به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جامعه معاصر جامعهای هوشمند است که بدون دلیل و برهان هرگز خوبی و یا بدی امری را باور نمیکند و برای اثبات مطلوب و یا نامطلوب بودن فکر، عقیده و یا عمل، ابتدا به خروجی و نتایج آن فکر و اندیشه نگاه میکند. "وقف" اقدامی پسندیده است و کارشناسان، مسئولان، علما و غیره درباره خوبی آن سخن گفتهاند امّا وقف چه کارکرد و نتایج مطلوب و یا به قولی خروجی و بازدهی اثرگذاری برای جامعه در پی دارد که با استدلال به آن میتوان مردم را تشویق به وقف کرد.
با گسترش فرهنگ وقف در جامعه، بستر مناسبی برای رشد ارزشهای معنوی و الهی ایجاد میشود. اسلام بر سنت حسنه وقف بهعنوان یکی اهرمهای مؤثر اعتقادی و فرهنگی برای جبران نیازهای مادی و معنوی جامعه تأکید کرده است. از صدها سال پیش تاکنون واقفان خیراندیش با اختصاص بخشی از اموال خود برای خدمت مستمر به جامعه در قالب روش پسندیده وقف که بارزترین و روشنترین مصداق احسان، انفاق، صدقه جاریه، تعاون و باقیاتالصالحات است، منشأ خدمات فراوان علمی، فرهنگی، هنری، رفاهی، بهداشتی در جامعه بودهاند که وجود صدها درمانگاه، بیمارستان، مدرسه، دارالأیتام، کتابخانه و هزاران مسجد، قنات، پل، آب انبار و غیره بهترین گواه و شاهد آن است.
پدیده وقف دارای حیطه گستردهای از فعالیت و اقدام است، تا جایی که اگر به درستی هدایت شود، به بسیاری از نیازها پاسخ میدهد و هیچگاه جامعه انسانی با کمبودهای اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی رو به رو نخواهد شد امّا مهم این است که هم نیازها بر اساس اولویت در سطح افکار عمومی معرفی شود و هم ضرورت آن عینی و متناسب با عواطف و درک و توجه واقفان لحاظ شود.
سازمان اوقاف و امور خیریه چند سالی است که هدایت موقوفات و نذرهای مردمی را برای اثرگذاری بیشتر با تمرکز بر ظرفیتهای جدید مورد توجه قرار داده است. همین موضوع بهانهای شد تا در مورد نقش موقوفات در همبستگی اجتماعی با "رضا معممی مقدم" مدیرکل اجتماعی و مشارکـتهای مردمی سازمان اوقاف و امور خیریه به گفتوگو بنشینیم که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
* چگونه میتوان با استفاده از ظرفیتهای نذر و وقف، روابط اجتماعی را در جامعه تعمیق داد؟
از اساسیترین شاخصهای مؤثر در تعمیق روابط اجتماعی در جامعه، میزان سرمایه اجتماعی در سطوح مختلف ( کلان و خرد) آن جامعه است. لازم است در ابتدا در خصوص مفهوم سرمایه اجتماعی توضیحاتی ارائه کنم.
عضویت در شبکههای ارتباطی و مجموعهای از ارزشهای مشترک، هسته مرکزی مفهوم سرمایه اجتماعی است.گاهی سرمایه اجتماعی را شبکه ارتباطات اجتماعی میگویند که بهمنظور همکاری افراد با هدف بهبود زندگیشان ایجاد میشود و در تعریفی دیگر، سرمایه اجتماعی را شبکه هنجارهای مشترک و ادراکاتی میگویند که همکاری درون و برون گروهی را تسهیل میکند.
عامل مؤثر دیگری که در ارتقاء سرمایه اجتماعی در جامعه وجود دارد، مفهوم اعتماد بین افراد و گروهها است که در واقع تسهیلکننده ایجاد و پایداری شبکه ارتباطات است و فعالیتهای داوطلبانه و فعالیتهای دینی جمعی هم از دیگر عوامل مؤثری است که اثر همسو در بهبود روابط و سرمایه اجتماعی دارد.
حال اگر به مفاهیم وقف و نذر نظر کنیم، میبینیم که از جهات مختلف همسو با شاخصها و عوامل مؤثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی است که در نهایت باعث بهبود انسجام اجتماعی و تعمیق روابط بین افراد و گروههای مختلف در جامعه است. به عنوان مثال؛ وقتی یک خیّر، وقف یا نذری میکند که در نتیجه آن تعدادی از افراد جامعه از منافع مادی یا معنوی بهرهمند میشوند؛ در دو مرحله این کار باعث ایجاد و تعمیق روابط خواهد بود.
اولاً در زمان فراهم آوردن بستر ارائه خدمت. مثلاً در موضوع نذر؛ توزیع غذا یا سبد کالا در بین نیازمندان، موضوع فعالیت داوطلبانه و همکاری افراد در زمان تهیه و توزیع غذا یا بستههای غذایی باعث ایجاد یا تعمیق شبکه ارتباطات و همکاری میشود و در مرحله دوم، در حین و پس از توزیع بستههای غذایی، بحث ایجاد اعتماد بین گروههای مختلف (فقیر و ثروتمند) مطرح میشود که خود باعث نزدیکتر شدن فاصلهها و افزایش احتمال ایجاد شبکه ارتباطات میشود.
* چگونه میتوان افراد خیّر را به وقف آنهم با نیت گسترش فرهنگ وقف هدایت کرد؟
به نظر من و نیز با توجه به سوابق، تجارب و دانش انباشته سازمانی، بهترین راههای گسترش فرهنگ و سنت حسنه وقف در گام اول، ارتقای میزان آگاهی و دانش جامعه در خصوص مزایای نهاد وقف بهعنوان پایدارترین نهاد (از منظر اقتصادی و مالی) در تاریخ ایران است چراکه عمر سایر نهادها (به طور مثال بنگاههای اقتصادی در اشکال سنتی و مدرن آن و حتی اموال خانوادگی و ارث در یک خاندان) به زحمت بیش از یک یا دو نسل است. در حالیکه در حال حاضر موقوفاتی وجود دارد که قدمت وقف نامه آنها 600، 700 و حتی به 1000 سال میرسد.
در گام دوم، بهبود میزان اعتماد جامعه به متولیان موقوفات اعم از سازمان اوقاف و متولیان موقوفات غیرمتصرفی است که افزایش شفافیت مالی عملکرد موقوفات میتواند در این مسیر بسیار راهگشا باشد.
* آیا ارائه مدل و الگو برای این منظور کارساز است؟
بهمنظور ترویج و فرهنگسازی پدیدهای در جامعه ارائه مدل و الگوی موفق در آن موضوع قطعاً کارساز است که ترویج فرهنگ وقف نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
* نقش نهادهای حاکمیتی (سازمان اوقاف) و دولت در شناسایی مدلهای مردمی چیست؟ این رویه در دراز مدت چگونه میتواند گسترش یابد؟
اگر وقف را نهاد پایدار و کهن نیکوکاری در ایران اسلامی بدانیم، رویکرد جدید سازمان اوقاف و امور خیریه در حوزه امر خیر و نیکوکاری، راهبرد گسترش تعامل و همافزایی با مؤسسات خیریه که در واقع قالب معاصر و جدید نیکوکاری در این سرزمینند را در پیش گرفته است و در این راه با هدف ایفای نقش تسهیلگری و تنظیمگری در حوزه امر خیر گام نهاده است. با وجود اینکه ما وقف را به دلایل مختلف نوع متعالی خیر میدانیم اما با نگاهی، مشتاق یادگیری و ارتقای کارآمدی جویای انواع مختلف و مدلهای مردمی هستیم و تلاش داریم انواع مدلهای مردمی را شناسایی کنیم تا با استفاده از نقاط مثبت و همافزایی و حمایت از توسعه مدلهای موفق در این راه گامهای مؤثری برداریم.
انتهای پیام/