به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، با اتمام جنگ در عراق در پی مقاومت نیروهای مردمی و دولتی این کشور و نیز نزدیک شدن جنگ داخلی سوریه به ایستگاه پایانی خود با شکست گروههای تروریستی، کشورهای آسیای مرکزی که شهروندان آنان در درگیریهای مسلحانه این دو کشور حضور داشتند، به فکر بازگرداندن آنها افتادند. تاجیکستان اولین کشوری بود که این فرایند را آغاز نمود و پس از آن قزاقستان نیز تلاشهای فعالانهای را صورت داد. ازبکستان سومین جمهوری آسیای مرکزی بود که چندی پیش اولین گروهِ شهروندانش را از عراق و سوریه بازگرداند.
نخستین گروههای شهروندان این کشورها شامل زنان و کودکان میشود. این افراد خانواده جنگجویانی هستند که مردِ آنها یا در جنگ کشته شده، یا در زندانهای عراق زندانیاند و بعضا اعدام شدهاند، و برخی نیز همچنان درگیر جنگ بوده و از سرنوشت آنان اخباری در دست نیست. برخی از این کودکان هماکنون با مادرانشان در زندانها زندگی میکنند و شماری از آنان نیز که والدین آنها در قید حیات نیستند، در کمپهای نگهداری از کودکان در عراق به سر میبرند.
مطالبه اکتیویستهای قرقیز
با وجود آنکه سه جمهوری آسیای مرکزی تلاشهای فعالانهای را با همکاری روسیه و آمریکا برای بازگرداندن این شهروندان و مشخص شدن وضعیت آنها صورت داده بودند، دولتهای ترکمنستان و قرقیزستان دو کشوری بودند که تمایلی در این زمینه از خود نشان ندادند. با این حال از اوایل سال جاری میلادی و در پی مطالبات برخی گروههای اجتماعی و سازمانهای مردمنهاد قرقیز، دولت قرقیزستان نیز برنامههایی را برای این موضوع اعلام کرد.
کوبانچیبیک توکتوسونوف، یکی از اکتیویستهای قرقیز طی این بازه تلاشهای زیادی را برای جریانسازی در این موضوع صورت داد. وی در مصاحبهای در اوایل ماه آگوست گفته بود «بیش از هزار نفر از زنان و کودکان قرقیز در کمپهایی در کردستان عراق و سوریه و نیز مناطق جنگی دیگر حضور دارند. نیازی نیست تا منتظر دولت بمانیم تا اقدامی را در این زمینه انجام دهد».
وی همچنین در جای دیگری گفته بود که هزینههای باز گرداندن این افراد نیز تامین شده و در ماه سپتامبر گروه مخصوص این کار 150 نفر از این شهروندان قرقیز را به کشور باز خواهند گرداند.
تغییر دیدگاه دولت قرقیزستان
چند روز از انتقادات اکتیویستهای قرقیز همچون توکتوسونوف نگذشته بود که دولت قرقیزستان اعلام کرد در نظر دارد تا این زنان و کودکان را به قرقیزستان باز گرداند. دپارتمان اطلاعرسانی دولت قرقیزستان در تاریخ 5 آگوست این خبر را اعلام کرده بود.
به گفته این دپارتمان دولت قرقیزستان، یک گروه کاری بین دولتی به منظور رسیدگی به امور این موضوع تشکیل شده و ویزاهای این افراد به عراق و هماهنگیها در خصوص آمادگی یک پرواز چارتری به بیشکک در این زمینه صورت گرفته است. علاوه بر این، طرف قرقیزی منابعی را برای جبران جریمه این زنان و کودکان که قوانین مربوط به روادید کشورها در عراق را نقض کردهاند، تدارک دیده شده است.
در آن زمان گفته شد که این گروه کاری در ماه سپتامبر قرار است به عراق سفر کرده و به منظور بازگرداندن کودکان قرقیز در کمپهای کردستان سوریه رایزنی نموده و کنسولگری قرقیزستان در ترکیه نیز وظیفه رایزنی با سازمانهای بینالمللی برای استفاده از منابع آنها بر عهده گرفته است.
در تاریخ 6 سپتامبر نیز دولت قرقیزستان اعلام کرد فعالیتهای مربوط به این فرایند آغاز شده و برنامهریزیها برای بازآموزی این افراد و تاسیس کمپهای نگهداری این افراد در قرقیزستان با حضور روانشناسان، پزشکان، و متخصصین امور دینی آغاز شده است. محمدکالی ابوالقاضیاف، نخستوزیر این کشور نیز مسئول مستقیم این روند معرفی شد.
ورود کمیته دولتی امنیت ملی به ماجرا
پس از آن نیز کمیته دولتی امنیت ملی قرقیزستان به این مساله ورود کرده تا پیوستهای امنیتی این طرح را فراهم آورد. مرکز مطبوعاتی این کمیته در تاریخ 16 آگوست با انتشار بیانیهای گفته بود که گروه کاری این کمیته نیز در حال بررسی شرایط باز گرداندن شهروندان قرقیز از سوریه و عراق است.
در مورد کودکان موضوع کلیدی موافقت والدین آنها برای بازگشت به قرقیزستان بود. چرا که امور قضایی مربوط به محکومیت این افراد و دادههای احتمالی امنیتی آنان در مورد دیگر قرقیزهای حاضر در سوریه و عراق و مسائل مربوطه دیگر، با پیچیدگی بیشتری پیگیری میشد و ممکن بود مدت بیشتری به طول بینجامد. بدون موافقت والدین امکان بازگرداندن این کودکان به قرقیزستان وجود نداشت. مساله دیگر در این زمینه، مشارکت احتمالی برخی از شهروندان قرقیز در اقدامات تروریستی بود. در این صورت آنها میبایست ادامه محکومیت خود را در شرایط متفاوتی در قرقیزستان میگذراندند. البته به گفته مقامات کمیته امنیت ملی، در صورت اثبات مشارکت والدین در اقدامات تروریستی، حق آنان در قبال فرزندانشان سلب شده و بدون اجازه آنها کودکان به کشور بازگردانده میشوند.
تصمیم دادگاههای عراق
روز گذشته چنگیز آیداربیکاف، وزیر امور خارجه قرقیزستان در یک کنفرانس مطبوعاتی گفته بود که برنامهریزیها برای بازگشت اولین گروه 70 نفره از شهروندان قرقیزستان از عراق به این کشور آغاز شده است. وی همچنین اظهار داشته بود که به زودی یک هیات عراقی نیز در این زمینه به قرقیزستان سفر خواهد کرد. وزیر امور خارجه قرقیزستان یکی از مسائل حل نشده را تاکید دولت عراق بر باقی ماندن زنان و مردان اسیر شده در درگیریها تا اتمام دوره محکومیتشان عنوان کرده است.
ژنیش رزاقاف، معاون نخستوزیر قرقیزستان نیز در همین راستا در مصاحبه دیگری گفته که تمام مسائل مربوط به انتقال این شهروندان از عراق حل شده است. به گفته وی دولت قرقیزستان در انتظار تصمیم نهایی دادگاههای عراق است. رزاقاف همچنین گفته بود: یک کمیسیون ویژه بر روی تمام مسائل کار کرده است. یک هیات 17 نفره نیز آماده سفر به عراق هستند. به گفته وزارت امور خارجه دادگاههای عراق در ماه اکتبر به بررسی این موضوه میپردازند.
رزاقاف همچنین تصریح میکند: در حال حاضر 55 زن و 78 کودک قرقیز در زندانهای عراق شناسایی شدهاند. دولت قرقیزستان میبایست جریمهای 400 دلاری برای هر یک از این افراد بپردازد. نخستوزیر نیز بودجه ای را برای این موضوع تخصیص داده است. در خصوص بازآموزی این افراد نیز اقداماتی شده است. برخی اقوام این کودکان شناسایی شده و آنها پذیرش این کودکان را قبول کردهاند.
زمینههای همکاری جمهوری اسلامی ایران
جمهوری اسلامی ایران که از ابتدای سال 2011 در سوریه و عراق بنا به درخواست دولتهای قانونی این کشورها در خط مقدم مبارزه با تروریسم قرار داشته است، زمینه بسیار مساعدی را برای میانجیگری و تسهیل این فرایند در اختیار دارد. مشارکت در چنین فرایندی علاوه بر آن که به سبکتر شدن بار نگهداری از زندانیان و آوارگان خارجی در عراق کمک میکند، بخشی از تهدیدات امنیتی کشورهای آسیای مرکزی را نیز از این طریق برطرف مینماید. علاوه بر آن، تجربههای گسترده جمهوری اسلامی ایران در پذیرش مهاجرین و مسائل مربوط به بحرانهای منطقه در زمینههای فکری و فرهنگی نیز میتواند کمک شایانی به دولت قرقیزستان کند. در نهایت نیز مشارکت موثر کشورمان در این فرایند میتواند اقدامی بسیار موثر در زمینه دیپلماسی عمومی و ارائه یک تصویر مثبت در افکار عمومی قرقیز باشد.
انتهای پیام/