیفیت و سرعت تولید محصول افزایش و جامعه به پیشرفت و بالندگی دست مییابد. اما اگر بنا بر هر دلیلی به این چرخه آسیبی وارد شود، نتیجهای جز رکود جامعه را در پی نخواهد داشت. از این جهت ضروری است همواره این قشر از تسهیلات لازم مادی و معنوی برای گذران زندگی برخودار باشند تا با کمترین دغدغه مالی به وظیفه اصلی خود که همان تولید محصول باکیفیت است، بپردازند. ضمن اینکه اولویت اصلی حفظ کرامت کارگران زحمتکش است. البته این امر بستگی به مبانی فکری و نظری مستولی بر مدیران اجرایی هر کشور دارد؛ این مبانی یا برگرفته از تفکرات دینی و یا سایر مکاتب الحادی است که عمدتاً از قرن نوزدهم میلادی از اروپا شکل گرفت که به صورت مختصر به نمونهای از آن اشاره میشود.
با پیدایش و تکوین نظام سرمایهداری و جایگاه و موقعیت انسان در تولید، توزیع و مبادله کالا، علوم اجتماعی جدید نیز شکل گرفت و تلاش برای شناخت هر چه بیشتر علمی جامعه، تکامل بیشتری یافت. این پروسه با کشف ماشین بخار و انقلاب صنعتی و جایگزینی صنعت مدرن به جای شیوه تولید سنتی، گسترش یافت و اندیشمندان بسیاری به خصوص در قرن نوزدهم میلادی، به دنبال پاسخ به پدیدههای اجتماعی بودند. به این ترتیب در کنار افکار و باورهای عامیانه و سطحی نسبت به مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، اندیشه و نظریههای علمی و جامعهشناسانه شکل گرفت که هر یک بر اساس منافع طبقاتی خود، نگاهی متفاوت به رویدادهای جامعه ارائه میدادند.
کارگران در نظام سرمایهداری نقش ابزار سودآوری
در سرمایهداری یا "کپیتال" مسئله تبعیض به صورت افراطی دیده میشود به گونهای که مفهوم سرمایهداری با نظام طبقاتی به شدت گروه خورده است. بر این اساس افراد به دو دسته "دارا" و "ندار" تقسیمبندی میشوند که در این بین کارگران قشری ضعیفیاند که باید برای کسب سودآوری سرمایهداران تلاش کنند؛ از این جهت پایه سرمایهداری، بر اساس سود و رشد درآمد سرمایهداران است؛ پس ناخداگاه ارزشهای اخلاقی در اولویتهای دسته چندم قرار دارند. بنابراین مشخصهٔ بارز قانون سرمایهداری آن است که تولید کالا در درجهٔ اول از برای کسب سود اقتصادی انجام میگیرد و نه لزوماً رفع نیازهای انسانها.
اما درآمد در این قانون حداقل دو شکل دارد: سود و دستمزد. سود عبارت است از آنچه که بهخاطر مالکیت ابزارهای تولید فراهمآورندگان سرمایه داده میشود. در این قانون زمین، نیروی انسانی و سرمایه در اختیار گروهی از افراد جامعه است که سایر افراد جامعه با استفادهٔ مشروط از آنها، به تولید مادی و تولید معنوی میپردازند. البته در مواردی نیز، کسب سود با رفع نیازهای انسانی همراه است. منتقدین براین باورند که ترکیب تجارت آزاد و داراییهای خصوصی سرمایهداران ذاتاً منجر به ساختارهای انحصارطلب میشود. مباحث اقتصاد سیاسی به مطالعهٔ این موضوع میپردازد که قانون سرمایهداری تا چه اندازه مسئول استثمار اقتصادی، جنگهای امپریالیستی، استعمارگرایانه و ضدانقلابی، همچنین سرکوب کارگران، اتحادیههای صنفی و نسلکشی است. این خلاصهای از بینش سرمایهداری نسبت به جامعه و کارگران است.
نظام اسلامی بر حفظ کرامت کارگر تأکید دارد
حال در بین این مکاتب غیر دینی، آموزههای دین مبین اسلام نیز همچون سایر عرصههای فردی و اجتماعی مسئله کار و کارگری را با راهکارهایی اخلاقمدارانه مورد توجه قرار داده است. از نظر آموزههای دینی، حفظ کرامت افراد در هر جایگاهی که باشند باید مدنظر مدیران جامعه باشد. پرداخت اجرت قبل از کار، برخورد مناسب با زیردست، فروتنی و نرمخویی با کارگران و زیردستان تنها بخشی از توصیههای نبوی و ائمه(ع) در قبال کارگران است.
روایتی که در ادامه میخوانید نمونهای از دهها سفارش نسبت به کارگران و زیردستان است که ابوذر از رسول گرامی اسلام(ص) نقل میکند. ابوذر میگوید پیامبر(ص) فرمود:
خداوند بعضى از برادران شما را زیردست شما قرار داده هر کس برادر و هم نوعش را زیردست دارد باید:
- از آنچه خود مى خورد به او بخوراند
- و از آنچه مىپوشد به او هم بپوشاند
- و هیچ وقت کارى که خارج از قدرت اوست به او نسپارد
- و اگر کار دشوارى را به او سپرد او را کمک کند
قالَ اَبُوذَرٍّ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ: اِخْوانُکُمْ جَعَلَهُمُ اللّهُ تَحْتَ اَیْدیکُمْ، فَمَنْ کانَ اَخُوهُ تَحْتَ یَدِهِ فَلْیُطْعِمْهُ مِمّا یَأْکُلُ وَلْیُکْسِهِ مِمّا یَلْبِسُ وَلا یُکَلِّفْهُ ما یَغْلِبُهُ فَاِنْ کَلَّفَهُ ما یَغْلِبُهُ فَلْیُعِنْهُ (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورّام)، ج1، ص57)
همچنین درباره فروتنی و نرمخویی با کارگران و زیردستان یکی از اصحاب امام رضا(ع) از آن حضرت نقل میکند: در سفر خراسان بودیم و غلامان او از سیاه و غیر سیاه آمدند و بر سر سفره نشستند. به حضرت عرض کردم: برای شما سفرهای جداگانه میاندازیم. حضرت فرمود: «ساکت شو! پروردگار ما یکی، پدران ما یکی، مادران ما یکی، پاداش هم در برابر عمل دریافت میکنیم؛ مَهْ؛ إِنَّ الرَّبَّ تَبَارَکَ وَ تَعَالى- وَاحِدٌ، وَ الْأُمَّ وَاحِدَةٌ، وَ الْأَبَ وَاحِدٌ، وَ الْجَزَاءَ بِالْأَعْمَالِ». (الکافی، ج8، ج230)
نتیجه اینکه هر دولتی که کارگران جامعه را ابزاری برای سودآوری مرفهین و سرمایهداران به حساب آورد، در واقع پیرو تفکرات نظام سرمایهداری است که ریشه آن در قرنهای گذشته در اروپا شکل گرفت؛ در واقع در این سیستم الحادی، شاهد بروز بردهداری نوین در عصر مدرنیسم هستیم.
انتهایپیام/