به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم٬ پس از شکست سنگین حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در انتخابات استانبول٬ بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان سیاسی ترکیه به این نتیجه رسیدهاند که فضا برای قدرتنمایی رفقای سابق اردوغان مهیا شده و افرادی همچون گل٬ داوود اوغلو و باباجان٬ با تشکیل یک حزب جدید٬ برای همیشه راه خود را از آکپارتی جدا میکنند.
آیا تاریخ تکرار میشود؟
برخی اظهارات تند نجم الدین اربکان نخست وزیر فقید اسلامگرای ترکیه در مورد آمریکا٬ ارتش٬ ناتو٬ قدرت کشورهای اسلامی و مفاهیمی نظیر آن٬ رفته رفته نگرانی ژنرالهای ارتش را به دنبال آورد و در سال 1997 میلادی٬ نامهای به دست اربکان داده شد که در آن قید شده بود: یا تسلیم شوید٬ یا تانکها را به خیابان میفرستیم.
تسلیم شدن اربکان در برابر کودتای بیسروصدا٬ منجر به از هم پاشیده شدن دولت ائتلافی او شد و این کودتا در ادبیات سیاسی ترکیه به نام کودتای پست مدرن شناخته میشود.
فاز بعدی اقدامات مخالفین اربکان برای به حاشیه راندن او و رفقایش، تعطیل کردن حزب اسلامی رفاه بود.
به همین خاطر جمع کثیری از شاگردان اربکان٬ حزب فضیلت را تاسیس کردند، اما طولی نکشید که در داخل حزب٬ دو جریان تجددخواه و سنتی به وجود آمد.
جریان سنتی به رهبری رجایی کوتان٬ مصطفی کمال آک و تمل کاراملا اوغلو (رهبر کنونی حزب سعادت)٬ معتقد به ضرورت حفظ گفتمان اربکان بود، اما جریان تجددخواه به رهبری عبدالله گل٬ بلنت آرنچ٬ رجب طیب اردوغان٬ علی باباجان٬ حیاتی یازیجی٬ بن علی یلدرم و افرادی دیگر٬ بر این باور بود که ترکیه ناچار است خود را از مواضع سفت و سخت اربکان رها کرده و اندکی رو به غرب٬ گردش کند.
جناح نو٬ که در کنگره حزب از جریان سنتی شکست خورده و نتوانسته بود سکان رهبری را در اختیار بگیرد٬ رفته رفته٬ اقدامات اولیه برای تاسیس حزب عدالت و توسعه را انجام داد و چنین شد که گل و اردوغان و دیگر رفقای آنها٬ حزب عدالت و توسعه را تاسیس کردند.
حالا نزدیک به بیست سال از آن روزها گذشته است و در شرایط فعلی چنین به نظر میرسد که تاریخ٬ یکبار دیگر در حال تکرار شدن است و یک جناح تجددطلب در داخل حزب عدالت و توسعه به وجود آمده که معتقد است باید ترکیه از رویکرد سیاسی تکنفره اردوغان رها شود و در سیاست داخلی٬ خارجی و اقتصاد٬ توجه بیشتری به لیبرالیسم صورت بگیرد. اصلیترین افراد همراه با این جریان٬ عبارتند از :
عبدالله گل وزیر امور خارجه اسبق و رئیس جمهور سابق ترکیه.
علی باباجان وزیر امور خارجه اسبق و وزیر اسبق اقتصاد ترکیه.
احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه اسبق٬ رهبر سابق حزب عدالت و توسعه و نخست وزیر اسبق ترکیه.
جمیل چیچک رئیس اسبق مجلس ترکیه و از چهرههای امنیتی مهم دو دهه اخیر.
بشیر آتالای وزیر اسبق کشور و از موسسین آکپارتی.
سعدالله ارگین وزیر اسبق دادگستری ترکیه.
تانز یلدز وزیر اسبق انرژی و منابع طبیعی ترکیه و هشمهری و رفیق نزدیک گل.
نهاد ارگون وزیر اسبق علم و فنآوری.
هاشم کلچ رئیس اسبق دادگاه قانون اساسی ترکیه.
فهمی کورو از روزنامه نگاران و تحلیلگران مشهور٬ از رفقای قدیمی گل و برادر ناجی کورو سفیر ترکیه در سازمان ملل.
مهمت شمشک وزیر اسبق اقتصاد و از بروکراتهای مشهور کُرد در تیم اردوغان.
حسین چلیک وزیر اسبق آموزش ملی و از بروکراتهای مشهور کُرد در تیم اردوغان .
آیا همه مخالفین در یک گروه هستند؟
یکی از مشکلات و موانع کنونی رفقای سابق اردوغان برای تاسیس حزب جدید این است که علی باباجان و عبدالله گل٬ بیشتر تمایل دارند بر مدار لیبرالیسم سیاسی و اقتصادی فعالیت کنند و از قرائت اسلام سیاسی دوری کنند، اما داوود اوغلو تمایل بیشتری به اسلام سیاسی دارد و هنوز مشخص نیست که آیا داوود اوغلو با این جریان همگام و همراه میشود یا این که به تنهایی حزب دیگری تاسیس میکند.
اما اغلب تحلیلگران بر این باورند که او به تنهایی٬ شانسی برای جلب اعتماد مردم نخواهد داشت.
از کجا شروع میکنند؟
تا چهار سال و سه ماه دیگر در ترکیه هیچ انتخاباتی برگزار نخواهد شد و حزب جدید٬ ناچار است در این شرایط سه سناریو را مدنظر قرار دهد:
نخست: تلاش برای برجسته کردن ضرورت انتخابات پیش از موعد در رسانهها٬ محافل سیاسی و افکار عمومی ترکیه.
دوم: حرکت آهسته و نرم به امید پیروزی در انتخابات سال 2023 میلادی.
سوم: تلاش برای جدا کردن تعدادی از نمایندگان از حزب آنها در مجلس و تشکیل یک کمیسیون.
چنین به نظر میرسد که سناریوی سوم٬ معقولتر و محتملتر است. گفته میشود علی باباجان به دنبال آن است تا در فاز نخست٬ تعدادی از نمایندگان کنونی حزب عدالت و توسعه و حزب جمهوری خلق را اقناع کرده و در مجلس ملی ترکیه٬ کمیسیون تشکیل دهد.
بنابراین در حال حاضر یک دغدغه سیاسی و امنیتی مهم به وجود آمده و همه میخواهد بفهمند٬ نمایندگانی که قرار است نهایتاً تا یک ماه دیگر از حزب خود جدا شوند و به باباجان بپیوندند٬ چه کسانی هستند.
اما باباجان و رفقای او با وسواس امنیتی بالایی حرکت میکنند و هنوز مشخص نشده که کدامیک از نمایندگان در صدد پیوستن به کمیسیون حزب او هستند.
خداحافظی با اردوغان٬ خنجر از پشت
برخی از رسانهها از این موضوع خبر دادهاند که چند روز پیش٬ علی باباجان به طور پنهانی با اردوغان دیدار و با او خداحافظی کرده است. اما اردوغان در نشست شورای مرکزی تصمیمگیری حزب عدالت و توسعه اعلام کرده که تاسیس حزب جدید به دست رفقای سابق٬ خسران است و آنها از پشت٬ آکپارتی را خنجر میزنند.
در محافل سیاسی آنکارا گفته شده که مهمت شمشک مغز اقتصادی ترکیه نیز با اردوغان خداحافظی کرده و به باباجان پیوسته است.
شمشک از کردهای باتمان ترکیه٬ در آمریکا و در وال استریت ژورنال٬ سالانه صدها هزار دلار حقوق میگرفت، اما با لابیگریهای باباجان٬ در آمریکا با اردوغان دیدار کرد و سپس به ترکیه بازگشت و در مدتی کوتاه سکان اقتصاد را در دست گرفت.
او همسر آمریکاییاش را طلاق داد و در حوزه انتخابیه گازی عنتاب با یک دختر مسلمان ترکیهای ازدواج کرد، اما بعدها و پس از ورود برات آلبایراک به عنوان داماد ارشد به خانواده اردوغان٬ توصیهها و سیاستهای اقتصادی شمشک کنار گذاشته شد و آلبایراک در همه حوزهها شروع به مداخله کرد و شمشک نیز کنار نهاده شد.
حالا گفته میشود که علی باباجان قصد دارد 5 کمیسیون اصلی در حزب جدیدالتاسیس خود تشکیل دهد و سکان ریاست این کمیسیونها به این افراد داده شود: عبدالله گل٬ هاشم کلچ٬ بشیر آتالای٬ سعدالله ارگین و فهمی کورو.
اگر علی باباجان بتواند بر اساس سناریویی که در اتاق فکر حزب خود طراحی کرده٬ در مجلس٬ کمیسیون تشکیل دهد٬ به شکل جدی قدرتنمایی کرده، اما اگر در این راه موفق نشود٬ ناچار خواهد بود تا 4 سال آینده برای اثرگذاری بر سیاست ترکیه٬ بردباری پیشه کند.
انتهای پیام/