به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم؛ توسعه باغات دیم بر روی اراضی شیبدار از موضوعات مهمی است که به منظور تحقق امنیت غذایی و تحقق اقتصاد مقاومتی در سیاستها و اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران (قانون برنامه ششم توسعه) بدان تاکید شده است.
محمد روغنی «عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری» در یادداشتی درباره اهمیت توسعه باغات روی اراضی شیبدار و ضرورت ایجاد باغ نمونه دیم این چنین نوشته است:
توسعه باغات در اراضی شیبدار از جمله روشهای کاربردی و بهبود معیشت روستاییان در کوتاه مدت به شمار می رود. در حال حاضر اراضی شیبدار کشور، در گستره وسیعی تحت کشت دیم محصولات زراعی نظیر گندم، جو و محصولات متنوعی از حبوبات قرار دارد. علاوه بر مناطق یاد شده که به واسطه بارندگی مناسب، روش کشت مناسب و رعایت شیب مناسب جهت کشت، از تولید نسبتا خوبی برخوردار است، بخشهای عمده اراضی کشور، گرچه ممکن است از بارندگی خوبی برخوردار باشند ولی به دلیل شیب زیاد (بالاتر از 15 درصد)، خاک نسبتا نامناسب از شرایط مناسبی جهت کشت زراعی برخوردار نمی باشند. در این اراضی، شیب زیاد و بعضا کمبود بارندگی و عدم رعایت شرایط کشت در اراضی شیبدار، موجب کاهش توان زیستی خاک شده و به مرور زمان، کاهش حاصلخیزی، فرسایش خاک و فراهم شدن شرایط سیلخیزی منطقه را به دنبال خواهد داشت.
با این توصیف محدودیتهای کشت دیم محصولات زراعی و باغی در اراضی شیبدار را می توان عمدتا شامل شیب زیاد و بعضا بارندگی کمتر از 400 میلیمتر عنوان نمود. نظر به اینکه تمرکز سکونتگاهها در بخش وسیعی از کشور در محدوده مناطقی با بارندگی کمتر از 400 میلیمتر و اراضی با شیب زیاد قرار دارد، لذا ارائه روشهای مناسب جهت جایگزینی کشت محصولات زراعی جهت بهره برداری مناسبتر از اراضی و بهبود معیشت مردم، ضروری به نظر میرسد؛ از این رو توسعه باغات روی این اراضی می تواند جایگزین مناسبی بدین منظور باشد.
در حال حاضر طرح توسعه باغات دیم در بخشهای مختلفی از کشور در حال انجام است. گرچه برخی از طرحهای اجرا شده نسبتا موفق بوده است، اما در برخی مناطق نیز به دلایل مختلف، نتایج مطلوبی به همراه نداشته است.
از جمله موارد مهم عدم موفقیت توسعه باغات روی اراضی شیبدار، عدم تأمین آب جهت آبیاری تکمیلی است؛ این مساله موضوع مهمی است که اکثر بهره برداران و کارشناسان فن به آن اذعان دارند. زیرا که در سال اول و تا حدودی سالهای دوم و سوم، جهت استقرار مناسب نهالها، انجام آبیاری تکمیلی ضروری است و نمی توان تنها به بارش باران متکی بود. ضمن اینکه در سالهای چهارم و پنجم به بعد نیز، جهت برداشت محصولی با کیفیت و کمیت مناسب، آبیاری تکمیلی موجب تضمین موفقیت طرح و برداشت محصولی مناسب از جنبه کمی و کیفی خواهد گردید. لذا یکی از دغدغه های بهره برداران و کارشناسان این بخش، موضوع تامین آب، بخصوص در مناطق فاقد دسترسی به هر گونه منابع آبی نظیر رودخانه، چاه، چشمه و یا قنات می باشد.
از همین پرونده بیشتر بخوانید:
باید توجه داشت علاوه بر انجام آبیاری تکمیلی متناسب با ظرفیتهای موجود در هر منطقه، موفقیت اجرای طرحهای مرتبط با توسعه باغات دیم روی اراضی شیبدار به علل و عوامل مختلف دیگری نیز بستگی دارد، که برخی از این موارد عبارت است از:
- مشارکت مردم و جوامع محلی در انجام طرحهای توسعه باغات در سطوح شیبدار
- بکارگیری راهکارهای مختلف جهت بهبود و افزایش بهره وری منابع آبی
- بهره بردن از راهکارهای مختلف جهت افزایش ظرفیت ذخیره رطوبت در پروفیل خاک چاله نهال
- استفاده از راهکارهای کاهش تبخیر از سطح خاک در محدوده هر درخت (با توجه به اینکه بخش عمده ای از تلفات رطوبت خاک به واسطه عامل تبخیر انجام می گیرد.)
- بکارگیری راهکارهای مناسب در کاشت نهال در اراضی شیبدار.
- مدیریت تلفیقی روشهای استحصال آب جهت استفاده حداکثری از منابع آبی در احداث باغات دیم (تلفیق سامانه های سطوح آبگیر متمرکز باران با روشهای جمع آوری و ذخیره آب باران)
- بکارگیری همزمان مشاغل مرتبط با توسعه باغات دیم نظیر زنبورداری و تولید عسل، کشت گیاهان دارویی در فواصل بین درختان، توسعه دامداری و دامپروری به واسطه تولید علوفه در مزرعه و ایجاد صنایع تبدیلی.
در پایان باید گفت یکی از پیشنهادات و راهکارهای اساسی که می تواند پشتوانه خوبی برای موفقیت طرحهای توسعه باغات روی اراضی شیبدار باشد، احداث باغ نمونه دیم در اراضی شیبدار است.
اهمیت فوق العاده این موضوع ایجاب می کند مجلس شورای اسلامی و وزارت جهاد کشاورزی به این موضوع ورود نموده و بسترهای لازم را جهت به اجرا درآمدن طرح الگویی باغات دیم در اراضی شیبدار فراهم نمایند. مسلما با توجه به پیچیدگی های موجود در طبیعت، بکارگیری روشهای علمی با هدف ارائه الگوهای مناسب توسعه باغات دیم روانآبی و تسهیل مراحل اجرایی آن برای بهره برداران حوزه آبخیز، امری ضروری است.
انتهای پیام/