به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، شیعیان اسماعیلیه بخش مهمی از جریانات سیاسی ــ اجتماعی تاجیکستان را پیش و پس از استقلال تشکیل میدهند. مهمترین ریشه تاریخی آنها به زمانی برمیگردد که ناصرخسرو قبادیانی به این منطقه سفر کرده و زمینهساز گرویدن این مردم به مذهب تشیع اسماعیلیه میشود، با این حال تا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اطلاعات بسیار کمی از این مردم در دست است.
ارتباط آنها با همتایان جنوبی خود در بدخشانِ افغانستان نیز بسیار محدود بود. آقاخان چهارم که در آن زمان رهبر شیعیان اسماعیلیه محسوب میشد نیز توجه چندانی به تاجیکستان نمیکرد.
ولی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، توجهات وی تا حدودی به منطقه بدخشان تاجیکستان جلب شده و آقاخان چهارم نماینده ویژه خود، رابرت میدلتون را بهمنظور بررسی اوضاع بدخشان در 25 اوت 1993 راهی تاجیکستان میکند.
این سفر با هدف بررسی شرایط ارسال کمکهای بشردوستانه به این منطقه صورت گرفت. پس از آن نیز میدلتون در سفر دیگری با امامعلی رحماناف، که در آن زمان رئیس شورای عالی تاجیکستان بود دیدار میکند. پس از آن نیز نمایندگان دو طرف در ژنو دیدارهایی را صورت میدهند و در نهایت نخستین سفر رسمی شخص آقاخان چهارم به تاجیکستان در 1995 صورت گرفت.
ورود آقاخان به تاجیکستان ازسوی دیگر همزمان با آغاز جنگ داخلی در این کشور، میان نیروهای طرفدار کمونیستِ جبهه خلق، و اتحاد نیروهای اپوزیسیون که استقلالخواه بودند، صورت گرفت.
همین امر نیز یک پایه و مبنا برای بسط نفوذ آقاخان در بدخشان فراهم آورد. کمکهای آقاخان در دوره جنگ داخلی به مردم اسماعیلی و غیراسماعیلی بدخشان در قالب لباس گرم، غذا و دیگر امکانات زندگی تصویری بسیار مثبت از آقاخان را در اذهان شیعیان اسماعیلیه بدخشان حک کرد.
این رویکرد اجتماعی ــ سیاسی آقاخان کنار ابعاد معنوی بازگشت امام به مردم که در تعابیر مذهبی اسماعیلیههای نزاری صورت میگرفت بر محبوبیت وی افزود. دولت تاجیکستان هم که در آن زمان نیاز مبرمی به ارتباطات و منابع مالی آقاخان داشت به حضور وی چراغ سبز نشان داد و مناسبات گستردهای میان بنیاد آقاخان و بدخشان تاجیکستان شکل گرفت.
با این حال بهرغم آنکه در سالهای پس از جنگ نیز روابط میان بنیاد آقاخان و دولت تاجیکستان رو به رشد بود، از سال 2012 شاهد یک کاهش محسوس در روابط فیمابین هستیم. در این سال نیروهای امنیتی دولت تاجیکستان عملیات گستردهای را علیه مخالفین در بدخشان صورت میدهند که منجر به زخمی و کشته شدن تعداد زیادی از مردم این منطقه میشود.
این روند پس از آن نیز مجدداً در سال 2014 تکرار شده و سال گذشته میلادی نیز دوباره شاهد بازگشت ناآرامیها به این منطقه بودیم. با وقوع این حوادث شاهد آن بودهایم که آقاخان نیز هیچ سفری به تاجیکستان از سال 2012 به بعد نداشته است، در حالی که وی سفرهایی به دیگر کشورهای منطقه نظیر پاکستان، قرقیزستان و افغانستان داشته است. گمانهزنیها حاکی از آن است که عدم رضایت وی از دولت تاجیکستان علت این امر محسوب میشود.
روز گذشته شاهد آن بودیم که شاهزاده علی محمد آقاخان، کوچکترین فرزند کریم آقاخان، برای نخستین بار به تاجیکستان سفر کرده و وارد خاروغ، مرکز ایالت خودمختار بدخشان شد.
بازدید از دانشگاه آسیای مرکزی در خاروغ نخستین برنامه علی محمد آقاخان بود. وی در این سفر همچنین بازدیدهایی را از مرکز درمانی آقاخان، مرکز اسماعیلیان بدخشان و جماعتخانه شیعیان اسماعیلیه و برخی از دیگر پروژههایی که بنیاد توسعه آقاخان طی سالهای اخیر در این منطقه به اتمام رسانده است، در این ایالت صورت داد.
دیدار با مقامات بدخشان، روحانیون و چهرههای سیاسی و اجتماعی تأثیرگذار در این منطقه احتمالاً از دیگر برنامههای کوچکترین فرزند آقاخان بوده است. اگرچه همچنان خبری در خصوص دیدار وی با مقامات دولتی تاجیکستان منتشر نشده، اما میتوان انتظار آن را داشت.
اولین سفر علی محمد آقاخان، کوچکترین فرزند رهبر شیعیان اسماعیلیه به بدخشانِ تاجیکستان پس از چند سال سردی در روابط آقاخان و امامعلی رحمان را میتوان نشانهای از بهبود روابط دو طرف در نظر گرفت. نکته دیگری که شاید بیشتر جلب توجه کند، گمانهزنیها در خصوص جانشینی آقاخان چهارم است.
اکنون که او به سن 83سالگی رسیده است، جانشینی وی نیز به یک مسئله مهم میان شیعیان اسماعیلیه تبدیل شده است. بسیاری بر این عقیدهاند که علی محمد، کوچکترین فرزند وی از بیشترین شانس برای جانشینی پدر برخوردار است، گرچه رحیم آقاخان و حسین آقاخان، دو برادر بزرگتر علی محمد نیز که از مدیران بنیاد آقاخان هستند، گزینههای دیگری در این راستا بهشمار میروند.
طبیعتاً هم از سوی آقاخان و هم از سوی امامعلی رحمان، مسئله جانشینی یک دغدغه مهم و کلیدی بهشمار میرود. احتمال همزمانی این دو و قرابت زمانی آنها نیز از سوی دیگر بر اهمیت موضوع میافزاید. هم رحمان و هم آقاخان، خواهان ثبات در تعاملات دوجانبه و به حداقل رساندن تنشها در این فرایند هستند، لذا، بازسازی مناسباتی که طی سالهای اخیر تیره و تار شده است، میتواند در این فرصت در دستور کار دو طرف قرار بگیرد.
انتهای پیام/*