پشت صحنه «ماه من»| از آواز خوانی روحانی روی آنتن تا پایان تاریخ مصرف برنامه‌سازی‌های کلیشه‌ای
تهیه‌کننده برنامه «ماه من» اعتقاد دارد برنامه سحر، خلوتِ مخاطب است؛ به همین‌خاطر ما پا به خلوت مخاطب می‌گذاریم، بی‌جهت نباید سر و صدا داشته باشیم. بی‌جهت نباید شلوغ کاری داشته باشیم و حسّ اضافه القاء نشود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شبکه سه برای اولین بار برنامه سحرگاهی «ماه من» را روی آنتن برد. برنامه‌ای که هر شب با آیتم‌های متنوع، نکات کارشناسی حجت‌الاسلام حامد کاشانی در فضائل امیرالمومنین(ع)، حضور مهمان اجتماعی و آیتم‌های غایبان سفره به روایت شهدا، قصه‌ها و حکمت‌ها نقل قولی از کارشناسان و واعظان، مناجات و قرارِ سلام به حضرت اباعبدالله(ع) پخش می‌شود. شاید در کنار همه جذابیت‌های این برنامه، اجرای پُرپلاتوی نجم‌الدین شریعتی شمّه دیگری از این مجری را به چشم مخاطب آمد. مباحث جذاب و عالمانه "حامد کاشانی" به عنوان کارشناس برنامه درباره فضائل امیرالمومنین(ع) را برای مخاطبین دارد؛ برخی از مسائلی که شاید تا به حال درباره آن روی آنتن تلویزیون صحبت نشده است. همچنین یک دهه «ماه من» از مباحث قرآنی حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان بهره برد.
نگاه جوانانه در برنامه‌سازی سَحَرِ تلویزیون
شاید اولین باری بود که یک برنامه سحرگاهی با مخاطب جوان آنقدر جدی برخورد کرد؛ چرا که محمدرضا رضائیان هم در گپ و گفت با تسنیم این طور می‌گوید که رده سنی عوامل کار هم به سی سال نمی‌رسد. با تمام قوا به میدان رفتیم تا یک برنامه رمضانی جوان‌پسند روی آنتن برود. نگاه جوانانه «ماه من» در دیگر بخش‌ها همچون متن و دکور هم به‌رخ مخاطب کشیده می‌شود، چرا که سحر زمان خوبی برای انتقال معارف و عمق مفاهیم دینی خصوصاً به جوانان است و زمان‌های دیگر شبانه‌روز هنگام فعالیت‌های اجتماعی سَرِ مخاطب شلوغ است. شاید یکی از ابعاد جذاب و قابل توجه مخاطب، حضور نجم‌الدین شریعتی به‌عنوان مجری این برنامه است که 10 سال در ساختار محتوای معارفی و شکل و شمایل «سمت خدا» کار کرده و بیشتر در آن قالب شناخته شده است، اما این برنامه فرصتی جدید برای بروز توانمندی‌های دیگر او خصوصاً در حفظ متن برنامه فراهم شد، نکته‌ای که رضاییان تهیه‌کننده «ماه من» به‌خوبی در جریان گفتگو با خبرنگار تسنیم در پشت‌صحنه این برنامه به آن اشاره کرد.
چند روز قبل گفتگوی نجم‌الدین شریعتی که در لا به لای گزارش پشت صحنه برنامه «ماه من» انجام شد او به این نکته اشاره کرد: «کسی در دل شب تلویزیون را برای تماشا انتخاب می‌کند که قطعاً به‌دنبال یک آرامشی است و هم به یک محتوا و مطلبی دست پیدا کند، در واقع یک نکته تازه و جدیدی را بشنود یا ببیند.»
محمدرضا رضائیان تهیه‌کننده برنامه «ماه من» قبل از این «شب گشت» شبکه دو را با اجرای محمد سلوکی روی آنتن داشت و به برنامه‌سازی مناسبتی آشناست. چرا که در ایام تحویل سال برای تلویزیون برنامه ساخته و «کتاب باز» شبکه نسیم را هم در کارنامه دارد. اما تاکنون برای ماه مبارک رمضان برنامه‌ای روی آنتن نداشته است. او در این باره به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، تصریح کرد: همه نوع برنامه‌سازی برای خودش یک تجربه دشواری است و فرقی نمی‌کند ماه رمضان باشد یا مناسبت دیگر! ربطی الزاماً به مناسبت خاص ندارد. خیلی از پارامترها و عوامل موثر است تا یک برنامه ایده‌آل قابل تماشا، مخاطب‌پسند و با محتوا روی آنتن برود. شاید یکی از علت‌های دیگر این همه خلاقیت، حضور عوامل جوانی است که میانگین سنی‌شان به 30 سال نمی‌رسد. ما حال‌مان با این تیم جوان و برنامه‌سازی ویژه برای جوانان بسیار خوب است و استقبال و بازتاب‌های گسترده را هم می‌بینیم انگیزه و انرژی‌مان برای ساخت برنامه‌های دیگر زیاد می‌شود.
چرا نجم‌الدین شریعتی مجری «ماه من» شد؟
رضائیان در پاسخ به این سوال که چطور شد به «نجم‌الدین شریعتی» رسیدید؛ آیا از ابتدا به دنبال یک مجری فانتزی و آدم جدید بودید یا یک مجری خاک‌خورده فضای معارفی و مذهبی تلویزیون، تأکید کرد: من به عنوان برنامه‌ساز در جریان ساخت، به همه اجزای تولید یک برنامه فکر می‌کنم. یعنی امکان ندارد مجری را درنظر بگیرم ولی دکور، گرافیک، موسیقی، مخاطب و زمان پخش را درنظر نگیرم. گزینه‌های متعددی از مجریان، کسانی که می‌توانستند در این قامت، لباس اجرا را به تن کنند ما روی میز داشتیم اما "شریعتی" در جلسات متعددی با شبکه داشتیم به عنوان مجری انتخاب شد. در ابتدایی که پیشنهاد شد می‌ترسیدم اجرای برنامه سحرگاهی را به "نجم‌الدین" واگذار کنم. چرا که او در این ده سال اخیر تنها برنامه‌ای که اجرا کرده «سمت خدا» بوده و بیش از یک اجرای کامل از او راهبری و شنونده بودن دیدیم. از آن جائیکه قرار بود «ماه من» یک برنامه ساکنی نباشد و نیاز به پویایی داشت باید پلاتو، گفتگو و ارتباطات مختلفی از طرف مجری به مخاطب القاء می‌شد به همین‌خاطر به مدیران مربوطه گفتم مطمئن نیستم این انتخاب درستی باشد.
نباید در خلوت سحری مردم، شلوغ‌کاری کنیم
وی افزود: از من خواستند پشت صحنه «نجم‌الدین شریعتی» را ببینم و جلسه‌ای گذاشتیم تا بررسی‌ها جدی‌تر انجام شود. در آن جلسه یک مقداری خیال‌مان راحت‌تر شد؛ چرا که از او گپ و گفت صمیمانه‌ای دیدم و ارتباطاتی که به خوبی برقرار می‌شد. زیرا نکته‌ای که برنامه سحرگاهی دارد و این تفاوت به چشم می‌آید برنامه سحر خلوت مخاطب است. زمان عبادت مخاطب، سحری خوردن و فراهم کردن مقدمات روزه‌داری؛ به همین‌خاطر ما پا به خلوت مخاطب می گذاریم، بی‌جهت نباید سر و صدا داشته باشیم. بی‌جهت نباید شلوغ کاری داشته باشیم و حسّ اضافه القاء نشود. زمانی که انتخاب‌مان قطعی شد؛ اجازه خواستم یک تستی در استودیوی «ماه من» داشته باشیم متن‌هایمان آماده بود پلاتوها را «نجم‌الدین شریعتی» و آیتمها را پخش کردیم. یک بار برنامه‌ام را دیدم و با خودم گفتم چه انتخاب درستی است.
با فضای ساخت برنامه‌سازی مذهبی بیگانه نبودم
تهیه‌کننده برنامه «ماه من» در پاسخ به این سوال که شما تجربه ساخت برنامه مذهبی و دینی نداشتید این انگیزه تولید یک برنامه سحرگاهی چطور در شما شکل گرفت، خاطرنشان کرد: من پیش از این برنامه فرهنگی و اجتماعی ساخته بودم و برنامه‌سازی را به عنوان یک تخصص دیدم و دنبال کرده‌ام. البته از خوب حادثه بگویم لطف خدا شامل حالم شد و با یک عوامل جوان، خلاق و معارف‌بلد کار جلو رفت. ما یک اتاق فکری داشتیم که بی‌سوادترین آن‌ها من بودم که با فضای معارفی هم بیگانه نیستم؛ چرا که در دانشگاه امام صادق(ع) معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات خواندم. پیشتر یک پروژه‌ای به نام «عصر خمینی» را برای شبکه افق کار کرده بودم. در آن برنامه، سیاست، مسائل اجتماعی، مسائل فرهنگی و معارفی را داشتیم و با فضای ساخت یک برنامه مذهبی هم بیگانه نبودم. وقتی به من پیشنهاد ساخت یک برنامه سحرگاهی شد بدون لحظه‌ای معطلی پذیرفتم.
رضائیان در پاسخ به این سوال که به تلویزیون انتقاد می‌شود که چرا از بازیگران به عنوان مجری استفاده می‌کند شما به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان بیشتر تمرکزتان بر روی استفاده از مجریان کاربلد حرفه‌ای و یا بهره‌مندی از روی آنتن رفتن بازیگران به عنوان مجری است، گفت: من تمرکزم برنامه است و همیشه به این نکته فکر کرده‌ام قرار است برنامه‌ام چکار کند و بر روی کدام طیف مردم اثر بگذارد. چطور اثری باید بگذارد از زبان چه‌کسی اثر بگذارد. به چه کسی اعتماد کند. آن شخص چه توانمندی‌هایی باید داشته باشد. یک جایی توانمندی اجرا را لازم داریم و یک جایی هم نیاز به جاذبه رسانه‌ای، احساس می‌شود. فرض کنید می‌خواهم برنامه سرگرمی بسازم آن‌جا خیلی محتوا ملاک نیست آن‌جا هرچه قدر برنامه سرگرم‌کننده‌تر باشد، موفق‌تر خواهیم بود. یک جایی هم برنامه محتوا لازم دارد. به عنوان مثال برنامه «کتاب باز» را باید کسی اجرا کند که هم بیننده به او علاقه داشته باشد و هم بایستی برای تنوع و رسالت سرگرمی شبکه نسیم از مجری بازیگر استفاده کنیم.
فریاد نزدیم اما جوانان را جدی گرفتیم
وی در خصوص هدف‌گذاری برنامه «ماه من» و جدی‌گرفتن مخاطب جوان به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، اظهار کرد: من خدا را شکر می‌کنم که شبکه‌های مختلف در زمان سحر برنامه‌سازی می‌کنند و به ذائقه‌های مختلف توجه دارند. از روزه اولی در تلویزیون، برنامه داریم تا مخاطب کهنسال هم هدف‌گذاری شده است. کسانی که سن و سال بالاتری دارند می‌توانند صاحب برنامه باشند و برنامه خودشان را پیدا کنند. اما سال‌هاست که برای جوان یک برنامه دینی و مذهبی خصوصاً در سحر ماه رمضان ساخته نشده بود. یا به عبارت بهتر هیچ برنامه‌ای را مستقیماً در مقابل جوان قرار ندادیم. به عنوان سازندگان برنامه «ماه من» هم فریاد نمی‌زنیم ولی در شبکه جوان برنامه‌سازی کردیم، مجری‌مان جوان است، کارشناس آن حامد کاشانی جوان و غلامرضا قاسمیان هم جوان است. به همه گفتیم مخاطب جوان را باید دریابید.
نگذاشتیم کاسه مخاطبی خالی از محتوا بماند
تهیه‌کننده برنامه «ماه من» با اشاره به اینکه پای‌مان را فراتر بردیم و طوری درباره مسائل دینی صحبت کردیم که جوابگوی نیازمندی‌های امروز جامعه باشد تا جائیکه یک موضع به روز و به موقعی برای مسئله افغانستان و عراقچی داشتیم، گفت: جوانِ امروز ما به همه‌چیز نیاز دارد. جوان امروز به وعظ نیاز دارد. همه مسائل معارفی باید با ادبیات جوانانه به مخاطب جوان امروز ارائه بشود. این نیازمندی‌ها البته شاخه‌های مختلفی دارد حتی در مسائل سیاسی. ما در برنامه‌مان درباره مسائل سیاسی صحبت می‌کنیم راجع به مسئله افغانستان و عراقچی موضع گرفتیم و اتفاقا در مبحث کارشناسی‌مان مطرح شد. هر شب "حامد کاشانی" در برنامه‌مان با محوریت امیرالمومنین(ع) مسائل مختلف را مطرح و موافقان و مخالفان حضرت را بررسی می‌کند. به هر علاقه‌مند برنامه سحرگاهی تلویزیون که مخاطب «ماه من» توجه کرده‌ایم و نگذاشتیم کاسه محتوایی‌اش خالی بماند.
وی در خصوص اینکه ریتم خطرناکی را برای «ماه من» انتخاب کردیم، گفت: ریتم برنامه به نسبت برنامه سحرگاهی تند است. ممکن است در یک برنامه 9 آیتم هم برویم که شاید برای برنامه سحرگاهی خطرناک باشد که مخاطب احساس عجله کند. بحمدالله آرام‌آرام این رویه را کنترل کردیم و تمهیدی داشتیم یک شبی آیتم را کم کنیم تا بحث‌مان جا بیفتد. در کارگردانی باید شرایط برنامه را درنظر بگیریم و البته از تنوع هم فاصله نگیریم.
لحظه به لحظه «ماه من» را منبر رسول‌الله (ص) دیدیم
رضائیان در پاسخ به این سوال که قرار است «ماه من» در نقطه پایانی به چه نتیجه‌ای برسد، افزود: ما اول برای خودمان، عوامل برنامه و شخص تهیه‌کننده دنبال ارتباط بهتر با پروردگارم می‌گردیم و زمان سحر، زمانِ مناجات است و یک مناجات 100 دقیقه‌ای را روی آنتن می‌بریم. این مناجات یک بخشی در گفتگو با کارشناس و آیتم‌های مناجات خلاصه می‌شود یا در حکمت‌ها و قصه هایی که به صورت آیتم تهیه شده‌اند نمود پیدا می‌کند که یک بخشی از آن راجع به شهداست. یک زمانی این مناجات از زبان شهدا روی آنتن می‌روند، یک بار از زبان راوی، مجری و حتی کارشناس برنامه پخش می‌شود. لحظه به لحظه این برنامه را منبر رسول‌الله دیدیم و در این مجال نباید حرف اضافه‌ای مطرح شود و مخاطب‌مان حرف صحیح و به جا باید بشنود. ارتباط بهتری با پروردگار در این تایم سحرگاهی پیدا کند.
او درباره طراحی آیتمها، گفت: ما یک آیتم "غایبان سفره" داریم که در یک مواقعی به خاطر زمان و کنداکتور بایستی چرخش داشته باشد. در آیتم شهدا به شهید متوسلیان اشاره دارد تا شهدای مدافع حرم، جنگ تحمیلی و شهدای منا و همه افرادی که در سفره سحری امسال جایشان خالیست. سعی کردیم همه را درنظر بگیریم. آیتم قصه‌ها و حکمت‌ها که صاحبان نفس، کارشناسان و واعظان از حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری گرفته تا آیت‌الله بهجت، آقا مجتبی تهرانی، حجج اسلام عالی و پناهیان؛ ترجیح‌مان این بوده یک جنس قصه‌گویی داشته باشد. بخشی دیگر از آیتم‌های ما مناجاتی و اصرار بر ضبط استودیویی و در آیتم قرار هم قرارمان سلام به حضرت سیدالشهداء(ع) است. در بخش دیگری مهمان اجتماعی داریم که ورودمان به این مقوله، به تعبیر من لم یشکر المخلوق، لم یشکر الخالق است.
هیچ‌وقت برای فضای مجازی برنامه نساختم
تهیه‌کننده و برنامه‌ساز تلویزیون در پایان با اشاره به اینکه من هیچ‌وقت برای فضای مجازی برنامه‌سازی نکرده‌ام و به تلویزیون وفادار بودم، خاطرنشان کرد: در برنامه‌سازی دنبال برنامه‌سازی برای فضای مجازی نیستم و من برنامه‌سازی می‌کنم برای قاب تلویزیون! نه در «کتاب باز» و نه در «شب گشت» و نه در هیچ ویژه‌برنامه‌ای بدنبال چنین رویه‌ای نبوده‌ام. بنده صددرصد وفادار به تلویزیون هستم و نگاه مخاطبی که به این چارچوب چشم می‌دوزد. هر مقدار برنامه‌ای قابلیت داشت باشد به فضای مجازی می‌آید و نیاز به دغدغه و هزینه ندارد. خود برنامه باید با جریان‌سازی کند و برنامه من جریان‌ساز نباشد با فضای مجازی هم این اتفاق برایش نمی‌افتد.
حجت‌الاسلام کاشانی: احساس کردم جای مباحث اهل‌بیتی خالیست
حجت‌الاسلام حامد کاشانی به عنوان کارشناس برنامه «ماه من» در پاسخ به این سوال که تلویزیون برای ساخت برنامه‌های سحرگاهی باید چه نوع قواعدی را سرلوحه کارهای خودش قرار دهد به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، گفت: طبیعتاً این مخاطبی که سحر بیدار است قاعدتاً نماینده همه کشور نیست. عمدتاً قشر مذهبی روزه‌بگیر هستند و این‌هایی که روزه بگیرند خیلی از اطلاعات سطحی را دارند. بنابراین محتوایی باید از طریق این برنامه‌ها در اختیار مخاطب سحرگاه تلویزیون قرار بگیرد که نداشته باشند. من احساس کردم جای مباحث اهل‌بیتی خالیست که عمیق و کاربردی به آن پرداخته شود. چرا که برنامه‌هایی در این باره بوده ولی بیشتر به گفتگو و دورهمی می‌گذشت.
دوره برنامه‌سازی‌های بدون عمق و کلیشه‌ای گذشته است
وی با اشاره به اینکه دیگر دوره برنامه‌سازی‌های شکلِ گفتگوهای کلیشه‌ای بدون عمق گذشته است، خاطرنشان کرد: برنامه‌هایی ساخته می‌شود که دور هم می‌نشینند و به هم می‌گویند حالت چطوره، شب بخیر، روزه سخت بود یا نه، این نوع گفتمان‌های کلیشه‌ای چقدر باید تکرار شود؟ گعده‌هایی که در فضای تقویمی تلویزیون مهمان می‌آید و دو دقیقه وقت می‌دهند که به حال و احوال می‌گذرد. من برداشتم این بود موضوع اهل‌بیت در جامعه طرفدار دارد و هم نیاز است. مخاطب ما دوست دارد ببیند اهل‌بیت در مسائل اجتماعی چه می‌کردند. لذا سعی کردم در این وادی وارد شوم و بیشتر سلیقه خودم را درنظر گرفتم و می‌دانستم یک عده شبیه به من هستند. اما در عین حال فرصت کمی برای مطالعه داشتم؛ چرا که برای یک جلسه محرم حداقل چهار ماه تقریباً برنامه چند ساعته در روز دارم و چند هزار فیش می‌نویسم و چند صد جلد کتاب را می‌بینم. طبیعتاً برای یک منبر سی‌شبه صداوسیما جایش این بود که شش ماه کار کنم. طبیعتاً اگر بخواهم به خودم نمره بدهم نمره بالایی نمی‌دهم. از بین صدها روایت باید نکات جذابی را انتخاب کنیم و در بخش سیاسی هم حرف‌هایی بزنیم که همه نوع قشری از آن بهره ببرند.
حجت‌الاسلام کاشانی در پاسخ به این سوال که باید برای جوان امروز چه نوع برنامه‌های دینی ساخته شود، تأکید کرد: دینِ به روز؛ دینی که پاسخگوی امروز جامعه است از آن منابع اصلی با ادبیات درست استفاده شود. کمی از سانسورها و خط قرمزهای توهمی فاصله بگیریم البته نه خط قرمزهای اصلی! کمی جسارت بیشتر شود حتماً جوان‌ها مخاطب برنامه‌های دینی تلویزیون خواهند بود.
حجت‌الاسلام قاسمیان: چرا صداوسیما در برنامه‌های مذهبی احتیاط می‌کند؟
حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان دیگر کارشناس برنامه «ماه من» درباره تجربه حضور خودش در یک برنامه سحرگاهی گفت: من برنامه سحرگاهی نداشتم ولی بازتاب‌های خوبی برای اولین بار برایم اتفاق افتاد. فکر می‌کنم در حقیقت صداوسیما در برنامه‌های مذهبی خیلی احتیاط می‌کند. تا می‌گوییم برنامه مذهبی فکر می‌کنند یکسری برنامه‌های اخلاقی را مذهبی می‌گویند. مباحث حامد کاشانی در بحث سیره امیرالمومنین(ع) نزدیک به فضای امروز مطرح شد و بحث‌های قرآنی بنده هم متناسب با فضای روز جلو رفت. به نظرمن این نوع مباحث، مشتری و مخاطب خودش را دارد و مدیران مربوطه و برنامه‌سازان معارفی تلویزیون باید برای به ثمرنشستن مباحث دینی و مذهبی سعه صدر به خرج دهند. به فرموده حضرت علی(ع) "مراقب ایتام باشید و دهان این‌ها را یکی در میان نکنید". مقصودم از این روایت این بود که گاهی اوقات پُرمایه به استقبال رمضان می‌رویم و بعد رها می‌کنیم. این خودش یک اثرات سکولاریستی می‌گذارد و آدم‌ها فکر می‌کنند قرآن و دین برای رمضان است.
آوازخوانی روحانی موضوعی جلف و بد نیست
وی درباره آوازخوانی خود در برنامه‌های رمضانی تلویزیون و البته توجه به موسیقی، تصریح کرد: من خودم اعتقادی راجع به موسیقی دارم و نمی‌توانیم موسیقی را حذف کنیم. قرآن هم بخوانید موسیقی است و مداحی هم موسیقی است. وقتی موسیقی سنتی و اصیل ایرانی را معرفی نمی کنیم فست فودهای وارداتی موسیقی فراگیر می‌شود. لذا معرفی چه در نوازندگی و خوانندگی؛ اتفاقاً فکر می‌کنم امثال من به شکسته شدن این فضا می‌توانند کمک کنند. برای اینکه یک روحانی در ردیف‌های موسیقی آوازی می‌خواند نه جلف و نه بد است و ضمن اینکه از قبل بوده است. روحانیون معروف بودند به آوازهای فوق العاده‌ای که می‌خواندند به خصوص در مشهد و اصفهان. لذا من خودم فکر می‌کنم هیچ چیز بدی نیست و اتفاقا باید ترویج هم بشود.
انتهای پیام/
