به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم٬ این روزها آمریکا و ترکیه در مورد سامانه موشکی اس 400 اختلاف نظر جدی دارند و پنتاگون اعلام کرده که اگر آنکارا به ضرب الاجل تعیین شده از سوی واشنگتن توجه نکند٬ جنگندههای اف 35 در اختیار ترکیه قرار داده نمیشود.
به موازات اختلاف در مورد استراتژی دفاعی٬ اختلاف نظر بین ترکیه و آمریکا در شمال سوریه نیز ادامه دارد و حالا ظاهراً قضیه شرق مدیترانه نیز به مجموع نقاط اختلافی این دو کشور افزوده شده است. شاید برای درک بهتر وضعیت کنونی٬ لازم باشد اندکی به عقب بازگردیم و به شکل اجمالی٬ سیر روابط ترکیه و آمریکا مرور کنیم.
ترکیه٬ از اوباما تا ترامپ
در سالیان اخیر٬ حکومت ترکیه در اثنای تحولات سیاسی منطقه و به ویژه در ماجرای مرتبط با خیزشهای صورت گرفته در برخی کشورهای عربی و همچنین در جریان بحران سوریه٬ همواره خواهان آن بوده که از سوی آمریکا مورد توجه خاص و جدی قرار بگیرد.
شاید به این دلیل که سران آنکارا بر اساس باورهای سنتی چند دهه اخیر٬ همواره تصور کردهاند که عضویت کشورشان در ناتو و توصیف شدن به عنوان یک متفق منطقهای مهم آمریکا٬ چنان اعتباری دارد که باید در تمام تصمیمات منطقهای مورد توجه قرار بگیرد.
در دوران اقتدار باراک اوباما٬ خواستههای اردوغان در مورد سوریه٬ به شکل مودبانه رد شد و واشنگتن نشان داد که اگر چه در کلام و در میدان رسانه و تبلیغات٬ به ترکیه اهمیت و بها میدهد، اما در میدان عمل٬ این کشور را در قد و قوارهای نمیبیند که او را در تصمیمات و پروژههای خود٬ شریک کند.
به عبارتی دیگر٬ در دوران اوباما٬ روابط آمریکا و ترکیه بر مبنای احترام متقابل بود، اما به جرات میتوان گفت٬ همراهی و همکاری بین این دو کشور از حد تعارفات دیپلماتیک کلینتون – داوود اوغلو و اوباما – اردوغان٬ فراتر نرفت و تصویری از همراهی و همفکری نشان داده شد که در آن٬ مبنایی برای شراکت عملی و واقعی وجود نداشت.
در دوران اقتدار دونالد ترامپ٬ این تصویر٬ با وضوح بیشتری به ترکیه نشان داده شد و کار به جایی کشید که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا حتی پس از تحریمهای کوتاه دوران حبس کشیش برانسون٬ در مورد تصمیم ترکیه برای حمله به کردها در شرق فرات٬ به راحتی ترکیه را به نابودی اقتصادی تهدید کرد.
توجه ترکیه به شرق مدیترانه و نگرانی آمریکا
نخستین بار در سال 2014 بود که برخی اخبار جدی در مورد اکتشافات گازی رژیم صهیونیستی اسراییل در بخش روم نشین قبرس یا قبرس جنوبی مطرح شد.
گفته میشد که رژیم صهیونیستی قصد دارد با احاطه بر فن و دانش اکتشاف گازی و همچنین تسلط سیاسی و اقتصادی بر قبرس جنوبی٬ استراتژی خاصی برای منابع انرژی شرق مدیترانه طراحی کند.
دیری نپایید که پای یونانیها و برخی لابیگران شرکتهای انگلیسی و آمریکایی نیز به این قضیه باز شد و کشف میادین گازی و منابع هیدروکربن این منطقه اهمیت ویژهای پیدا کرد. حالا مشخص شده که آمریکا توجه ویژهای به منابع انرژی در شرق مدیترانه دارد و اجازه نمیدهد که ترکیه به واسطه دفاع از حقوق بخش ترکنشین قبرس٬ در این منطقه حضور جدی پیدا کند.
از آنجایی که ترکیه از قدیم، هم به خاطر مساله جمهوری ترکنشین قبرس شمالی و هم، به خاطر نیاز مبرم خود به انرژی به این منطقه نیاز داشته٬ در فضای داخلی و رسانهای ترکیه٬ موج عواطف ملیگرایانه و ابراز نگرانی از پایمال شدن حقوق بخش ترک قبرس٬ بالا گرفته است.
شاید در مقطع کنونی٬ این مسله به تنش تبدیل نشده، اما آمریکا رفته رفته سیگنال مداخله را نشان میدهد.
متیو پالمر، معاون وزیر خارجه آمریکا در گفتوگو با خبرگزاری رسمی جمهوری ترک قبرس شمالی ضمن تاکید بر اهمیت مدیترانه شرقی برای کشورش، گفته است: «مدیترانه شرقی منطقهای است که آمریکا در آنجا منافع استراتژیک و شرکای مهمی دارد.»
او درباره مناقشه بر سر منابع هیدروکربن در مدیترانه شرقی تصریح کرد که مدیترانه شرقی از لحاظ منابع هیدروکربن و انرژی برای کشورش حائز اهمیت است.
پالمر همچنین با بیان این که در شرق مدیترانه مسائلی مرتبط با امنیت ملی آمریکا وجود دارد، به تداوم همکاری کشورش با یونان، رژیم صهیونیستی اسرائیل و دولت قبرس جنوبی اشاره کرده است.
این مقام وزارت امور خارجه آمریکا با بیانی دیپلماتیک و غیرمستقیم به این مساله نیز اشاره کرده که واشنگتن خواهان یک راهکار فدرال برای پایان دادن به معضل قبرس است و همکاری در حزوههای انرژی و سیاسی نیز منوط به این مساله است.
این در حالی است که در ادبیات سیاسی و رسانهای ترکیه٬ جمهوری ترک قبرس شمالی٬ به عنوان «بچه وطن» و وطن کوچک شناخته میشود و بر ضرورت هویت ترکی جمهوری قبرس شمالی٬ تاکید میشود و این موضوع میتواند اصلی ترین و ماندگارترین چالش بین آنکارا و واشنگتن در خصوص فرجام نهایی پرونده قبرس باشد.
مگر این که ترکها بخواهند به واسطه سهیم شدن در منافع گازی شرق مدیترانه٬ در برخی نگرشهای خود در مورد قبرس جنوبی و یونان٬ تجدیدنظر کنند. چرا که به واسطه مساله قبرس و منابع گازی شرق مدیترانه٬ در حال حاضر سایهای از تهدیدات نظامی دریایی بر روابط آتن – آنکارا نیز مشاهده میشود.
رقابت آمریکا و روسیه در شرق مدیترانه و تاثیر آن بر ترکیه
یکی از فرضیات مهم تحلیلگران ترکیه در مورد فرجام پرونده منابع هیدروکربن شرق مدیترانه این است که آمریکا به دنبال آن است که زمینه یک رقابت گازی بزرگ با روسیه را فراهم آورد و کاری کند که با انتقال گاز قبرس جنوبی به اروپا٬ بازار گازفروشی گازپروم روسیه کساد شود.
اما هنوز مشخص نیست که اولاً آیا ظرفیت ذخایر گازی شرق مدیترانه میتواند با میادین گازی غنی روسیه هماوردی و رقابت کند یا خیر؟ دوم این که آیا آمریکا میخواهد گاز قبرس جنوبی را با همکاری اسراییلیها٬ از ترکیه به اروپا بفرستد یا برای این منظور٬ نقشه و ایده متفاوتی دارد؟
در هر حال٬ آن چه اهمیت دارد٬ این است که آمریکاییها از سال2015 میلادی تاکنون به شکل محرمانه بر پروژه منابع گازی شرق مدیترانه کار کردهاند و اگر بخواهند در این حوزه به ترکیه امتیازاتی بدهند٬ بدون تردید این امتیاز٬ بدون چشمداشت و مابهازا نخواهد بود.
ترکیه در حال حاضر بر سر چندین موضوع مهم و استراتژیک با آمریکا اختلاف نظر جدی دارد و چنین به نظر میرسد که این پروندهها نیاز به مدیریت جدید دارند و بعید نیست که در میانمدت٬ ترکیه ناچار شود در این حوزهها به سمت تصمیمگیریهای مهم و حساس برود و آمریکا مانع از آن شود که اتاق فکر حزب عدالت و توسعه در این حوزه با سیاست تعلل و وقتکشی به مسیر خود ادامه دهد.
انتهای پیام/