رونق تولید را میتوان پیشران توسعه اقتصادی کشور دانست زیرا تحقق آن نهتنها میتواند سبب بهبود وضعیت کشور و مردم درزمینهٔ اقتصاد و معیشت شود بلکه میتواند زمینه جهش صادراتی ایران را نیز ایجاد کرده و با کاهش وابستگی به نفت، توسعه صادرات غیرنفتی را محقق کند.
امروز تقریباً این اجماع در کشور شکلگرفته است که با تقویت تولید رقابتپذیر و دانشبنیان، میتوان شاخصهای اقتصادی، بهویژه اشتغال را بهبود بخشید و اقتصاد کشور را در مقابل شوکهای داخلی و خارجی، مصون داشت.
اما همانطور که در نامگذاری سال 1400 توسط مقام معظم رهبری هم مطرح شد، موانع و مشکلات داخلی و خارجی گوناگونی در مسیر رونق تولید وجود دارد که نیازمند پشتیبانی و مانع زدایی است.
باوجود سالها سیاستگذاری باهدف حمایت از تولید، هم گزارشهای بینالمللی و هم ارزیابیهای داخلی، نشانگر وضعیت نامناسب محیط کسبوکار و امنیت سرمایهگذاری در ایران است. انحصار و وجود موانع جدی در اعطای مجوز به کسبوکارها، تنگنای تأمین مالی تولید، بیثباتی مقررات و اتخاذ تصمیمهای ناگهانی، عایدی بالای فعالیتهای نامولد و رقیب تولید، مشکلات فراوان در استیفای حقوق مالکیت و اجرای قراردادها، در کنار برخی مسائل و مشکلات ناشی از تحریمهای اقتصادی وضعیتی را در محیط کسبوکار و تولید کشور ایجاد کرده که نرخ رشد اقتصادی ایران پایین است.
اگر نتیجه حمایت از تولید را رشد اقتصادی بدانیم، آخرین آمار صندوق بینالمللی پول از تولید ناخالص داخلی کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نشاندهنده آن است که در حال حاضر تولید ناخالص داخلی جمهوری اسلامی ایران بهعنوان سومین اقتصاد منطقه با کشور دوم یعنی عربستان سعودی بیش از 8/1 برابر و با کشور اول یعنی ترکیه، بیش از 4/2 برابر فاصله دارد.
بر اساس مطالعات انجامشده در مراکز پژوهشی، گزارشات سیاستی منتشرشده، آسیبشناسی حمایتهای صورت گرفته از تولید در ایران، تجربیات سایر کشورها در حمایت از تولید و نیازها و ضرورتهای تسهیل تولید در ایران، راهبردهای حمایت از تولید در کشور را میتوان بهعنوان چارچوبی برای ایجاد جهش تولید در کشور در هشت سرفصل اصلی ارائه کرد:
- تدوین راهبرد توسعه صنعتی و انتخاب پیشرانها
- شفافیت، رقابت و تسهیل ورود به کسبوکارها و اداره بنگاهها
- کاهش هزینه فرصت تولید از طریق هزینهدار کردن فعالیتهای نامولد رقیب تولید
- تأمین امنیت سرمایهگذاری و کاهش هزینههای مبادله
- توسعه و ارتقای تأمین مالی تولید
- ثبات و پیشبینی پذیری بازار ارز و حفظ رقابتپذیری تولید داخل
- دستیابی به فناوریهای برتر و تجاریسازی آنها
- رسمی شدن کسبوکارها و کاهش بخش غیررسمی در اقتصاد
حمایت اثربخش از تولید و سرمایهگذاری و تحقق شعارهای رونق و جهش تولید، قابل تحقق است، ولی نیازمند تغییرات اساسی در محیط حاکم بر سرمایهگذاری و تولید، سیاستگذاریها و رفتار مسئولان و تحول در کارکرد برخی دستگاههای اجرایی و نیز تصویب و اجرای برخی قوانین و مقررات لازم است.
براساس گزارشات سیاستی موجود، در شرایط فعلی لازم است تا بهعنوان گام اول راهبرد توسعه صنعتی با اجماع نسبی نخبگان کشور طراحی شود و براساس آن بخشهای پیشران رشد اقتصادی تعیین شوند و در اولویت حمایت قرار گیرند.
همچنین نظام بانکی و بازار سرمایه، اصلاحشده و اعتبارات و منابع مالی کشور طی فرایندی شفاف و نظارتپذیر بهسوی کسبوکارهای پیشران هدایت شوند.
ازجمله راهبردهای مؤثر در رونق تولید کشور، تصویب قوانین جدید مالیاتی است؛ با تحقق این امر فرصتهای کسب سود از مسیرهای نامولد و رقیب تولید، مسدود شده و سهم بخش غیررسمی در اقتصاد کاهش مییابد.
با بهبود محیط کسبوکار، ارتقای امنیت سرمایهگذاری و نهادینهسازی شفافیت و رقابت زمینه برای تولد و رشد بنگاهها در چارچوب راهبرد توسعه صنعتی، تسهیل میشود.
در پایان باید این نکته را متذکر شد که ایجاد جهش تولید در کشور بدون رفع چالشهای مربوط به محیط کسبوکار و همچنین کاهش انگیزه در فعالیتهای سودجویانه رقیب تولید از طریق اتخاذ سیاستهای مالیاتی مناسب و تعیین و معرفی اولویتهای توسعه صنعتی ممکن نیست. همچنین حمایتهای تعرفهای، بانکی، یارانهای و مشابه آن از تولید، بدون تأمین الزامات مطرح شده، اثری جز توزیع رانتهای غیر موثر ندارد و اهداف جهش تولید را محقق نخواهد ساخت.
علی دارا | پژوهشگر و فعال رسانهای
انتهای پیام/