یادداشت ـ حسن عدالتی| خاطرم هست در سال 95 بنا به دعوت یک تیم اقتصادی برای بررسی پروژهای بهعنوان مشاور به جمهوری آذربایجان سفر کردم. بعد از بازدید از محل، امکانات و شرایط اعلام کردم پروژه دارای توجیهپذیری بالایی برای سرمایهگذار است. شرکت سرمایهگذار با شرط مشارکت با طرف آذربایجانی اعلام آمادگی کرد و در این نقطه ما به مشکل خوردیم.
در آن کشور کسی علاقهمند به سرمایهگذاری نبود و حتی برای بررسی ساده هم علاقهای نشان نمیدادند. در این خصوص با مدیران ذیصلاح آذربایجانی جلسه مفصلی برگزار شد و خروجی آن برایم عجیب و البته قابلتأمل بود. آن مدیر دلیل عدم رغبت فعالان اقتصادی آذربایجانی را اینگونه برایم توصیف کرد؛ در طول دوره رشد اقتصادی بالای کشور، فعالین اقتصادی با رویکرد سوداگرانه توانستند در یک پروسه کوتاه چند ماه سرمایه خود را دو برابر و حتی چند برابر کنند.
مطلوبیت بالای واردات و فرصتهای زیاد اقتصادی باعث بد عادت شدن فعالین اقتصادی شد و حلاوت آن دوران تبدیل به یک پارادایم فکری برای فعالین شد و در حال حاضر یک پروژه با بازگشت سرمایه 4 ساله برایشان تداعیگر یک پروژه ضرر ده است و این بزرگترین خطر برای آینده اقتصاد جمهوری آذربایجان است.
مطلب ساده بود اما بسیار خطرناک و سقوط اقتصاد و کاهش دو برابری ارزش پول این کشور در سال 94 (2015 میلادی) عاملی شد که اقتصاد جمهوری آذربایجان تاکنون نتوانسته است از خسارتهای آن رهایی یابد.
کاهش تعداد بانکها بهعنوان بازیگران عمده در بخش مالی، تشدید روابط میان بانکها و مشتریان؛ فرآیند کاهش ارزش پول ملی که منجر به رکود در نظام مالی بهطورکلی و بهویژه در بخش بانکی شده است، نقش منفی در این بخش ایفا میکنند و طبیعتاً فعالین اقتصاد بسیار محتاط و البته به شکارچیان فرصتهای مشابه دوران شکوفایی قبل تبدیل شدند؛ شکارگاهی که قبرستان فرصتهای منطقی بوده و هست. بنا به گفته آن مدیر، بد عادت و البته ترسو شدن سرمایهگذاران، بزرگترین تهدید برای آذربایجان بوده و حتی خطری بزرگتر از کشور همسایهشان ارمنستان (کشور اشغالگر منطقه قرهباغ) محسوب میشود.
مشابه این اتفاق در دولت تدبیر و امید اتفاق افتاد و آن در محلی بنام بورس بود.
فلسفه کلیدی شکلگیری بازار بورس در جهان، تجمیع سرمایه و تأمین مالی شرکتها و پروژههای آنها در قالب یک سیستم بازار منسجم، قانونمند، پیوسته و شفاف است. مبنای اساسی تشکیل این بازارها همان مفهوم اولیه و ساده شراکت، تقسیم سود و زیان احتمالی میان شرکا است.
بورس محلی بسیار شفاف برای تحرک اقتصاد، اما سوءمدیریت یا سوء تدبیر و شاید فساد باعث شد بازار سوداگرانه همانند وقایعی که در بالا ذکر شد در کشور عزیزمان اتفاق بیفتد. یک سرمایهگذار خرد یا کلان با مشاهده افزایش روزانه 5 درصدی ارزش سهام به سمت بورس رفتند و توانستند در پروسه کمتر از یک ماهه سرمایه خود را دو برابر کنند.
عواقب وخیم آن، ایجاد یک پارادایم ذهنی در خصوص بورس در اقتصاد و پارادایمی دیگر در سطح روانشناختی و جامعهشناختی بود که تأثیرگذاری بلندمدت در تمامی سطوح در سطح کشور خواهد داشت. سقوط ارزش سهام باعث وحشت سرمایهگذاران شده و پارادایمهای ذهنی ایجاد شده دچار تناقض شدهاند.
این شرایط علاوه بر آسیبهای اقتصادی احتمال ایجاد آسیبها و شاید بحرانهای امنیتی را هم به همراه داشته باشد. چیزی که در سطح کلان یک تهدید بلندمدت در اقتصاد و شاید در کوتاهمدت در بخش امنیتی خواهد بود.
رویکرد دولت در این خصوص بسیار مهم است چرا که در شرایط کنونی با مشاهده آمار کدهای بورسی با در نظر گرفتن کد معاملاتی دارندگان سهام عدالت، بیش از 48 میلیون نفر دارای کد بورسی هستند و اکثر آنها را متأسفانه تازهواردان این عرصه تشکیل میدهد. تازهواردانی که اکثریت آنها از قشر متوسط و زیر متوسط تشکیلشده و با دارایی اندک به امید بهبود شرایط زندگی به این حوزه ورود پیداکردهاند.
شرایط در صورت عدم مدیریت بازار سرمایه توسط دولت نهتنها باعث از بین رفتن سرمایه این قشر شده بلکه ناامیدی و بدبینی را ایجاد و پتانسیل لازم برای ایجاد نفرت و واکنشهای تهاجمی در سطح کشور را همراه خواهد داشت. متأسفانه دولت بدون توجه به عواقب این رویکرد شرایط را برای فعالین در بورس سخت نموده و با توجه به اینکه عرضه و تقاضا رابطه مستقیم با افکار عمومی دارد شرایط کنونی باعث سقوط بیشتر شاخصها شده است.
ورود منطقی و غیراحساسی دولت در مدیریت شرایط کنونی بسیار مهم و برای کشور حیاتی است. البته امیدوارم رویکردها و ورود دولت، فنی و عقلانی بوده و از واکنشهای پوپولیستی همچون ارز 4200 تومانی دوری گزیند. درحالیکه قطعاً آسیبهای اقتصادی این سوء مدیریت در آینده تأثیری بیشتر از الان خواهد داشت.
انتهای پیام/111/ش