به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ادبیات کودک و نوجوان در ایران سابقهای دیرین ندارد، تولدش به سالهای1300 تا 1320 باز میگردد، پس از انقلاب ادبیات کودک و نوجوان هم کمی و هم کیفی رشد کرد. نویسندگان جدیدی در این سالها پا به عرصه این ادبیات گذاشتند و محتواهای جدید یکی پس از دیگری به بازار عرضه شد، تا جاییکه دهه 60 و 70 را دوران طلایی ادبیات کودک و نوجحوان میدانند.
اما بعد از آن این ادبیات اگرچه به لحاظ کمی از رشد قابل توجهی برخوردار شد، اما هرگز به لحاظ کیفی به دوران پرشکوهش یعنی دهه 60 و 70 بازنگشت و حتی به آن نزدیک نیز نشد.
ادبیات کودک و نوجوان ایران با همه کاستیهایش به عنوان سکوی پرتاب ادبیات ایران به بازارهای جهانی در سالهای اخیر مطرح بوده است، اما در داخل با مشکلاتی دست و پنجه نرم میکند. رواج کتابهای زرد و بازاری و غلبه ترجمه بر تألیف را به عنوان مهمترین چالشهای ادبیات داستانی کودک و نوجوان در دهه 90 میتوان یاد کرد، موضوعی که از اواسط دهه 80 شروع شد و حالا با پایان دهه 90 همچنان ادامهدار و نگرانکننده است.
نگاهی به آمار نشر ادبیات کودک و نوجوان در دهه 90 نشان میدهد که در فاصله سالهای 90 تا 99 در حوزه ادبیات کودک و نوجوان 129 هزار و 429 عنوان کتاب منتشر شده است که از این تعداد 80 هزار و 389 عنوان تألیف و چهار هزار و 940 عنوان ترجمه بودهاند.
شمار کتابهای چاپ اول ادبیات در دهه 90، 57 هزار و 815 عنوان و تجدید چاپیها 71 هزار و 614 عنوان بوده است، متوسط شمارگان کتاب کودک در دهه نود 2 هزار و 672 نسخه و متوسط قیمت کتاب نیز 10 هزار تومان بوده است.
مقایسه آماری روند انتشار کتاب در سالهای دهه 90 نشان میدهد که هر چه به انتهای این دهه نزدیک میشویم از شمار تألیفیها کاسته شده و بر شمار ترجمهها افزوده میشود. به عبارت بهتر مخاطب در سالهای اخیر تمایل بیشتری به کتابهای ترجمه شده در ادبیات کودک و نوجوان دارد.
روند انتشار کتاب در سال 99 نیز نشان میدهد که از 13 هزار و 857 عنوان کتاب کودک و نوجوان منتشر شده 7 هزار و 694 عنوان تالیف و 6 هزار و 163 عنوان ترجمه بوده است.
علاوه بر فاصله نزدیک میان ترجمه و تالیف در آمار سال 99، غلبه تجدید چاپیها بر تالیفها نیز قابل توجه است، شمار کتابهای چاپ اول کودک و نوجوان در این سال شش هزار و 73 عنوان و شمار تجدید چاپیها هفت هزار و 4 78 عنوان است و البته بخشی از این روند را میتوان به پای تأثیرات کرونا بر نشر گذاشت، اما در ادبیات کودک و نوجوان برخلاف دیگر گونهها تجدید چاپ معمولاً امری عادی و روی روال است.
متوسط شمارگان کتاب در سال 99 نیز در حوزه کودک و نوجوان دو هزار و 38 نسخه است و متوسط قیمت کتاب 24 هزار تومان. مقایسه آماری سال 99 با یکسال قبل از آن حاکی از کاهش بیش از پنج هزار عنوانی کتاب و افزایش هفت هزار تومانی میانگین قیمت کتاب است.
همان طور که از آمارها نیز پیداست ادبیات کودک و نوجوان ایران با وجود برخورداری از پیشینهای درخشان حالا تنها با گذشت چند دهه از این پیشینه میدان را به رقبای خارجی و ترجمهای خود واگذار کرده است، اگر در بازار کودک هنوز ادبیات ایرانی اندک خریدارانی داشته باشد، در بازار کتاب نوجوان باید گفت که بازار را کاملا واگذار کردهایم، ژانر وحشت امروز یکی از گستردهترین رویکردها در بازار کتاب کودک و نوجوان ایران شده است.
برخی از فعالان ادبیات کودک و نوجوان ایران آغاز این راه را متوجه ناشران سودجو میدانند؛ ناشرانی که به طمع سودآور بودن انتشار کتابهای ترجمه در حوزه کودک که بینیاز از پرداخت حقالتالیف و حقالتصویر است، به سمت انتشار کتابهای دست چندم ترجمهای غرب برای کودکان این سرزمین دست میزنند و حالا ذائقه مخاطب نیز با این داستانها هماهنگ شده است.
تنزل ذائقه مخاطب با کتابهای زرد و بازاری، نبود برنامه مشخص، میل ناشران به چاپ آثاری که امتحان خود را پس دادهاند، عدم جدی گرفتن کتاب کودک توسط برخی از مسئولان و ... سبب شده تا دهه 90 دهه چندان درخشانی برای این حوزه نباشد.
انتهای پیام/