خبرگزاری تسنیم- رهبر معظم انقلاب در سخنانی که همزمان با عید نیمه شعبان داشتند با اشاره به مشکلات و سخت شدن شرایط زندگی برای برخی افراد جامعه به علت تبعات ناشی از کرونا تاکید کردند: خوب است که در ماه مبارک رمضان یک رزمایش گسترده برای مواسات، همدلی و کمک مومنانه به نیازمندان و فقرا در جامعه شکل بگیرد و برای اثبات ارادتمان به امام زمان(عج)، صحنه ها و جلوه هایی از جامعه مهدوی را که جامعه ای همراه با قسط، عدل، عزت، علم، برادری و همیاری است، به وجود آوریم. با گذشت تنها دو هفته از این توصیه هوشمندانه، برکات این این رزمایش کاملا محسوس و ملموس شده است، با مرور به تاریخ صدر اسلام در می یابیم که این توصیه کریمانه ریشه در سنت نبی اعظم و توصیه آن پیامبر رحمت به حمایت مردم مدینه از اصحاب صُفّه دارد!
اصْحاب صُفّه چه کسانی بودند؟
اصحاب صُفّه گروهی از یاران پیامبر اسلام(ص) بودند که پس از هجرت به مدینه در قسمت شمالی مسجد النبی سکنی گزیدند و به سبب از دستدادن و یا رهاکردن خانه، دارایی و جایگاه خود در قبایل، با پذیرش فقر و تنگدستی، به عبادت و تعلیم و تعلم و شرکت در جهاد روی آوردند. پیامبر اسلام(ص) ایشان را تحت حمایت خود قرار داد. برخی از مفسران، از نزول شماری از آیات قرآنی در شأن آنان سخن گفتهاند.
این گروه در قسمت شمالی مسجد پیامبر (ص) در محلی مسقف و بزرگ و خارج از مسجد، ولی متصل به آن به نام صُفّه به معنای سکو یا ایوان، زندگی میکردند و به تدریج به اصحاب صفه شهرت یافتند.
پیامبر(ص) اصحاب صفه را تحت حمایت خود داشت و با انس گرفتن و همنشینی با آنان، و اضیاف الاسلام نامیدن ایشان، مسلمانان را به اکرام و در عین حال شناخت فضل و مراتب آنان تشویق میکرد.
در روایات از فقر و تنگدستی اصحاب صفه بسیار گفته شده است؛ تا آنجا که گفتهاند برخی از آنان از شدت فقر به خرمایی قانع بودند اگر چه در پی مساعی پیامبر اسلام (ص) مشکلات مالی آنها به تدریج کاهش یافت و کسانی که تمایل به خروج از صفه را داشتند، امکان سکونت در جایی مناسبتر را یافته بودند، گروهی از آنان که دنیا را به کلی رها کرده بودند، به رغم فراهم بودن این امکان، همچنان به عبادت و تعلیم و تعلم ادامه میدادند.
ویژگیها و ارزشهای اسلامی اصحاب صفه زمینهای بوده تا برخی مفسران، از نزول شماری از آیات قرآنی درشأن آنان سخن آورند و در تفاسیر خود به آن اشاره کنند.
از دیدگاه اسلام فقر سه نوع است.
با استقرا روایات مربوط به فقر در منابع اسلامی روش می شود که فقر سه نوع است، فقر اول فقر بی عاری، یعنی فقری که به دلیل تنبلی و بی عرضگی فرد حاصل شده است، در مورد چنین افرادی نبی اعظم فرمودند: ملعون مَن اَلقی کَلّه عَلی الناس، یعنی معلون است کسی که سنگینی خود را به دوش جامعه بیندازد، افرادی که به تکدی گری عادت کرده اند و شعارشان این است: مفت باشه و کوفت باشه! از جمله این دسته محسوب می شوند، اینکه آیا باید به این افراد کمک کرد یا خیر، برخی از بزرگان از کمک به این افراد نهی کرده اند ولی برخی دیگر به استناد آیه قرآن که خداوند می فرماید: وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ و آنان که در اموالشان حقّى است معلوم. براى افراد سائل و محروم. با این استدلال که خداوند سائل و محروم را جدا می کند یعنی عده ای محروم نیستند ولی چون درخواست کمک می کنند و برای این سوال آبروی خود را گرو گذاشته اند، توصیه می کنند که خوب است اگر اقدام به سوال کردند، آنها را دست خالی برنگردانیم، چرا که آنها آبروی خود را در دست گرفته اند هر چند قدر آن را نمی دانند.
فقر دوم؛ فقر اجباری است، یعنی افراد آبرومندی که کار و تلاش می کنند ولی به دلیل مشکلاتی مثل بیماری، دیه های سنگین، بی کاری و غیره همت و تلاش آنها رافع نیازشان نیست، امروزه عمده اقشار تحت حمایت امام خمینی (ره) و بهزیستی از این گروه هستند، هر چند که شیوع ویروس کرونا باعث وارد شدن آسیب به بسیاری از مشاغل شده و قشر وسیعی از افراد آبرومند جامعه حداقل برای مدتی نیاز به حمایتهای دیگران شده اند، پس امر مقام معظم رهبری به رزمایش مومنانه اعم از خانواده های تحت تکفل بهزیستی کمیته امداد و دیگر آسیب دیدگان آبرومند است، نوع سوم فقر؛ همان زهد یا فقر افتخاری است یعنی کسانی که درآمد و دارایی دارند ولی دیگران را برخود ترجیح می دهند، نبی اعظم و اهل بیت ایشان دارای چنین مرامی بودند، سَجیّتکم الکرم! یک زندگی زاهدانه، بیشترین تولید و کمترین مصرف!
بسیاری از اصحاب صُفه، ابتدا به دلیل فقر اجباری به جمع اصحاب صُفّه پیوستند ولی به مرور زمان با بکار بردن تعالیم نورانی پیامبر اعظم به درجات بالای زهد رسیدند.
آری قابلیت انسان ها در برابر شدائد و مصائب بسیار متفاوت است، همان آب جوشی که سیب زمینی را شل می کند، باعث سفت شدن تخم مرغ می شود.
در نهایت اصحاب صفه به جایی رسیدند که چندین آیه در مورد آنها نازل شد، شاید باورش سخت باشد ولی برخی از مفسرین، چهره های شاخصی مانند ابوذر غفاری، سلمان فارسی، بلال بن رباح را از اصحاب صفه نام برده اند.
پس دور از ذهن نیست که برخی از افراد آبرومندی که امروز از حمایت های مومنانه شما خیرین محترم برخوردار می شوند در آینده ای نه چندان دور از اصحاب و یاوران حضرت بقیه الله الاعظم باشند. ان شا الله
*حجت الاسلام علی ارجمند عین الدین مسئول حوزه نمایندگی ولی فقیه در سازمان جهاد کشاورزی استان البرز
انتهای پیام/