به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تفسیر قرآن، یکی از علومی است که همراه با علم قرائات، تجوید و تاریخ قرآن سابقه آن تا عصر پیغمبر(ص) کشیده میشود. از دیرباز تاکنون کوششهای گسترده و طاقتفرسایی درباره "تفسیر" انجام پذیرفته و میپذیرد و هریک از عالمان و اندیشمندان به فراخور توان خویش در این راه کوشیده و تفاسیر متعددی را به رشته تحریر در آوردهاند.
در تفاسیر مختلف؛ مباحث ادبی، اختلاف قرائت، شأن نزول آیات، بیان آیات، شرح آیات الاحکام، بحثهای اخلاقی، کلامی، عرفانی، حکمی اجتماعی و سیاسی دیده میشود. هریک از مفسّرین در اثر خود یک یا چند باب از مباحث فوق را آوردهاند. آنها به تناسب درکی که از تفسیر داشته و بر اساس سوابق علمی و تخصص خود کوشش کردهاند، پرده از روی اسرار این کتاب الهی بردارند؛ چون در حقیقت تفسیر به معنای برداشتن پرده از آیات الهی است.
حضرت امام میفرمایند:" به طور کلی معنی تفسیر کتاب، آن است که شرح مقاصد آن کتاب را بنماید؛ و نظر مهم به آن، بیان منظور صاحب کتاب باشد. این کتاب شریف، که به شهادت خدای تعالی، کتاب هدایت و تعلیم است و نورطریق سلوک انسانیت است، باید مفسّر در هر قصّه از قصص آن، بلکه هر آیه از آیات، آن، جهت اهتداء به عالم غیب و حیث راهنمایی به طرق سعادت و سلوک طریق معرفت و انسانیت را به متعلّم بفهماند. مفسّر وقتی مقصد نزول را به ما فهماند، مفسّر است، نه سبب نزول به آن طور که در تفاسیر وارد است".
امام با این بینش و اندیشه کوشیدهاند تا مقاصد قرآن را در آثار و سخنان خود بیان کنند و راهی برای تربیت نفوس فراهم آورند. به همین دلیل ایشان به تناسب از روشهای مختلف تفسیر، سود جسته و در برخی از آن روشها، گوی سبقت از دیگران ربودهاند. حضرت امام تلاش کردهاند تا با رفع حجاب از اسرار قرآن، مقاصد آن را برای جویندگان حقیقت روشن نمایند.
روح قرآن و الهام از این صحیفه نورانی و مائده آسمانی در سراسر تألیفات و سخنان و اعمال ایشان بارز و آشکار است؛ امّا آثار خاص امام در پیرامون فهم قرآن را میتوان به چند دسته تقسیم کرد: تفسیر کامل تعدادی از سورههای قرآن، تفسیر آیات الاحکام در آثار فقهی و اصولی، تفسیر برخی از آیات به طورپراکنده و به تناسب مباحث، تطبیق و استشهاد به آیات قرآن در موارد مختلف در زمینههای عرفانی و اخلاقی و سیاسی و اجتماعی.
بنا به رسالتی که برعهده دارد، مصمّم است تمامی آثار تفسیری و قرآنی حضرت امام را به علاوه بر دیدگاههای ایشان راجع به قرآن، به صورت مجموعه های منظم و منسجمی منتشر سازد؛ و تفسیر سوره حمد اوّلین اثر از این مجموعه هاست که در اختیار علاقمندان قرار می گیرد.
روش تفسیری امام در مواردی که یک سوره را به طور کامل تفسیر کردهاند، روش عرفانی و تربیتی است؛ زیرا ایشان قرآن را در بردارنده معارف و مربّی انسان میدانند.این روش در برخی از آثار گذشتگان نیز دیده میشود که آثار تفسیری خود را به روش حکمی و عرفانی و اخلاقی نگاشتهاند؛ مانند تأویلات القرآن عبدالرزاق کاشانی، کشف الاسرار میبدی، تفسیر سوره فاتحه و اعجاز البیان فی تأویل القرآن اثر صدرالدین قونوی و تفسیر القرآن الکریم اثر صدرالمتألهین شیرازی.
تفسیر امام بر" فاتحه الکتاب" مشحون از نکات دقیق و لطافتهای عرفانی است که این اثر را در جایگاهی برتر و بالاتر از یک اثر مقتبس از دیگران قرار میدهد، این روح بزرگ قرآن شناس زمان ماست که این حقایق را دریافت کرده و به خامه قلم و بیان در آورده است و مقایسه بین تفسیر امام پیرامون "سوره حمد" با دیگر آثار مفسران اهل نظر و عرفان، این حقیقت را بر اهل معرفت آشکار میسازد که مجال شرح و بسط آن نیست.
موسسه تنظیم و نشرآثار حضرت امام خمینی(س) با توجه به جایگاه و اهمیّت آثار امام در زمینه قرآن، در قدم اول مجموعه آثار ایشان را در تفسیر"سوره حمد" در این رساله گرد آورده و همچنین به این دلیل که آن چه تا کنون به عنوان تفسیر حمد از حضرت امام انتشار یافته و شهرت گرفته است، فقط دروس تفسیری ایشان است که در سال 1358 افاضه فرمودهاند، و این دروس فقط بحث بسم الله الرحمن الرحیم و الحمد را آن هم نه به کمال در بردارد؛ لذا بسیاری از افراد گمان کردهاند که تمامی اثر امام در پیرامون "سوره حمد" به همین اندازه است. کتاب حاضر در جهت اصلاح چنین برداشتی، در چهار بخش تنظیم یافته است تا مجموعه کاملی از آثار امام در پیرامون حمد در اختیار جویندگان معارف قرآنی قرار گرفته باشد.
بخش اول، تفسیر موجزی است از" سوره حمد" که در کتاب گرانسنگ سرّالصلوه به مناسبت بحث قرائت آمده است، این اثر در سال 1358 ه.ق (1318 ش) نگاشته شده است.
بخش دوم، تفسیری است که میتوان آن را تفصیل و تبیین تفسیر حمد کتاب سرّالصلوه دانست که در سال 1361 ه.ق( 1321 ه.ش) به مناسبت بحث قرائت در کتاب آداب الصلوه نگاشتهاند.
بخش سوم، مجموعه پنج جلسه درس تفسیر ایشان است که در سال 1358 شمسی از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش گردید و با بیماری حضرت امام و مخالفتهای برخی از مقدسین که مخالف طرح این توع سخنان بودند برای همیشه تعطیل گردید و طالبان و تشنگان معارف را از آن محروم کرد. این بخش با نهایت وسواس ویرایش شده، تا تغییری در کلام ایشان به وجود نیاید و به همین دلیل از تغییر لحن گفتاری به نوشتاری نیز استفاده نکردهایم، فقط در جهت فهم بهتر عبارات ایشان، برخی تغییرات و اضافات را انجام دادهایم که از آن گریزی نبود.
بخش چهارم، فرازهای پراکندهای است که در معنی بسم الله و دیگر فقرات"سوره حمد" در آثار مکتوب و شفاهی ایشان وجود داشته است. لازم است اشاره شود پارهای از مطالب این قسمت از آثار مکتوب امام به زبان عربی انتخاب شده، و به لحاظ حفظ امانت، عین متن عربی آن آورده شده است و ترجمه فارسی آن که توسط تنظیم کنندگان این مجموعه صورت گرفته در پاورقی آمده است. ناگفته نماند برخی از موارد این قسمت جنبه تطبیق و یادآوری و پند و موعظه دارد و از تفسیر به معنای مرسوم آن خارج است؛ ولی درج آن، به جامعیت مورد نظر کمک میکند.
چاپ پانزدهم کتاب تفسیر سوره حمد امام خمینی (ره) را موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) با قیمت 49 هزار تومان روانه بازار کتاب کرده است.
انتهای پیام/