به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تبلیغات تلویزیونی امروز به یک معضل و آسیب بزرگ تبدیل شده که هر روز هم این مشکل ابعاد جدیدی به خود میگیرد. یک روزی تبلیغ چیپس و پفک، انواع و اقسام برنجها، شویندهها، لوازم خانگی، اپلیکیشنها، انواع کرمها – حلزون- و امروز رنگدانهها، رفع ریزش مو و افشانههای جلوگیری از سفیدی مو و حتی در ایام رمضان هم نوشیدنیهای طمعدار و نوشابههایی اصطلاحاً از شیر که هر روز در ساعات پربیننده تبلیغ میشوند. متأسفانه پخش تبلیغات در تلویزیون هیچ رده سنی را نمیشناسد و اینجا کودک و خردسال هم آسیب میبیند.
چرا باید تلویزیون خرج خودش را از آگهیها دربیاورد؟
چرا که همین چندی پیش بود رئیس شبکه کودک با خبرنگار تسنیم گفتگویی داشت به این نکته اشاره کرد آگهیبازرگانی برای خردسالان خطرناک است. او گفت: در برخی از کشورهای دنیا پخش آگهیهای بازرگانی برای این سنین را ممنوع اعلام میکنند چون ممکن است بچه فریب بخورد و تصمیمی را بگیرد که تبعات منفی را به دنبال داشته باشد. اما در رده کودک فرق میکند چون این تمایز را متوجه میشوند و بحث این است که چه آگهیهایی پخش بشود و چه آگهیهایی روی آنتن نرود. البته کاش آنقدر بودجه صداوسیما توسط مجلس ارتقاء پیدا میکرد که هیچگاه ملزم نمیشد با جذب آگهیهای بازرگانی بودجهاش را اداره کند."
پای تبلیغ رنگدانهها، رفع ریزش مو و سفیدیمو به تلویزیون باز شد
در قانون تبلیغات کشوری هم آمده که: در آﮔﻬﯽ ﻫﺎی تبلیغاتی ﻧﻤﯽ ﺗﻮان از ﻗﻮل ﻣﻨﺎبععلمی ادﻋﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺛﻖ علمی ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ. این قوانین بند دیگری هم دارد که نوشته است: تأمینکنندگانی که برای فروش کـالا و خـدمات خـود تبلیـغ میکنند نباید سلامتی افراد را به خطر اندازند. متأسفانه پای برخی از موارد تبلیغی کاذب که هیچ درمان قطعی هم از سوی پزشکان و اساتید برای آنها اعلام نشده به رادیو و تلویزیون باز میشود. تبلیغ رنگدانههای مو، رفع ریزش مو و جلوگیری از سفیدی مو جزو کالاهای جدیدی است که تلویزیون آنها را تبلیغ میکند. یکسری ویژگیهایی از این بستههای بهداشتی با آن روپوش یک پزشک بازیگر، تبلیغ میشود که گویی همه مشکلات ریزش و سفیدی مو حل شده و با یک هزینه و دوره درمانی فرد به نقطه ایدهآل خود میرسد.
چرا باید رسانهملی به این تبلیغات مضرّ بها بدهد؟
البته که صاحبنظران و کارشناسان این حوزه اعتقاد دارند هیچ درمان قطعی برای جلوگیری از سفیدی مو وجود ندارد و طرح این تبلیغات مربوط به رفع قطعی سفیدی مو از نظر علمی، بسیار سوال برانگیز است. به تعبیر کارشناسان فرآوردههای آرایشی و بهداشتی، در دنیا چیزی وجود ندارد که کاملاً سفیدی موها را درمان کند مگر آنکه رنگ خاصی باشد. یا اعتقاد دارند که شربتها و نوشابههای گازدار باعث پوکی استخوان میشوند؛ چرا باید به طور ویژه در رسانهملی به این تبلیغات مضرّ آنقدر بها داده شود و کسی هم پاسخگوی این نوع اتفاقات نباشد. تنها نکتهای که مطرح میکنند این کالاها مجوز سازمان غذا و دارو و مراکز دیگری چون وزارت بهداشت را دارند به همینخاطر اجازه پخش تبلیغات تلویزیونی هم دارند؟ یا در پاسخ نماینده ویژه دولت در شورای نظارت سازمان صداوسیما به توئیت یکی از تهیهکنندگان سینما نقطه قابل تأملی عنوان میشود. جایی که یکی از سینماگران مینویسد: «پیش از این کرم حلزون... برنج خاص(مخلوطی از پلاستیک و آرد برنج نامرغوب) این روزها هم راهکار ریزش مو و رنگدانه مو!!! آیا جان مردم باید بازیچه سرمایهداری بشود؟ و این نماینده دولت چنین پاسخ میدهد: «مکاتبهکردهایم، گزارش دادهایم... پاسخ یک کلام است؛ پول نداریم پس حق داریم!
دولت بودجه صداوسیما را گروگان گرفته!
البته در ادامه هم این تهیهکننده پاسخ مشاور رسانهای رئیسجمهور و نماینده دولت در شورای نظارت بر صداوسیما را اینگونه میدهد: «وظیفه من و امثال من امر به معروف است، ای کاش شما هم به عنوان نماینده دولت در شورای نظارت به جای گرفتن مُچِ صداوسیما، گرفتن دست صداوسیما را وظیفه میدانستید! سالهاست بودجه صداوسیما توسط دولتها، گروگان خواسته دولت میشود! قبول کنید دولت با تحریم صداوسیما کار آنها را به اکلمیت(حرام) کشانده!
تکلیف 2000 میلیاردی دولت به صداوسیما
اشاره این سینماگر درست بوده چرا که اعلام شده صداوسیما 3400 هزار میلیارد بودجه دارد؛ بودجهای که 1400 میلیارد آن را خیلی سخت دولت در اختیار این سازمان قرار میدهد و 2000 میلیارد آن هم تکلیفی است که دولت بر دوش صداوسیما گذاشته تا درآمدزایی کند. وقتی این مبالغ هنگفت تکلیف میشود پای اسپانسرها و مانور تبلیغاتی آنها به میان میآید. بارها هم با مدیران رادیو و تلویزیون صحبت کردهایم خودشان هم به این رویه انتقاد دارند و در بسیاری از موارد هم یا مانع شدهاند و یا مدیریت کردهاند. ولی فقدان بودجه و انتظار برای ساخت برنامهها، سریالها، آیتمها و خیلی از موارد دیگر میطلبد کنداکتور پررونقی هم از تبلیغات و آگهیهای جورواجور داشته باشید.
کودکان و نوجوانان قربانی تبلیغات نامربوط تلویزیون
در عین حال حداقل کاری که سازمان صداوسیما میتواند انجام دهد بایستی برای تبلیغات خود ردهسنی قائل شود و جلوی پخش تبلیغات نامربوط با قشر کودک در شبکه تلویزیونی ویژه کودک و حتی نوجوان را بگیرد یا حداقل تبلیغات مناسب با ردههای سنیشان را روی آنتن ببرد و از طرفی در ارتباط با معرفی کالاهای بهداشتی، آرایشی و غذایی یک نظارت جدی داشته باشد. زیرا اینجا هم اعتماد مخاطب را از بین میبرد و هم دچار مشکلات عدیده سلامت و بهداشت خانواده و جامعه میشود.
عدم مدیریت تبلیغات تلویزیون، روی جریان فرهنگ عمومی اثر میگذارد
همان نکتهای که رضا درستکار به عنوان منتقد سینما و تلویزیون به آن معتقد است: «اگر تبلیغات تلویزیون درست مدیریت نشود، ممکن است روی جریان فرهنگ عمومی کشور، اثر بگذارد. همیشه برای فعالیتهای تصویری در تلویزیون پیشنهاد برای بهتر شدن شرایط و خلاقیت وجود دارد. بخشی از این تبلیغات بیشتر از این که محصول تلویزیون باشد، محصول سازمانهای تبلیغات یا آگهی بگیر است که سلایق خود را دارند. افرادی که سفارش آگهی به شرکتها میدهند از چرخه روشن و شفافی تبعیت نمیکنند. در چرخه تبلیغات، بسیاری مسائل اتفاق میافتد که ناشفاف است.»
فقدان دستگاه نظارتی بر تبلیغات تلویزیونی
او با انتقاد از فقدان دستگاه نظارتی بر تبلیغات تلویزیونی، گفت: اگر دستگاه نظارت بر تبلیغات تلویزیونی فعال باشد علیرغم جلوگیری از چرخه نامرغوب آگهیهای بانکی، مواد خوراکی و...، نمیگذارند تبلیغات دور از حقیقت زندگی مردم و جامعه مطرح شوند. یعنی در واقع این آگهیها زندگی مردم را فراتر از آنچیزی که هست نشان میدهند و بیشتر نمایانگر طبقه مرفه جامعه است.
صداوسیما باید به سمت چابکسازی برود
درستکار با اشاره به پیامدهای تبلیغات تلویزیونی تصریح کرد: به نظرم باید صداوسیما به سمت چابکسازی برود؛ به دلیل اینکه برنامههای سازمان بهروز نیست و با وضعیت جامعه ما مطابقت ندارد . به نظرم جای بهبود، بازنگری و نوسازی در آگهیهای تبلیغاتی است زیرا ارتباط آن فقط تبلیغ یک کالا نیست بلکه منوط به فرهنگسازی، امنیت، فراوانی و ... است.
تبلیغ غیراستانداردها به مصلحت نظام نیست
غلامرضا کاتب عضو شورای نظارت بر صداوسیما درباره تبلیغات آرایشی و بهداشتی تلویزیون به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، گفت: در بحث بهداشتی قانون داریم که غیراستانداردها را نباید تبلیغ کنند ولی با توجه به مباحثی که پیش آمده حتماً مصادیق در دستور پیگیری و بررسی شورای نظارت بر صداوسیما قرار میگیرد. چرا که تبلیغ غیراستانداردهای آرایشی، بهداشتی و مواد غذایی به مصلحت نظام نیست. به جهت اعتمادی که مردم به صداوسیما دارند تبلیغات و آگهیها را باور میکنند. نباید اینجا با یک تبلیغ غیراستاندارد اعتماد مردم سلب شود یقیناً به نفع نظام نیست.
در شورای نظارت بر صداوسیما بررسی میکنیم
وی افزود: وزارت بهداشت و درمان هم تفاهمنامه دارند که کالاها و محصولات بدون مجوز، تبلیغ نشوند. چون آسیبهایشان مشخص است و نیاز به هیچ بحث و برسی ندارند. اینجا باید صداوسیما کاملاً دقت داشته باشند که اینچنین کالاهایی تبلیغ نشوند. ما حتماً در شورای نظارت بر صداوسیما نسبت به این اتفاقات هم بررسیهایی خواهیم داشت.
ماجرا از برنامه «زندهرود» آغاز شد
براساس این گزارش، ماجرای رفع سفیدیمو و رنگدانههای مو شاید برای اولینبار در «زندهرود« مطرح شد. جایی که پیمان طالبی مجری آن بود و هنوز هم در فضای مجازی دست به دست میشود. او در گفتگویی با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، تصریح کرد: ماجرا از جایی شروع میشود که برنامه «زنده رود» بایستی هزینههایش را اسپانسرها پرداخت کنند و اگر اسپانسر نداشته باشد شاید این برنامه روی آنتن نرود. الان فعلاً پخش نمیشود و قرار است با گروه دیگری بعد از ماه مبارک رمضان به آنتن برگردند.
بارها سوال کردم این کالاهای تبلیغی فریبدهنده نباشد
وی افزود: در جریان دو سال اجرای برنامه «زندهرود» بارها بابت حضور اسپانسرها و کالاهای تبلیغی سوال کردم که خدایی ناکرده چیز بدی نباشد یا مردم فریب تبلیغ کاذب نخورند. اما هر بار در پیگیریهایم با برگههای مجوزهای وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و... مواجه میشدم. چرا که یک بار اصرار کردم تا موقعی که مجوزها را نبینم جلوی دوستان نمینشینم و برنامه اجرا نمیکنم. این را هم بدانید محصولی که مجوز نداشته باشد هیچوقت راه به تلویزیون پیدا نمیکند. اما اینجا یک بحثی مطرح است که این کالاهای بهداشتی و آرایشی روی یک نفر جواب میدهد یا یک نفر جواب نمیدهد.
هرکسی مرا میبیند میرسد این محصول برای توست!
طالبی خاطرنشان کرد: من ناراحتم که هنوز در فضای مجازی با متنهای متعدد دروغپردازانه منتشر میکنند و این کار خیلی بدی است. الان هرکسی مرا میبیند به من میگوید این محصول جلوگیری از ریزش مو برای توست! واقعاً من هیچ مسئولیتی در این قبال ندارم من به عنوان مجری وظیفه داشتهام که برنامه را اجرا کنم. ادامه این رویه که با تصویر و نام من این تبلیغات در فضای مجازی تکرار میشود قطعاً وجهه بنده را خراب میکند. چندینبار تذکر دادهام و اگر ادامه پیدا کند حتماً اقدام لازم را انجام خواهم داد.
صداوسیما مجوزها را دیده، تبلیغ کرده است
این مجری تلویزیون که برنامه «طبیب» شبکه سه را اجرا میکند، در ادامه اضافه کرد: من خیلی موارد مختلف را دیدم که از این رنگدانهها و کالاهای جلوگیری از ریزش مو استفاده کردهاند و جواب گرفتهاند. بنابر نظر پزشکان هم خیلی از محصولات پزشکی و دارویی روی برخی از بدنها جواب میدهد و بعضاً بر روی برخی از بدنها هم جواب نمیدهد. یکسری مواردی که دیدم جواب گرفتهاند خدا را شکر کردهام هزینهشان به نتیجه رسید. برخیها هم در دایرکت و فضای مجازی به من پیام میدهند که صاحبان این مسئولیت پاسخگو نیستند. به نظرمن صداوسیما وقتی مجوز صاحبان این محصولات را میبیند که تمام نهادها و سازمانهای ذیربط این کالاها را تأیید کردهاند برای این محصولات کنداکتور تبلیغی درنظر میگیرد. البته از طرف دیگر محصولاتشان ایرانی است و سازمان صداوسیما هم از کالاهای ایرانی حمایت میکند. در عین حال من به این محصولات ربطی ندارم و به عنوان مجری یک برنامه، تهیهکننده به من میگفتند باید این محصول تبلیغ شود.
نیاز کالای سلامتمحور به یک نظام وساماندهی در تبلیغات
کیانوش جهانپور سرپرست مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت درباره این تبلیغات کالاهای سلامتمحور در تلویزیون به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، گفت: معضل تبلیغات کالاهای سلامت محور یک معضل قدیمی شده است. بخشی به خلأهای قانونی برمیگردد و بخشی هم به واسطه سودجویی و فرصتطلبی برخی از افراد و موسسات، انجام میشود. البته در سالهای اخیر همکاری صداوسیما خوب بوده ولی ما نیازمند یک نظام و ساماندهی در حوزه تبلیغات کالاهای سلامت محور هستیم. متأسفانه به هر دلیلی تا الان این امر آنطور که بایسته و شایسته است به هر حال محقق نشده! برخی از اینها مجوز تولید و ساخت از سازمان غذا و دارو دارند و اشکالی که وجود دارد تبلیغات کاذب و اغواگرایانه درباره خواص این فرآوردههاست.
خواص کالا در پروانه ساخت و تولید قید نشده است
وی افزود: یعنی کالایی مجوز ساخت و تولید دارد به عنوان فرآورده آرایشی-بهداشتی یا فرآورده گیاهی از غذا و دارو، هنگام تبلیغات میبینید کلی خواص درمانی حتی برای آنها ذکر میشود، واقعیت ندارد و به هیچوجه در پروانههای ساخت آنها هم چنین مواردی قید نشده است. این نوع رفتارهای رسانهای را تبلیغات کاذب و اغواگرایانه در حوزه سلامت میگویند که به نوعی می توان گفت فریب افکار عمومی و بازاریابی غیراخلاقی و غیرحرفهای محسوب میشود. متأسفانه در صداوسیما ممکن است مواردی دیده شود که بیشتر به فضای مجازی برمیگردد.
مردم این ادعاهای غیرواقعی، غیرعلمی و کاذب را نپذیرند
سرپرست مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت با اشاره به اینکه مردم در فضای مجازی و ماهوارهای ادعاهای کاذب و غیرعلمی صاحبان کالاهای سلامتمحور را نپذیرند، خاطرنشان کرد: غیر از ساماندهی یکی از راه حلهای اصلی به نوعی مصونسازی فرهنگی، آموزش همگانی و ارتقاء سطح سواد سلامت جامعه است که چنین مواردی حتی در صداوسیما هم پخش نشود در شبکههای ماهوارهای و فضای مجازی چنین ادعاهای غیرواقعی، غیرعلمی و کاذبی را مردم به راحتی نپذیرند. تبلیغات کالاهای سلامت محور اعم از مجاز و غیرمجاز و این معضلی است که هر روز ریشهدارتر و پیچیدهتر میشود. بخشی از این رویه به عهده ماست و بخشی به صداوسیما و نظام پزشکی و وزارت ارشاد برمیگردد و بخشی هم برعهده رسانههاست که در شکلدهی افکار عمومی نقش موثری دارند. امیدواریم با اقداماتی که انجام میدهیم شاهد یک نوع ساماندهی نسبی حداقل در حوزه تبلیغات کالاهای سلامتمحور باشیم؛ ساماندهی رسانه های رسمی و ملی انجام خواهد شد و باز هم معضلی به نام تبلیغات ماهوارهای و شبکههای مجازی همچنان باقی خواهد ماند.
صحت ادعا و صحت محتوای تبلیغاتی هم باید استعلام بشود
وی از بازرگانی صداوسیما خواست تا بیش از گذشته به سلامت عمومی جامعه توجه داشته باشد، تأکید کرد: انتظار ما از صداوسیما این است به خصوص مسئولین واحد بازرگانی سازمان صداوسیما، مواردی که تبلیغ میشوند قطعا قبل از هر تبلیغی باید مجوز تبلیغات و محتوای تبلیغاتی را از وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو اخذ کرده باشند تا شاهد تبلیغات کاذب و اغواگرایانه نباشیم. ما در صداوسیما خوشبختانه در بسیاری از واحدهای آن به خصوص شبکههای مختلف همکاری بسیار خوبی را در این زمینه شاهد هستیم و انتظار داریم واحد بازرگانی سازمان صداوسیما بیش از گذشته به سلامت عمومی جامعه توجه داشته باشد و صرفاً با ادعای افراد هر محتوای تبلیغاتی را صرفا بر این مبنا این کالا مجوز تولید دارد، منتشر نکند. ممکن است من "شربت گلاب" تولید کنم و مجوزهای لازم را هم داشته باشم اما در زمان تبلیغ، اعلام کنم که این شربت برای درمان سرطان و افزایش رشد مو و کاهش سفیدی مو و حتی درمان ایدز کاربرد دارد. این موارد ادعاهای کاذب ربطی به آن مجوز صادر شده برای آن کالا ندارد. قطعاً صحت ادعا و صحت محتوای تبلیغاتی هم باید استعلام بشود.
بازرگانی صداوسیما از شورای سیاستگذاری سلامت استعلام نمیکند
جهانپور در خاتمه افزود: خلأ قانونی داریم اما در حال رایزنی هستیم که نمایندگان مجلس به این مقوله ورود کنند. چرا که ما نیازمند یک قانون تبلیغات کالاهای آسیبرسان هستیم و امیدواریم مواد قانونی در مجلس که مربوط به تبلیغات اغواگرایانه و کاذب در حوزه سلامت و مجازات کسانی که از این طریق سودجویی و فرصتطلبی میکنند، است هم تصویب شود. بخشی از این خلأها رفع شود و مرجعیت این مقولهها را به وزارت بهداشت واگذار کنند قطعاً ما شاهد اینگونه موارد نخواهیم بود. با تمام همکاریهای صداوسیما متأسفانه برخی اوقات شاهد تبلیغات کالاهای آسیبرسان حوزه سلامت هستیم. بسیاری از ممنوعیتهای تبلیغی حوزه سلامت توسط وزارت بهداشت و درمان اعلام شده اما آنطور که باید و شاید بازرگانی صداوسیما با ما همکاری لازم را نداشته است. بازرگانی سازمان صداوسیما شاهد هستیم مواردی را دچار خطا میشوند. علت آن این است که اینها از شورای سیاستگذاری سلامت صداوسیما یا مواردی از سازمان غذا او دارو استعلام نمیکنند و صرفا با یک قرارداد و اخذ وجوهی از تبلیغکننده و مشاهده مجوز تولید آن شرکت، تبلیغات آن را منتشر میکنند.
چارهاندیشی برای حضور سلبریتیها در تبلیغات تلویزیونی
استفاده از ظرفیت شهرت در تبلیغات مدت کوتاهی است که در کشورمان دوباره باب شده، تا پیش از امروز، حضور چهرهها در تبلیغات برای مدتی ممنوع بود، به دلایلی که عدم امکان نظارت بر فعالیتهای این حوزه خوانده میشد. البته در کشور ما هیچوقت ضابطه و قانونی درباره حضور چهرهها در تبلیغات وجود نداشته است.
سال 87 مدیرکل وقت دفتر تبلیغات و اطلاعرسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اعلام کرد:
«استفاده از تصویر چهرههای ملی، ورزشی و فرهنگی در تبلیغات تجاری ممنوع است. الگوهای فرهنگی و ورزشی کشور از افتخارات ایران اسلامی هستند و باید مروج روحیه جوانمردی باشند نه مشوق فرهنگ مصرفگرایی». این محدودیت، اعتراضهای فراوانی در پی داشت.
دو سال بعد دفتر تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اعلام کرد:
«بهمنظور حمایت از تولیدات و خدمات داخلی و تشویق مخاطبان به استفاده از کالا و خدمات تولید داخل کشور، استفاده از تصاویر هنرمندان و ورزشکاران در تبلیغات کالا و محصولات ایرانی بلامانع است.»
اما یک هفته بعد، در خبر دیگری بیان شد: «استفاده ابزاری از تصاویر هنرمندان و ورزشکاران در تبلیغات همچنان ممنوع است.»
بالاخره در سال 93 تکلیف حضور سلبریتیها در تبلیغات مشخص شد؛ بعد از کشوقوسهای فراوان، معاون امور مطبوعاتی وزارت ارشاد اعلام کرد که ﺿﻮﺍﺑﻂ ﺑﺎﺯﻧﮕﺮی شده ﻭ ﺣﻀﻮﺭ ﭼﻬﺮﻩﻫﺎ ﺩﺭ تبلیغ«ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ داخلی»مجاز ﺷﺪهاست ﺗﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ، ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ.
تبلیغات تلویزیونی این روزها از سوی بسیاری و در بخشهای مختلفی مورد نقد قرار میگیرد این نقد هم با فعالیت برخی از هنرمندان در آگهیهای بازرگانی دوباره شدت و عدت پیدا کرده است. حال با شرایط امروز تلویزیون و تبلیغات بایستی دوباره موضوع حضور سلبریتیها و هنرمندان در تیزرهای تبلیغاتی مورد بحث و بررسی وزارت ارشاد، تلویزیون و ناظرین و مسئولین مربوطه قرار بگیرد.
به عنوان حسن ختام گزارش چندینبار درخواست کردهایم صحبتهای مسئولین ذیربط در بازرگانی صداوسیما را درباره موضوعات مختلف تبلیغات و آگهیها و حتی فعالیتهای اپلیکیشنها بشنویم تا به امروز این اتفاق نیفتاده ولیکن این حق و فرصت را برای این مسئولان قائل هستیم تا توضیحاتشان را ارائه دهند.
انتهای پیام/