به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، تصمیم نورسلطان نظربایف، رئیسجمهور فقید قزاقستان برای کنارهگیری از قدرت اگرچه در وهله نخست بسیار شوکهکننده مینمود، با این حال آستانه دوباره توانست به روال سابق روابط سیاسی خود با دیگر کشورها باز گردد.
با این حال نکتهای که هنوز برای بسیاری از تحلیلگران مورد سوال است، میراث سیاسی نظربایف برای روسای جمهور پس از خود است. از همین رو در این گزارش به بررسی رفتارهای سیاسی قزاقستان در آخرین سالهای ریاستجمهوری وی که مقدورات و محذوراتی را برای روسای جمهور بعدی به وجود آورده است، میپردازیم.
اولین رویداد قابل توجه سالهای اخیر در سیاستهای نظربایف، بدون شک، ریاست قزاقستان در شورای امنیت سازمان ملل متحد بود که نقطه اوج عضویت غیر دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال 2017 بود.
ریاست شورای امنیت سازمان ملل متحد هر ماه در میان اعضای آن به صورت گردشی تغییر میکند و ریاست قزاقستان از ژانویه 2018 آغاز شد. برای آستانه (نورسلطان)، عضویت در شورای امنیت سازمان ملل متحد بزرگترین دستاورد سیاست خارجی از زمان استقلال است.
قزاقستان در زمان ریاست شورای امنیت، خود را به عنوان نمایندهای از همه کشورهای آسیای مرکزی قرار داد و حل و فصل صلح در افغانستان یکی از اصلیترین کارهایی بود که در این راستا انجام داد. چرا که بر این اعتقاد بود ثبات در این کشور برای امنیت کل منطقه آسیای مرکزی ضروری است.
به عنوان بخشی از این ماموریت، قزاقستان قطعنامه ویژهای را تصویب کرد که بر اهمیت همه نوع همکاری برای تضمین صلح، ثبات و توسعه پایدار در افغانستان و آسیای مرکزی تاکید داشت.
در عین حال، قزاقستان همچنان به تلاش برای تصویب یک قانون برای دستیابی به جهانی بدون تروریسم (پیشنهاد شده توسط نظربایف در سپتامبر 2015) ادامه داد و دقیقا سه سال بعد این پیشنهاد توسط بیش از 70 کشور به امضا رسید. انتظار میرود که این سند در جهت تثبیت بیشتر تلاشهای بینالمللی در مبارزه با تروریسم و جلوگیری از افراطگرایی خشونتآمیز در دستورکار قرار گیرد. همزمان قزاقستان قصد دارد تا اهداف خود در مورد نمایندگی کل آسیای مرکزی از طریق افتتاح یک مرکز منطقهای سازمان ملل متحد در آلماتی، که تا سال 2030 به اجرای اهداف توسعه پایدار منطقه کمک میکند، تحقق بخشد.
اولویت دیگر کار قزاقستان در شورای امنیت سازمان ملل متحد، ترویج عدم گسترش سلاحهای کشتار جمعی و تصویب استراتژی پیشگیری از جنگ بوده است. علاوه بر جلسات ویژهای که در این زمینه برگزار شده است، رویداد کلیدی ریاست قزاقستان در شورای امنیت سازمان ملل متحد، یک جلسه سطح بالا تحت ریاست نورسلطان نظربایف بود. نظربایف در این جلسه، تعدادی از پیشنهادات خود را برای بهبود وضعیت عدم گسترش سلاحهای هستهای ارائه داد.
به طور کلی، قزاقستان در زمان عضویت خود در شورای امنیت سازمان ملل متحد، توانست تا حدودی قادر به حفظ بی طرفی در کلیه مسائل ژئوپلیتیکی، میان بازیگران اصلی باشد. اگرچه قزاقستان به عنوان متحد روسیه در شورای امنیت به شمار میرفت، اما احتمالا دیپلماتهای قزاق موفق به متقاعد کردن جامعه بینالمللی شدهاند که این نگاه به قزاقستان نمیتواند نگاه کاملا درستی باشد.
دومین رویداد مهم اخیر در دوره ریاست جمهوری نورسلطان نظربایف، پنجمین نشست سران کشورهای ساحلی خزر در آکتائو بود که در ماه اوت برگزار شد. در آن نشست کنوانسیونی در مورد وضعیت حقوقی دریای خزر توسط کشورها امضا شد.
آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان که بدو فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به دنبال توافقی در این زمینه بودند، در این نشست، موافقت کردند که تا فاصله 15 مایلی دریای خزر حوزه تحت حاکمیت کشورهای ساحلی بوده و 10 منطقه دریایی ماهیگیری را در اختیار داشته باشند، در حالی که مناطق خارج از محدوده و منابع زیستی آن به طور مشترک متعلق به پنج کشور است.
به طور کلی میتوان گفت، این کنوانسیون به نوعی با منافع این قزاقستان همسو بوده و راه را برای همکاری موثرتر میان کشورهای خزر باز می کند. میزبانی آکتائو و نقشآفرینی مجدد قزاقستان در حل یک مساله بینالمللی اما بزرگترین دستاورد نظربایف بود.
رویداد سوم که انرژی قابل توجهی از نظربایف گرفت، ادامه روند صلح سوریه در آستانه (نورسلطان) بود. لازم به ذکر است که طرف قزاقستان فقط زمینهها را برای مذاکرات فراهم کرده ولی در آنها شرکت نمیکرد. مذاکرات در ژانویه 2017 آغاز شد و تاکنون، سه جلسه در آستانه برگزار شد. مهم است توجه داشته باشیم که مذاکرات آستانه در مورد حل و فصل مسالمتآمیز در سوریه برای تکمیل مذاکرات ژنو پیشنهاد شده بود.
اگر مذاکره کنندگان در سوئیس به طور عمده در مورد مسائل سیاسی بحث میکردند، اما در قزاقستان عمدتا مسائل فنی، مانند مناطق مورد مناقشه، مطرح شد. نخستین دستاورد عینی در بحران سوریه نیز که همان آتشبس میان گروههای معارضه و دولت بود، در آستانه به دست آمد. با این حال، انتقادات آمریکاییها برای زیر سوال بردن روند آستانه تا حدودی قزاقستان را وارد یک چالش با واشنگتن نمود.
در همان حال، طرف روسی تلاش داشت مذاکرات را به خاک خود منتقل کند. اما با در نظر گرفتن مسائلی همچون مداخله مستقیم مسکو در جنگ سوریه و وضعیت بیطرف قزاقستان، برگزاری مذاکرات در آستانه اجتناب ناپذیر مینمود.
شکی نیست که روند آستانه تا حد قابل توجهی موقعیت بینالمللی قزاقستان را تقویت کرد. نظربایف طی این سالها وظیفه خود را برای ساختن تصویر یک کشور تاثیرگذار و بیطرف تثبیت کرده است. با این حال، دشوار است بگوییم که آیا این وضعیت ادامه خواهد داشت یا خیر.
بسیاری از تحلیلگران همچنان فعالیتهای قزاقستان را به عنوان پروژه ژئوپلیتیک روسیه میدانند، هرچند آستانه برای متقاعد کردن ناظران خارجی برای اثبات نادرست بودن این دیدگاه کاری دشوار خواهد داشت، اما این بدان معنی نیست که دولت قزاقستان نباید این کار را انجام دهد.
چهارمین رویداد مهم آخرین سال ریاست جمهوری نظربایف توسعه روابط قزاقستان با همسایه جنوبی، ازبکستان است. شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبکستان، که با روی کار آمدن خود در این کشور نشانههایی از تحول ملی و منطقهای در آسیای مرکزی را نمایان کرده است، نگرانیهایی توام با فرصتها برای قزاقستان ایجاد کرده است.
با این حال بسیاری از تحلیلگران این فضای جدید رقابتی را فرصتی برای دو کشور میدانند. از سوی دیگر قرار است قزاقستان و ازبکستان همکاری دوجانبه در زمینه گردشگری را افزایش میدهند. آستانه و تاشکند قبلا در مورد ساز و کار صدور ویزا مبتنی بر الگوریتم ویزای شنگن آسیای مرکزی موافقت کرده و توافقنامه مربوط به این موضوع رادر اولین نشست بینالمللی منطقهای قزاقستان و ازبکستان که در شیمکنت برگزار شد، امضا کردند.
در مجموع، همکاریهای نزدیک بین قزاقستان و ازبکستان میتواند راههای جنوب را برای تجارت منطقهای باز کند. وضعیت افغانستان هنوز بیثبات است، بنابراین راهآهن قزاقستان-ترکمنستان-ایران (با پیوستن ترکمنستان) میتواند بازارهای جدیدی را برای کالاهای ازبکستان عرضه کند.
همینطور، ازبکستان میتواند تا زمانی که راهآهن چین-قرقیزستان-ازبکستان، ساخته شود از خاک قزاقستان برای تجارت با چین استفاده کند.
در مجموع میتوان گفت اگرچه تلاشهای 27 ساله نورسلطان نظربایف فرصتهای بسیاری را از جمله جایگاه بینالمللی مناسب، تصویر مثبت میانجیگرانه، نقش منطقهای خاص و ... برای قزاقستانِ پسانظربایف ایجاد کرده است، اما دایره محدود قدرت در دوره ریاستجمهوری وی و نیز محدودیتهایی که همچنان پس از ریاستجمهوری از جانب وی وجود دارد، کار را برای روسای جمهور احتمالی پس از او دشوار خواهد کرد.
این دشواریها به هنگام بروز نخستین اختلاف نظرها میان رئیسجمهور سابق و جدید، نمایان خواهد شد.
انتهای پیام/