به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مفهوم "آقازاده" در گذشته بار مثبتی داشت؛ مثلاً برای خطاب محترمانه به فرزند یک شخص از لفظ "آقازاده" استفاده میکردند. اما این واژه در دهههای اخیر بار سیاسی به خود گرفت و در ادبیات سیاسی کشور تبدیل به پدیده "آقازادگی" شد و بار منفی به خود گرفت؛ به این معنا که "آقازاده" به آن دست از فرزندان مسئولان اطلاق میشود که در هر شرایطی به نوعی از رانت خویشاوندی، جایگاه اجتماعی، پول و اعتبار خویش سوء استفاده کرده و با نادیده گرفتن حقوق دیگران به اشرافیت خود پردازند.
آقازادهها پیش از این با استفاده از رانتی که داشتهاند بیشتر در عرصه اقتصادی فعال بودند و میل چندانی به حضور در عرصههای دیگر نداشتند، اما در این سالیان اخیر شاهد پیشرفت این پدیده و ورود به عرصههای سیاسی و فرهنگی هستیم. مرکز اسناد انقلاب اسلامی در مقالهای در تعریف آقازادگی آورده است: «از اوایل روی کار آمدن دولت سازندگی در سال 68 شاهد ظهور طبقهای خاص در کشور بودیم؛ طبقهای که با توجه به نفوذ در بدنه قدرت، توانستهاند شریک ثروت طبقه اشراف نیز شوند. دو عنصری که تکمیلکننده دست نیافتگی این طبقه محدود اجتماع میشود.» از نظر این نویسنده با جمع دو پدیده ثروتمندی و نسبمندی سیاسی، فرد آقازاده میشود.
بنابراین آقازادگان افرادیاند که بر اساس موقعیت خویشاوندی همواره حضوری منفعتطلبانه و حقبه جانبانه داشته که با بهرهبرداری از روابط خویشاندی، قرار گرفتن در یک گروه یا تشکل خاص (رانت اجتماعی)، ثروتهای کلانی را حاصل میکنند که نتیجه آن را میتوان توزیع ناعادلانه ثروت و گسترش تبعیض دانست. این در حالی است که بسیاری از جوانان بهرغم استعداد و توانایی فعالیت در کشور حتی قادر به یافتن شغل مناسبی با درآمد حداقلی هم نیستند. توهماتی که فرزندان این مقامات با تکیه بر استعداد خود دارند معضلی است که در بلندمدت میتواند بذر ناامیدی را در دل جوانان بیفکند. از این جهت کلیدواژههای خودبرتربینی، بیعدالتی و تبعیض از کلماتیاند که همواره ملازم مفهوم "آقازادگی" اند و در حقیقت تعریف آقازادگی را در دل خود نهفته دارند.
با این تعریف میتوان گفت "آقازادگی" جریانی پیوسته در تاریخ است و در این بین مردان الهی در هر دوره به تقابل با این اندیشه ناخرسند میپرداختند. به عنوان نمونه مشهور است امیرالمؤمنین(ع) در طول مدت خلافت خویش با تبعیض و بیعدالتی و با هرگونه به اصطلاح "آقازادگی" به تقابل میپرداختند. ایشان در بخشی از نامه مشهورشان به مالک اشتر که بنا بود والی مصر شود، میفرمایند: «براى زمامدار و شخص مسئول، خاصان و صاحبان اسرار (و نزدیکان و اطرافیانى) است که خودخواه و برترى طلبند و در داد و ستد با مردم عدالت و انصاف را در حد کم رعایت مىکنند ؛ ثُمَّ إِنَّ لِلْوَالِی خَاصَّةً وَبِطَانَةً، فِیهِمُ اسْتِئْثَارٌ وَتَطَاوُلٌ، وَ قِلَّةُ إِنْصَاف فِی مُعَامَلَة».
همان طور که مشخص است امیرالمؤمنین(ع) در این فراز خطاب به مالک به تبیین چالش آقازادگی پرداخت و آقازادگان را افرادی خودخواه و برتریطلب معرفی کرد که در داد و ستد با مردم حداقل انصاف را رعایت میکنند. حضرت به این مقدار بسنده نکرده و دستور مبارزه با این تفکر را به مالک صادر میفرمایند. دستور قاطعى که امام علی(ع) در این زمینه خطاب به مالک صادر کرد اینچنین است: «ریشه ستمشان را با قطع اسباب و وسیلهشان بر کن و هرگز به هیچ یک از اطرافیان و هواداران خود زمینى از اراضى مسلمانان را وا مگذار و نباید آنها طمع کنند که قراردادى به سود آنها منعقد سازى که موجب ضرر بر همجواران آن زمین باشد; خواه در آبیارى یا عمل مشترک دیگر. به گونهاى که هزینههاى آن را بر دیگران تحمیل کنند و در نتیجه سودش فقط براى آنها باشد و عیب و ننگش در دنیا و آخرت نصیب تو شود؛ فَاحْسِمْ مَادَّةَ أُولَئِکَ بِقَطْعِ أَسْبَابِ تِلْکَ الاَْحْوَالِ. وَلاَ تُقْطِعَنَّ لاَِحَد مِنْ حَاشِیَتِکَ وَحَامَّتِکَ قَطِیعَةً، وَلاَ یَطْمَعَنَّ مِنْکَ فِی اعْتِقَادِ عُقْدَة، تَضُرُّ بِمَنْ یَلِیهَا مِنَ النَّاسِ، فِی شِرْب أَوْ عَمَل مُشْتَرَک، یَحْمِلُونَ مَؤُونَتَهُ عَلَى غَیْرِهِمْ، فَیَکُونَ مَهْنَأُ ذَلِکَ لَهُمْ دُونَکَ، وَعَیْبُهُ عَلَیْکَ فِی الدُّنْیَا وَالآْخِرَةِ.»
امام علی(ع) در ادامه این بخش از نامه خویش با تأکید بر اجرای حق و عدالت در برخورد با چنین پدیدهای اشاره کردند: «اجراى حق را در باره هر که باشد، چه خویشاوند و چه بیگانه، لازم بدار و در این کار شکیبایى به خرج ده که خداوند پاداش شکیبایى تو را خواهد داد. هر چند، در اجراى عدالت، خویشاوندان و نزدیکان تو را زیان رسد. پس چشم به عاقبت دار، هر چند تحمل آن بر تو سنگین آید که عاقبتى نیک و پسندیده است؛ وَ أَلْزِمِ الْحَقَّ مَنْ لَزِمَهُ مِنَ الْقَرِیبِ وَالْبَعِیدِ، وَکُنْ فِی ذَلِکَ صَابِرا مُحْتَسِباً، وَاقِعاً ذَلِکَ مِنْ قَرَابَتِکَ وَخَاصَّتِکَ حَیْثُ وَقَعَ، وَابْتَغِ عَاقِبَتَهُ بِمَا یَثْقُلُ عَلَیْکَ مِنْهُ، فَإِنَّ مَغَبَّةَ ذَلِکَ مَحْمُودَةٌ.»
بنابراین بر متولیان امر ضروری است همچون امام متقین با پدیده "آقازادگی" به مقابله برخیزند و در این راستا قوانین سختگیرانه اِعمال کنند و بر اساس فرمایش امیرالمؤمنین(ع) نباید آشنا و بیگانه موجب تبعیض در اجرای عدالت شود.
انتهایپیام/