به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ٬ ترکمانها هم اکنون در صحنه سیاسی٬ اجتماعی و فرهنگی عراق٬ اهمیت بیشتری پیدا کردهاند و میخواهند در معادلات سیاسی بغداد و اربیل٬ نقش برجستهتری داشته باشند.
در بخش پیشین این گزارش٬ به این اشاره شد که سقوط امپراطوری عثمانی و رویدادهای پس از جنگ جهانی نخست٬ ترکمانها را برای چند دهه به حاشیه راند.
اما در دهه پایانی سده بیستم و پس از زوال تدریجی حکومت بعثی صدام٬ ترکمانها هم رفته رفته فعال شدند و پس از تاسیس جبهه ترکمانها و برجسته شدن نقش رهبران محلی و تاسیس شبکه تلویزیونی ترکمنلی٬ رفته رفته ترکیه نیز بر اساس سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه در استفاده از ظرفیتهای دنیای ترکزبان٬ به حوزه ترکمان عراق نیز اهمیت بیشتری داد.
البته کمکهای ترکیه به ترکمانهای عراق٬ فقط محدود به حوزه سیاسی نیست. فعالیت آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه «تیکا» در کمک به دانشآموزان٬ دانشجویان و خانوادههای نیازمند ترکمانی٬ حمایتهای رسانهای٬ توجه به آثار و ابنیه تاریخی مرتبط با عثمانی و ترکمانی در عراق و به ویژه کرکوک و مرمت بازار تاریخی این شهر٬ از نمونههای بارز توجه ترکیه به ترکمانها است.
موضوع مهم کرکوک
شواهد نشان میدهد که مقامات رسمی ترکیه٬ دست از طرح ادعاهای تاریخی قدیمی در مورد ضرورت الحاق موصل و کرکوک به کشور خود برداشتهاند اما به تمام معنی کلمه٬ در مورد سرنوشت کرکوک و آینده آن حساس هستند.
به همین منظور٬ دولت اردوغان با استفاده از کارتهایی همچون آب٬ موازنه یا عدم موازنه در رابطه با اربیل و بغداد٬ نفت٬ گمرک و مسائلی از این دست٬ نظرات خود را در مورد ترکمانها اعمال کند.
اما در شرایط کنونی٬ نه در عراق و نه در اقلیم کردستان عراق٬ نشانه بارز و ملموسی از تبعیض در حق ترکمانها و لگدمال کردن حقوق آنان مشاهده نمیشود.
در این میان٬ با توجه به اهمیت سود اقتصادی معاملات نفتی بین ترکیه و اربیل٬ توجه سران حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی به موضوع ترکمانها بیشتر شده و به نظر میرسد رفتار تعاملی و مسالمتآمیز با ترکمانها در اربیل و مناطق دیگر٬ ارتباط مستقیمی با روابط حزب دموکرات و کردستان و حزب حاکم ترکیه دارد.
حمایت ترکیه از فعالیت رسانهای ترکمانها در عراق
علاوه بر تلویزیون ترکمنلی٬ ترکمانهای عراق٬ صاحب چند رسانه دیگر هستند. در ماههای اخیر٬ در کرکوک و اربیل٬ آژانس خبری تبا به عنوان یک مجموعه رسانهای ترکمانی٬ با حمایت ترکیه٬ فعالیت خود را توسعه بخشیده است.
این مجموعه رسانهای که به دو زبان کُردی و ترکی استانبولی فعالیت میکند٬ علاوه بر خبرگزاری٬ یک هفتهنامه کاغذی هم منتشر میکند و با اغلب کارشناسان و مقامات سیاسی ترکیه نیز در ارتباط است.
مجموعه رسانهای رادیو تلویزیونی دولتی تی.آر.تی ترکیه نیز در سالیان اخیر٬ به اخبار ترکمانهای عراق و پخش موسیقی آنان٬ بهای بیشتری داده است.
ترکمانها و رشد ملیگرایی در ترکیه
حزب عدالت و توسعه در آغاز ظهور خود با شعارهای معتدل اسلامی و محافظهکاری به میدان آمد و توانست چپها٬ کمالیستها و ملی گرایان افراطی را تا حد زیادی به حاشیه براند. اما در چند سال اخیر٬ همراهی نهادهای اقماری کُردی پ.ک.ک با برخی از جریانات چپ و کمالیست ترکی٬ موجب آن شد که حزب حاکم٬ هم در انتخابات سراسری و هم در انتخابات شهرداریها و شوراهای محلی٬ بخش قابل توجهی از رای و محبوبیت خود را از دست بدهد.
به همین خاطر٬ در یک پیچ تاریخی و حساس٬ رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه به منظور جبران شکست و پر کردن خلا مزبور٬ دست به دامن دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی شد.
یعنی یک حزب راست افراطی ملیگرای ترکی که هیچ سنخیتی با اندیشهها و آرمانهای حزب حاکم نداشت. عبدالله گل رئیس جمهور پیشین ترکیه٬ از این واقعه مهم به عنوان «ملی گرا شدن محافظهکارها» یاد کرده و آن را خطرناک قلمداد کرده است.
ملیگراتر شدن حزب عدالت و توسعه و تلاش برای استفاده از کارت کشورها و جریانات و جمعیتهای ترک زبان جهان٬ بیشتر شده است.
فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه٬ فردی است که مسئولیت اصلی پرونده حمایت از جمهوری ترک قبرس شمالی را بر عهده گرفته و با موضوعات ترکی حساس دیگری همچون شورای ترک نیز در ارتباط است.
اما از آنجایی که موضوع ترکمانهای عراق و سوریه از حساسیت خاصی برخوردار است٬ لذا دیدار با ترکمانها بر عهده خود حکومت و سران حزب عدالت و توسعه است و جالب اینجاست که ارشد صالحی رهبر ترکمانهای عراق٬ در سفر به آنکارا٬ نه تنها با رجب طیب اردوغان٬ بلکه با دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی نیز دیدار و گفت وگو می کند.
برخورد متفاوت با اویغورها و ترکمانها
در چند سال اخیر٬ وضعیت دشوار مسلمانان اویغور در سین کیانگ چین٬ در بسیاری از رسانههای ترکیه بازتاب پیدا کرده است.
با توجه به اهمیت اویغورها به عنوان یک جمعیت ترکزبان قابل توجه در ترکستان شرقی یا اویغورستان٬ محافظهکاران و ملی گرایان همواره از اردوغان خواستهاند تا برای رسیدگی به وضعیت سخت آنها٬ به چین اعتراض کند.
اما مسائل و مصلحتهای اقتصادی٬ موجب شده که ترکیه نتواند در برابر ابرقدرت مهمی همچون چین عرض اندام کند و ترجیح میدهد سکوت کند.
ولی وقتی پای ترکمانهای عراق و اقلیم کردستان عراق به میان میآید٬ مقامات دولت اردوغان٬ با نگاه از بالا به پایین و اتخاذ مواضع مقتدرانه٬ خواهان حمایت از حقوق ترکمانها و عدم تبعیض هستند و ترکیه به منظور کسب امتیاز برای ترکمانهای عراق و استفاده از این کارت سیاسی مهم٬ با استفاده از روشهای خاص٬ بر بغداد و اربیل چانهزنی میکند.
در پایان باید گفت٬ در سیاست خارجی ترکیه طی سالیان اخیر٬ عراق٬ بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. چرا که این کشور ثروتمند نفتی٬ یک بازار مصرف بزرگ برای کالاهای ترکیه و در عین حال٬ یک میدان بزرگ برای فعالیت پیمانکاران٬ مهندسین و نیروی کار ترکیه است.
در همین حال٬ مسائل آبی٬ معادلات امنیتی مرتبط با پ.ک.ک٬ موضوع تاریخی کرکوک٬ دروازه گمرکی اورتاکوی٬ تلاش برای رقابت با قدرت منطقهای مهمی به نام جمهوری اسلامی ایران و بها دادن به آینده نفت و آب در منطقه٬ مجموعاً شرایطی به وجود آورده که باعث پویاتر شدن ترکیه در بازی عراق شده است.
در چنین شرایطی٬ آنکارا مایل است٬ بیش از پیش از کارت ترکمانها استفاده کند و از این راه٬ بر آینده عراق تاثیر بگذارد.
انتهای پیام/