به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم دیمیتری ژلوبوف کارشناس مسائل چین در دانشگاه فدرال اورال روسیه اخیرا در مصاحبه ای به خبرگزاری Regnum تاکید کرده است که اقدامات چین برای دستیابی به این پایگاه های نظامی مبتنی بر تمایلات این کشور به گسترش نفوذ منطقه ای خود است و از سویی چین اطمینان دارد که نه روسیه و نه ایالات متحده توانایی محدود کردن تجارت قاره ای این کشور با اروپا را ندارند. (1)
البته این ادعاها مشابه هشدارهایی است که در برخی از رسانه های غربی نیز به آنها اشاره شده است. اما ویژگی مهم اظهارات ژلوبوف در این است که میتوان آن را تفکر و تحلیل حاکم بر سیاست خارجی روسیه در رابطه با اهداف چین و رابطه میان قدرت نرم، سخت و نظامی دانست. اظهارات وی به نظر میرسد از یک سو هشداری است به جمهوری های سابق شوروی پیرامون خطرات پیش رو و از سویی نیز تلنگری است به مسکو تا مراقب نفوذ خود در اوراسیای مرکزی باشد.
طی دو دهه اخیر دولت روسیه چالش اصلی خود را مقابله با هرگونه گسترش نفوذ ایالات متحده در پنج کشور آسیای میانه تعریف کرده است. به همین منظور، مسکو پکن را به چشم یک متحد منطقه ای نگریست و از ایجاد سازمان همکاری های شانگهای - که تحت نفوذ چین است - متشکل از دو کشور چین و روسیه به همراه چهار کشور از پنج کشور آُسیای میانه حمایت کرد. در واقع، چین نمیخواهد ایالات متحده به مرزهای غربی این کشور دست پیدا کند. علاوه بر این، روسیه قدردان این نکته است که تاکنون گسترش نفوذ چین در آسیای میانه محدود به حوزه های اقتصادی و فرهنگی است. اما مسکو توجه کمی به افزایش قدرت نرم چین در آسیای مرکزی با هدف ایجاد روابط امنیتی پایدار و حتی ایجاد پایگاه های نظامی و در نتیجه کاهش نفوذ روسیه در این منطقه داشته است.
البته میتوان درک مسکو را منطقی دانشت. چرا که پکن کشورهای آسیای میانه را پیش از هر چیزی سرزمینهایی ترانزیتی میبیند و دنبال متوقف کردن خود در این کشورها نیست. با این وجود و از سوی دیگر چین معتقد است که صرف قدرت نرم نمیتواند این مسیرهای ترابری را حفظ کند و در فضای بعد از فروپاشی شوروی به دنبال افزایش نفوذ خود در این منطقه است. بنابراین حضور نظامی در منطقه در قالب پایگاه های نظامی، یک توسعه منطقی و در واقع تقریبا اجتناب ناپذیر است.
اما تحلیل گر قرقیزستانی تعالابیک آسانوف در مقاله ای جدید دلایلی ارائه کرده که چرا ممکن است پکن به زودی تصمیمی بگیرد که چاره ای جزء حرکت از قدرت نرم به قدرت سخت در آسیای مرکزی نخواهد داشت. (2)
آسانوف معتقد است که چین در استفاده از قدرت نرم خود برای تاثیرگذاری بر کشورهای منطقه آسیای میانه موفق بوده و توانسته انتقادات قبلی آنها از رفتارهای سرکوبگرانه این کشور علیه مسلمانان سین کیانگ که از قضا از نظر قومی با مردم آسیای میانه مشترک هستند را خاموش کند. اما این موفقیت باعث نشده که نگرش های ضد چینی در قرقیزستان و تاجیکستان رشد نکند. در این دو کشور اقدامات دولت و تجار چینی از جمله فساد بازرگانان و تبعیضهای شرکتهای چینی علیه مردم محلی انتقادات زیادی را باعث شده و حتی منجر به تظاهراتهای مختلفی شده است.
به نظر این تحلیل گر قرقیزستانی بخشی از مشکل چین این است که که در حوزه کشورهای آسیای میانه متخصص نیست و یک رویکرد و الگوی ثابت را در همه این کشورها به کار گرفته که مانع پیشروی این کشور شده است. این مساله هم در رابطه با روابط سیاسی و اقتضادی پکن با دولتهای منطقه و هم در رابطه با اقدامات و ابتکارات این کشور در حوره قدرت نرم صادق است.
البته در برخی از موارد این اقدامات چشمگیر هستند. مثلا در حال حاضر پنج موسسه کنفوسیوس در قزاقستان، چهار موسسه در قرقیزستان، دو موسسه در ازبکستان و دو موسسه نیز در تاجیکستان فعالیت می کنند. همچنین دانشگاههای چینی توانسته اند 13200 دانشجو از قزاقستان، 5000 دانشجو از ازبکستان، 11000 دانشجو از قرقیزستان و چند صد دانشجو نیز از تاجیکستان به خودشان جذب کنند. آسانوف اشاره کرده که در اغلب موارد این ابتکارات با شکست روبرو شده است. به عنوان نمونه دولت چین اغلب شهروندان آسیای مرکزی که در موسسات کنفوسیوس فعالیت کرده اند را پذیرش نمیکند و همچین دانشجویانی که برای ادامه تحصیل به دانشگاه های چین می روند با این نکته روبرو می شوند که چین عموما در مورد این کشورها و فرهنگ آنها اطلاعات بسیار کمی دارد و همچین نگاهی بالا به پایین به آنها دارد. از این رو چین نتوانسته که این کشورها را به وفاداران خود بدل کند از این رو دولت چین میبایست تاکتیکها و اقدامات سختتری برای حفظ و گسترش منافع خود در اسیای میانه در پیش بگیرد.
هر دو تحلیل گر روس و قرقیز امیدوار هستند که روسیه نسبت به اتفاقاتی که در این منطقه در جریان است بیدار و هوشیار شده و جلوی حضور سخت و نظامی چین در منطقه بایستد چرا که تاسیس پایگاههای نظامی چین را برخلاف منافع روسیه و نیز کشورهای آسیای میانه می دانند. با این حال پنج سال زمان زیادی نیست و چین ممکن است که زودتر دست به اقدامات عملی بزند.
1. https://regnum.ru/news/polit/2600955.html
2. https://kyrgyztoday.org/ru/news_ru/kitajskaya-myagkaya-sila-v-tsentralnoj-azii/
انتهای پیام/