بی‌توجهی‌ها و غفلت‌ها نسبت به حفظ زبان و خط فارسی به عنوان مولفه‌ای از قدرت نرم/ بازخوانی قوانین مصرح ممنوعیت به‌کارگیری عناوین و اصلاحات بیگانه

به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا،‌ احمد قماشچی در گزارشی به چگونگی کاربرد واژه‌های بیگانه در نامگذاری محصولات ایرانی پرداخت و نوشت: در گیرودار انتشار گسترده ویروس کرونا و مشغول شدن هیئت دولت، نظام سلامت و درمان کشور، افکار عمومی و رسانه ها به ویژه رسانه ملی به پیشگیری و درمان آن، در اوج غفلت و اهمال مسئولان اجرایی، ویروس وحشتناک دیگری جهش یافته و به جان بخشی از هویت ملی ایرانیان یعنی زبان فارسی افتاده و بی رحمانه به چهره آن چنگ می‌کشد. ویروسی که متاسفانه منشا داخلی داشته و صرفا در کارخانجات صنعتی کشور تولید شده و توسط سیستم حمل و نقل و نظام تبلیغی کشور به ویژه رسانه ملی در سطح کشور منتشر می شود .

نگرانی نسبت به آسیب‌دیدن زبان و خط فارسی نگرانی تازه‌ای نیست و در طول تاریخ  ایران‌زمین، روی دادهای عظیمی نظیر حمله مغول و ترویج فرهنگ و زبان غربی در کشور نتوانسته است زبان فارسی را به فراموشی و نابودی بکشاند. با آن که با دگرگونی‌های جدید ارتباطات جهانی و گسترش شیوه های تبلیغات در فضای مجازی، این نگرانی تازگی یافته است، اما نمی توان و نباید به عمق و گستره این آسیب بی تفاوت ماند و نظاره گر حملات و هجوم گسترده برای نابودی رکن اساسی هویت ملی مان  باشیم.

خوشبختانه در اسناد کلان ملی، بر اهمیت حفظ و ارتقای زبان و خط فارسی به عنوان یکی از مؤلفه‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران بسیار تأکید شده است. هشدارها، توصیه ها و حمایت های مکرر رهبر فرزانه انقلاب نسبت به حفظ زبان فارسی، تصویب قوانین و سیاست های کلان و آیین نامه های اجرایی و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و  فرهنگستان ادب و زبان فارسی و تشکیل بنیاد و شوراهایی باعث شده تا مراقبت از زبان فارسی مورد توجه قرار گیرد، اما شوربختانه در چند سال اخیر به ویژه در فضای روانی مبارزه با ویروس کرونا تغییر اولویت ها، غفلت های غیر قابل قبول و برخی بی تدبیری ها باعث شده با اجرایی نشدن رهنمودهای مقام معظم رهبری و تکالیف قانونی موجود توسط نهادها ودستگاه های مسئول و اصناف تولیدی، قارچ هایی بر بدنه تنومند زبان فارسی روییده شود.

بدون در نظر گرفتن سیل واژگانی که با گسترش فناوری های نوین ارتباطی و توسعه فضای مجازی وارد زبان فارسی شده، متاسفانه عدم خودباوری عده ای از مسئولان نسبت به توان تولیدات داخلی و یک برداشت نادرست از کیفیت و مرغوبیت کالا در بین برخی از قشرهای مردم باعث شده تا تبلیغات کالا، عناوین تابلوها، نامگذاری اماکن و محصولات و تولیدات داخلی به زبان بیگانه صورت پذیرد.

همین رویکرد اشتباه، یک تولید کننده را تشویق می کند برای جلب مشتری و اثبات مرغوبیت کالای خود نشان تجاری کالای خود را به انگلیسی روی آن درج کند و متاسفانه دستگاه های مجری و رسانه ها راه را برای چنین خبطی که علاوه بر ضربه زدن به زبان فارسی، تضعیف هویت و خودباوری ملی است هموار ساخته اند.

در این گزارش تلاش شده، با عنایت به مفاد قانون و مصوبات نهادهای رسمی کشور و صرفا براساس مشاهدات نگارنده، مواردی از عدم اجرای قانون و هجمه گسترده به زبان فارسی ارائه شود به امید آن که جلوی تضعیف نماد هویت ملی مان گرفته شود.

1. قانون‌ ممنوعیت‌ به‌‌کارگیری‌ اسامی‌، عناوین‌ و اصطلاحات‌ بیگانه‌ مصوب 14/ 9/ 1375 مجلس شورای اسلامی

این قانون در ماده واحده خود به صراحت استفاده‌ از واژه‌های بیگانه را بر روی‌ کلیه‌ تولیدات‌ داخلی‌ اعم‌ از بخش‌های‌ دولتی‌ و غیردولتی‌ که‌ در داخل‌ کشور عرضه‌ می‌شود ممنوع‌ کرده است‌.

تبصره‌ 5 ماده واحده این قانون، کارخانه‌ها،کارگاه‌ها و اماکن‌ تولیدی‌ و خدماتی‌ و تجاری را‌ موظف کرده است ظرف‌ مدت‌ دو سال‌ از تاریخ‌ ابلاغ‌ این‌ قانون‌ اسامی‌ تولیدات‌ و ظرف‌ مدت‌ یک‌ سال‌ نام‌ اماکن‌ خود را به‌ نام‌ها و واژه‌های‌ غیربیگانه‌ برگردانند.

این مصوبه قانونی نه تنها اجرا نمی شود بلکه برخلاف آن ، کارخانه ها و کارگاه های تولیدی، محصولات و تولیدات جدید خود را با نامهای بیگانه روانه بازار می کنند. این روند در نام گذاری محصولات بهداشتی و شوینده و صنایع غذایی رشد فزاینده ای داشته است.

محصولاتی با نام های تجاری مختلف به رغم این که همه  در ایران تولید می‌شوند اما با اسامی خارجی  نام گذاری شده اند.

رویه نام گذاری محصولات به زبان بیگانه علاوه بر محصولات بهداشتی، در صنایع غذایی نیز جریان دارد و گویی شرکت های تولیدی در این زمینه به مسابقه دعوت شده اند.

عناوین بیگانه محصولات ایرانی در سایر اصناف نیز به وفور به چشم و گوش می رسد. در همین روزها و شب ها پخش تبلیغات محصولات آرایشی ایرانی اما با نام‌های تجاری خارجی از تلویزیون به حد سرسام آوری رسیده است.

به استناد تبصره 7 این ماده واحده قانونی، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران‌ موظف‌ است‌ از به‌ کارگیری واژه‌های نامأنوس‌ بیگانه‌ خودداری  و ضوابط‌ دستوری زبان‌ فارسی معیار را رعایت‌ کند.

با آن که گویندگان و مجریان رسانه ملی از به کارگیری واژه های نامانوس بیگانه خودداری می کنند و حتی از به کارگیری آنها توسط مهمانان خود جلوگیری می کنند، اما رسانه ملی در ترویج واژه های بیگانه از طریق تبلیغات محصولات داخلی کوتاهی نمی کند. تکرار پرحجم تبلیغ محصولات داخلی با نام های بیگانه به ویژه قبل و حین پخش سریال های پرمخاطب تلویزیونی و اخبار سراسری، تاثیر به سزایی در  ترویج واژه های بیگانه در بین خانواده های ایرانی دارد.

بر اساس تبصره‌ 8  این قانون، تولید و توزیع‌کنندگان‌ کالاها و صاحبان‌ مراکز کسب‌ و پیشه‌ در صورت‌ تخلف‌ از این‌ قانون‌ به‌ ترتیب‌ به‌ مجازات‌های‌ زیر محکوم‌ خواهند شد:

 الف‌ ـ  اخطار کتبی توسط‌ وزارت‌ فرهنگ‌ وارشاد اسلامی

 ب‌ ـ  تعویض‌ علایم‌ و نشانه‌ها و تغییر اسامی و عناوین‌ پس‌ از اعلام‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی توسط‌ وزارت‌ کشور یا دستگاه‌های ذی ربط‌ با هزینه‌ متخلف‌.

 ج‌ ـ  تعطیل‌ موقت‌ محل‌ کار

 د ـ  لغو پروانه‌ کار

 و بر اساس تبصره‌ 9 قانون مذکور  نیروی انتظامیی موظف‌ است‌ از نصب‌ و استفاده‌ از علایم‌ به‌ زبان‌ و خط‌ بیگانه‌ توسط‌ مراکز تولید، توزیع‌ و صنوف‌ جلوگیری کند.

متاسفانه رشد قارچ گونه عناوین انگلیسی تابلوهای واحدهای صنفی در سال های اخیر نشان می دهد نه تنها علائم و نشانه ها و عناوین تابلوهای مراکز تجاری و تولیدی تعویض نشده و محل کاری تعطیل و پروانه کاری لغو نشده، بلکه بنظر می رسد یا این قانون و آیین نامه اجرایی آن به فراموشی سپرده شده یا متخلفان منفذ و راهکاری برای دور زدن آن پیدا کرده اند.

2. آیین‌نامه اجرایی قانون‌ ممنوعیت‌ به‌‌کارگیری‌ اسامی‌، عناوین‌ و اصطلاحات‌ بیگانه‌ مصوب 14/ 9/ 1375 مجلس شورای اسلامی ، مصوب 19/ 2/ 1378 و اصلاحی 14/11/1394 هیات وزیران در ماده 11 تاکید می کند که صدا و سیمای‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ موظف‌ است‌ با ایجاد واحد مناسب‌ در تشکیلات‌ فعلی‌ خود ضمن‌ زمینه‌سازی‌ برای‌ اجرای‌ قانون‌ و این‌ آیین‌نامه‌ با جدیت‌ از به‌کارگیری‌ واژه‌های‌ نامأنوس‌ بیگانه‌ خودداری‌ کند و ضوابط‌ دستور زبان‌ فارسی‌ معیار را در کلیه‌ برنامه‌های‌ خود رعایت‌ نماید،

علی دارابی، معاون وقت سیما در سال 1392 خبر از تشکیل شورای‌عالی زبان و ادب فارسی در سیما داده بود. در حال حاضر این شورا تعطیل است. ولی « ستاد حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی» تشکیل شده و فعالیت می‌کند. در سطح رادیو شورایی به نام « شورای صیانت از زبان فارسی» معادل فارسی برخی از واژه های انگلیسی رایج در گفت وگوهای مردم را معرفی می کند. ضمن تقدیر از این اقدام اصولی باید گفت این کار چندان موثر و فراگیر و منسجم نیست؛ مثلا  رادیو در عین حالی که جایگزین های فارسی واژه انگلیسی « اکتیو» را به مخاطبان معرفی می کند.

مسعود احمدی افزادی رییس «ستاد حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی» در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اینکه چرا هنوز در شبکه‌های تلویزیونی و مخصوصاً در برخی پیام‌های بازرگانی از واژگان غیرفارسی استفاده می‌شود، بیان کرد: همانطور که می‌دانید حوزه‌های مختلف در صداوسیما ستاد حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی را فعال کرده‌اند که شامل رادیو، خبر، استان‌ها و همچنین بازرگانی می‌شود .

ستاد حفظ و ترویج زبان فارسی در بخش بازرگانی سازمان صداوسیما هم تشکیل شده است و به شدت به مسئله زبان فارسی توجه می‌کند. با این حال کار در حوزه بازرگانی با کار در حوزه صدا و یا سیما تفاوت دارد.

احمدی افزادی با توضیح این تفاوت اظهار کرد: در حوزه بازرگانی چند صد شرکت طرف مقابل این‌ها هستند که نام شرکت یا محصول خود را مصوب کرده‌اند. با این حال تا آنجایی که می‌دانم به این شرکت‌ها فرصتی داده شده تا به‌تدریج بتوانند برخی موارد را اصلاح کنند.[2]

از این توضیح رییس ستاد حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی به خوبی روشن می شود که رسانه ملی عزم یا توان مقابله با پیام های بازرگانی مروج واژه های بیگانه را ندارد.

بر اساس ماده‌ 8 این آیین نامه، کالاهای صادراتی، مشروط‌ بر این‌‌که‌ در داخل‌ کشور توزیع‌ نشود، از شمول‌ قانون‌ و این‌ آیین‌نامه‌ خارج‌ است‌.

این در حالی است که یک شرکت تولیدی یخچال فریزر با یک نام تجاری بیگانه از سال گذشته با گران شدن بی سابقه قیمت لوازم خانگی، تولیدات خود را با همان نام وارد بازار داخلی کرده است و شبانه روز از صدا و سیمای ملی به تبلیغ آن می پردازد.

طبق ماده‌ 12 آیین نامه اجرایی، دستگاه‌های‌ یاد شده‌ در ماده‌ (2)[3] این‌ آیین‌نامه‌ که‌ به‌ کارگاه‌ها، کارخانه‌ها، اماکن‌ تولیدی و تجاری  و خدماتی  پروانه‌ تأسیس و پروانه‌ کسب‌ یا بهره‌برداری یا اجازه‌ تولید و ادامه‌ فعالیت‌ می‌دهند موظفند پیش‌ از صدور پروانه‌ و اجازه‌ تولید و ادامه‌ فعالیت‌ به‌ متقاضیان‌ ابلاغ‌ کنند تا نسبت‌ به‌ تغییر نام‌ مؤسسه‌ یا محصولات‌ خود و گزینش‌ نام‌ فارسی اقدام‌ کنند.

این دستگاه ها تاکنون نه تنها به وظیفه قانونی خود در ابلاغ تغییر نام محصولات کارخانجات تولیدی اقدام نکرده اند، بلکه ورود سیل آسای موسسات و محصولات ایرانی با عنوان انگلیسی به بازار نشان از صدور مجوزهای جدید به متقاضیان می باشد.

ماده‌ 14آیین نامه تصویب کرده است: استفاده‌ از تابلو یانوشته‌ها یا نشانه‌‌هایی که‌ منحصراً به‌ خط‌ غیرفارسی تنظیم‌ شده‌ باشد به‌ استثنای نشانه‌های بین‌المللی ممنوع‌ است‌. نیروی انتظامی موظف‌ است‌ از نصب‌ و ادامه‌ استفاده‌ از آنها جلوگیری کند.

تبصره: در مواری که کاربرد خط غیرفارسی به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ضرورت داشته باشد، تا یک سوم اندازه خط فارسی بلامانع است.

تابلوهای تبلیغاتی بزرگ در اتوبان ها و جاده ها، مصداق بارزی از عدم اجرای این ماده و تبصره آن است

طبق ماده‌ 16 آیین نامه مزبور وزارت‌ فرهنگ‌ وارشاد اسلامی در صورت‌ اطلاع‌ یا مشاهده‌ تخلف‌ از مفاد مواد (12) و (14) این‌ آیین‌نامه‌ طی اخطاریه‌ به‌ متخلف‌ ضمن‌ بیان‌ مورد یا موارد تخلف‌، 15 روز مهلت‌ تعیین‌ می‌کند تا رفع‌ تخلف‌ صورت‌ گیرد چنانچه‌ پس‌ از پایان‌ مدت‌ مذکور، تخلف‌ رفع‌ نشده‌ باشد مراتب‌ را به‌ حوزه‌ انتظامی‌ محل‌ اعلام‌ می نماید تا نسبت‌ به‌ تعویض‌ نشانه‌ها و تغییر اسامی، عناوین و یا نوشتار اقدام‌ لازم‌ به‌ عمل‌ آید. در صورت‌ تکرار تخلف‌ مراتب‌ از طریق‌ مراجع‌ قضایی برای‌ اعمال‌ مجازات‌های بند (ج‌) و (د) تبصره‌ (8) قانون‌ منعکس‌ خواهد شد.

تداوم تولید محصولات داخلی با عناوین بیگانه و مشاهده تبلیغات آنها در رسانه ملی و تابلوهای تبلیغاتی بزرگ گواه عدم اجرای این ماده است. 

بر اساس ماده‌ 17، به منظور هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی ذی ربط در انجام تکالیف مشخص شده در قانون و این آیین‌نامه و رفع مشکلات اجرایی، شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و نمایندگان تام‌الاختیار وزرای کشور، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش، علوم،‌ تحقیقات و فناوری، صنعت،‌ معدن و تجارت، امور اقتصادی و دارایی و روسای سازمان‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ثبت اسناد و املاک کشور و صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و فرمانده نیروی انتظامی، شهردار تهران و رئیس فرهنگستان تشکیل خواهد شد. تصمیمات شورا حسب مورد برای اجرا یا تصمیم‌گیری مراجع قانونی ذی ربط ارسال می گردد.

شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی در جلسه هشتم خود مورخ 15/12/1396، دستورالعمل مربوط به شرایط درج نام، نوشتار و طرح تابلوهای معرف کاربری را به شرح زیر به تمامی مراجع ذی‌ربط ابلاغ می‌کند:

ماده‌ 3: ضوابط و مقررات

1- شهرداری مرجع صدور مجوز نصب تابلو می‌باشد.

2- وزارت فرهنگ مرجع تشخیص رعایت اجرای قانون و مفاد این دستورالعمل است. شهرداری ها و مراجع صدور مجوز فعالیت به عنوان متولیان ذی ربط و پلیس اماکن به عنوان ضابط اجرایی، موظف به همکاری با این وزارتخانه هستند.

3- ادارات کل مرجع صدور تأییدیه نوشتار و طرح تابلو با رعایت مراتب زیر هستند:

الف) خط تابلو و نحوه درج مطالب تابلوها باید خوانا و قابل تشخیص باشد.

ب) استفاده از خط و زبان فارسی در مطالب تابلوها الزامی است.

ج) رعایت نسبت 70% خط فارسی به 30% خط بیگانه در تمامی تابلوهایی که کاربری دوزبانه دارند الزامی است.

د) استفاده از تابلو یا نوشته‌ها یا نشانه‌هایی که منحصراً به خط غیرفارسی نوشته شده ممنوع است.

هـ) استفاده از خط بیگانه برای معادل نویسی اسامی و عناوین بر روی تابلوهای معرف کاربری، برای معرفی یا بیان کاربری کالا و خدمات، تنها در صورتی مجاز است که نسبت خط بیگانه به خط فارسی 30 به 70 باشد.

ز) مطالب تابلو باید مطابق با الگوهای دستوری و املای زبان فارسی باشد.

تولید محصولی به نام « نیوشابه لاکیدو» دقیقا برخلاف این مصوبه است و متاسفانه ترویج آن علاوه بر استفاده از تابلوهای تبلیغاتی شهری بارها از سیمای ملی پخش شده است.

نصب تابلوهایی در معابر و بزرگراه ها که این نسبت 70% خط فارسی به 30% خط بیگانه را رعایت نکرده یا منحصرا به خط غیر فارسی نوشته شده اند تخلف از این مصوبه است. و متاسفانه دستگاه های مسئول معرفی شده در این مصوبه به وظایف نکرده اند.

بر اساس ماده‌ 4 این مصوبه که وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را تعیین کرده

• ادارات کل استان لازم است واحد مناسبی را برای بررسی درخواست و صدور تأییدیه نوشتار و طرح تابلو تعیین کنند.
• در صورت کامل بودن مدارک و صحیح بودن طرح ارسالی در سامانه، ادارات کل موظف هستند ظرف مدت 8 روز کاری اقدام به صدور تأییدیه کنند. عدم اعلام نظر در مهلت مذکور به منزله تأیید خواهد بود.

چه بسا همین بند، یکی از منافذ گریز از قانون باشد.

•  ادارات کل به آن دسته از واحدهایی که تابلوی آنها مغایر قانون باشد اخطار می دهد تا ظرف مدت 15 روز کاری نسبت به اصلاح تابلوی خود اقدام کنند.
• ادارات کل، پس از اتمام مهلت، چنانچه واحد ذی‌ربط، اقدامی در جهت اصلاح تابلوی خود نکرده باشد، مراتب را برای اقدام قانونی به پلیس اماکن ناجا اعلام می کنند.

به احتمال زیاد کوتاهی ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استانها در دادن اخطار و اعلام تخلف به پلیس اماکن ناجا عامل تداوم بی اعتنایی واحدهای متخلف به قانون است.

ضروری است گزارش عملکرد ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و مراجع صدور مجوز فعالیت و پلیس اماکن در مورد اجرای این بند به صورت سالیانه دریافت و بررسی شود.

درماده 5 این مصوبه وظایف شهرداری به شرح ذیل به تصویب رسیده است:

1. شهرداری، با همکاری مراجع صدور مجوز فعالیت، اطلاعات لازم را در مورد قانون ممنوعیت و آیین نامه اجرایی و مفاد این دستورالعمل در اختیار متقاضیان اخذ تابلو و نیز متصدیان قرار خواهد داد.

2- شهرداری مجوز نصب تابلو را زمانی صادر خواهد کرد که متقاضی تأییدیه نام و طرح تابلو را از ادارات کل اخذ کند و به شهرداری ارائه دهد.

3-شهرداری بر تابلوهای نصب شده، از نظر مطابقت با دستورالعمل، نظارت خواهد کرد و ضمن جلوگیری از ادامه نصب تابلوهایی که منطبق با دستورالعمل نیست، واحدهای ذی‌ربط را برای اخذ تأییدیه نام و طرح به سامانه ارجاع خواهد داد.

 4 – شهرداری، با توجه به وظیفه نظارتی دائم خود، در هنگام صدور مجوز نصب تابلو برای فروشگاه‌ها یا اماکن جدید یا فروشگاه‌ها و اماکنی که قصد تغییر تابلوی خود را دارند، مفاد این دستورالعمل را رعایت می‌کند.

نصب تابلوهای مراکز خرید و فروشگاه های بزرگ و زنجیره ای با نام های انگلیسی نشان از عدم نظارت شهرداری برنصب تابلوهای فروشگاهی ونیز تخلف آشکار شهرداری در نصب غیرمجاز تابلوهایی است که خود در احداث آنها شریک است.

آیا استفاده از خط فارسی درعنوان تابلوی یک واحد تجاری ممنوعیت ترویج واژه های بیگانه را بی اثر می کند؟ آیا صاحبان حرف و مشاغل مجازند هر واژه بیگانه ای را برای تابلوی واحد تجاری خود انتخاب کنند به شرط آن که با خط فارسی نوشته شود؟ آیا این رویه، وهن قانون و دور زدن آن نیست؟

ماده 6: وظایف دبیرخانه

1. دبیرخانه مسئولیت‌ نظارت‌ بر حُسن‌ اجرای‌ این‌ دستورالعمل‌ را برعهده‌ دارد.
2. دبیرخانه اسامی ارسالی از ادارات کل را از فرهنگستان استعلام می کند و پاسخ آنها را برای اطلاع متقاضی و ادارات کل در سامانه الکترونیکی قرار می دهد.
3. دبیرخانه موظف است در پایان‌ هر سه ماه،‌ گزارش‌ عملکرد نهادهای مرتبط با اجرای این دستورالعمل را از تمامی اعضای شورا اخذ کند و در جلسه شورا ارائه دهد.
4. دبیرخانه موظف است با تهیه سامانه الکترونیکی متصل به ادارات کل و سایر دستگاه‌های مرتبط، در جهت یکسان‌سازی تصمیمات و تسریع در امور اقدام کند.

ماده 7: وظایف مراجع صدور مجوز فعالیت

1. مراجع صدور مجوز فعالیت،‌ با نظارت بر واحدهای صنفی مربوطه، تخلفات را به ادارات کل منعکس می‌کنند.
2. درخصوص رعایت مفاد این دستورالعمل، مراجع صدور مجوز فعالیت اطلاعات لازم را در اختیار متقاضیان اخذ پروانه کسب قرار می دهند.
3. مراجع صدور مجوز فعالیت در ذیل پروانه کسب عبارت زیر را درج می کنند: « نصب تابلو منوط به اخذ تأییدیه نام و طرح از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است »

ماده 9 به وظایف سازمان ثبت پرداخته است:

- مرکز مالکیت معنوی، در مرحله تکمیل اظهار نامه ثبت علامت، به منظور تفهیم ماده 8 آئین نامه اجرایی، تعهدی به شرح ذیل از متقاضی ثبت اخذ می کند.

«اینجانب بر طبق ماده 8 آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه تقاضای ثبت علامت لاتین را دارم»

- سازمان ثبت در مرحله ثبت نام تا صدور مجوز و مرکز مالکیت معنوی در مرحله صدور گواهینامه ثبت علامت لاتین، تأییدیه ای را با متن زیر از متقاضی اخذ می کنند و آن را در ذیل یا ظهر تأییدیه یا گواهینامه نیز درج می نمایند:

«ثبت علامت به منزله اجازه فعالیت تولید و یا عرضه کالا و یا خدمات نیست و مالک علامت بنا به مورد، باید مجوزهای قانونی لازم را برای فعالیت های تولیدی، خدماتی، تجاری، بازرگانی و تبلیغی خود و نیز نام گذاری بر روی محصولات و خدمات یا تابلوهای معرف کاربری اخذ کند.»

یکی دیگر از منافذ گریز از قانون همین بند می باشد که تولید کننده با ان که می داند ثبت علایم تجاری با عنوان بیگانه ممنوع است، تقاضای خود را تحویل ثبت شرکت ها می دهد و ثبت شرکتها با علم به ممنوعیت قانونی مجوز صادر می کند و مرکز مالکیت معنوی ضمن صدور گواهینامه فقط به اخذ تاییدیه از متقاضی اکتفا می کند و عملا متقاضی را صاحب حق می کند که ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نمی توانند جلوی نصب تابلو را بگیرند یا او را وادار به تغییر عنوان کالا یا تابلو نمایند.

در ماده 10 این مصوبه وظایف زیر برای پلیس اماکن تصویب شده است:

1- پلیس اماکن بعد از دریافت مشخصات واحدهای متخلف از ادارات کل و مراجع صدور مجوز فعالیت (واحدهای صنفی از طریق اتاق اصناف شهرستان) اقدامات زیر را انجام می دهد:

الف) اخطاریه ای با مهلت 15 روزه برای جمع‌آوری یا اصلاح تابلو و اخذ تأییدیه از ادارات کل برای متخلف صادر می کند.

ب) با اتمام مهلت فوق، از فعالیت واحد مربوطه تا رفع تخلف جلوگیری و پرونده را به مراجع قضایی ارجاع می کند.

2) پلیس اماکن متقاضیان اخذ پروانه کسب را برای آگاهی از قانون ممنوعیت و همچنین فرایند دریافت تأییدیه نصب تابلو به سامانه هدایت می کند.

مشاهده گسترش روزانه محصولات و تابلوهای تجاری با نام های بیگانه، نشان از عدم اجرای این ماده می باشد. بنظر می رسد مشخصات واحدهای متخلف به پلیس اماکن اعلام نشده است یا پلیس اماکن به دلایلی پرونده واحدهای صنفی متخلف را به مراجع قضایی ارجاع نکرده است.

تبلیغ مصرف اسراف گونه و بی رویه کیسه فریزربا نام تجاری خارجی در تلویزیون مصداق بارز تخلف از این بند می باشد.

در بند 10 این مصوبه تبلیغات نوشتاری، تصویری و تجسمی با ابعاد و اندازه غیرمتعارف ممنوع است اما این قاعده درتبلیغات بزرگراهی رعایت نمی شود.

دکتر حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، درباره آشفتگی کنونی در نامگذاری تولیدات داخلی با واژگان و اسامی خارجی تصریح می‌کند: این‌که چرا آشفتگی در نام‌ها دیده می‌شود، چند دلیل دارد؛ در درجه اول این که بسیاری از کسانی که نام خارجی برای کالا یا مغازه خود انتخاب می‌کنند از جایی مجوز نمی‌گیرند که آن نهاد به فارسی یا غیر فارسی بودن آن مجوز بدهد یا ندهد. آنها تابلویی را سفارش داده و بر فروشگاه خود نصب می‌کنند! شهرداری و اتحادیه صنفی هم کاری ندارند که چه اسمی بر سر در این مغازه نصب شده است!

حداد عادل می‌افزاید: عده‌ای در شهرستان‌ها و تهران به سازمان ثبت شرکت‌ها مراجعه می‌کنند و قصد دارند به لحاظ حقوقی موسسه خود را ثبت کنند. در این صورت آن شرکت از ما استعلام می‌‌کند. ما نیز درباره این نام نظر می‌دهیم که آیا فارسی هست یا نه. اما در برخی استان‌ها و شهرستان‌ها فرمانداری‌ها یا استانداری‌ها از وزارت ارشاد استعلام می‌گیرند که این وزارتخانه هم نامه را برای ما ارسال کرده و ما پاسخ می‌دهیم. اما خیلی‌ها مجوز نمی‌گیرند.

وی تاکید کرد: یکی از مشکلات، اداره ثبت علائم است. آن‌ها یک استدلال غلط دارند و می‌گویند برمبنای اینکه ما جز کنوانسیون پاریس هستیم بر اساس آن هر علامتی بیاید ما ناچاریم ثبت کرده و مجوز دهیم. آن‌ها می‌گویند ما علائم را ثبت می‌‌کنیم، اما این به معنای ثبتِ نامِ شرکت نیست تا بتواند بعد از آن تبلیغ کند. این اختلاف بین فرهنگستان و ثبت وجود دارد.

حداد عادل ادامه داد: به این اداره تذکر داده شده که علائم و عباراتی را که مغایر قانون است، ثبت نکند، اما آن‌ها بر اساس همان کنوانسیون ثبت علامت را مجوز تبلیغ نمی‌دانند. در حالی که تا علامت ثبت می‌شود، این کالا حتی از طریق صداوسیما هم تبلیغ می‌شود.

حدادعادل با تاکید بر اراده و انگیزه ناکافی در مسیر مبارزه و مقابله با نام‌های غیرفارسی گفت: انگیزه ملی برای اجرای این قانون وجود ندارد. فرهنگستان زبان و ادب فارسی بسیار از این واقعیت متاسف است و قدرت اجرایی برای مقابله با این نابهنجاری ندارد.[5] ایران کالا- 21/9/99

پیشنهادها

1. 1. اصلاح قانون مجلس، مصوبات شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی و بستن منافذ دور زدن قانون
   2. جلوگیری از ثبت اسامی غیرفارسی محصولات و کالاهای ایرانی توسط سازمان ثبت
   3. جلوگیری از تبلیغات کالاهای ایرانی با اسامی غیر ایرانی در صدا و سیما و اماکن عمومی و فضای مجازی
   4. اعمال مجازاتهای قانونی در مورد متخلفان
   5. دریافت گزارش شش ماهه از تمامی مجریان قانون در مورد میزان اجرایی شدن مصوبات