به گزارش خبرنگار حوزه بینالملل خبرگزاری تسنیم، منطقه قفقاز در سال 2020 شاهد جنگی بود که شاید در ابتدا کسی تصورش را هم نداشت که این جنگ چه پیامدهایی میتواند داشته باشد. جنگ موسوم به قرهباغ که در ظاهر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان رخ داد اما در واقع بازیگران منطقهای و فرامنطقهای بسیاری را با خود همراه کرد. جنگی که اگرچه دور اول آن 44 روز به طول انجامید و منتهی به الحاق بخشی از قرهباغ به جمهوری آذربایجان شد اما پیشرویهای خزندهی آن تا به امروز ادامه داشته و سر از استان سیونیک درآورده است. جمهوری آذربایجان امروز ادعاهای جدیدی مطرح کرده که علاوه بر استان سیونیک، کریدور لاچین و زنگزور را نیز دربردارد. یعنی نقاطی که در صورت جابجایی مرزی، منافع جمهوری اسلامی ایران را در منطقه قفقاز دستخوش تغییرات اساسی خواهد کرد.
در همین راستا سمینار تخصصی "معادلات ژئوپلیتیک قفقاز، نقشآفرینان منطقهای و فرامنطقهای" چندی پیش در محل انجمن اجتماعی ارمنیان تهران برگزار شد. نشست مذکور که بیش از 7 ساعت به طول انجامید شامل 15 سخنرانی همراه با تبادل نظرات بین اساتید و پژوهشگران حوزه قفقاز و برخی فعالان سیاسی از جمله سفرا و چند تن از نمایندگان مجلس بود. همچنین آنا گریگوریان نماینده اپوزیسیون در مجلس ارمنستان گزارش میدانی و کاملی از تحرکات فعلی جمهوری آذربایجان در ارمنستان در این جلسه ارائه کرد.
این سمینار در قالب یک افتتاحیه و سه نشست برگزار شد که اهمیت تاریخی استان سیونیک و منطقه قرهباغ در قفقاز، تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در مرزهای شمال غربی و تهدیدات امنیتی ارمنستان و همچنین اهمیت روابط ایران و ارمنستان تحت گفتمان دو ملت و یک تمدن، رئوس اصلی مباحث طرح شده در این سمینار را شامل میشدند.
سید محمدرضا دماوندی، مدیر عامل انجمن دوستی ایران و ارمنستان در این نشست با موضوع «توقف روابط ایران و ارمنستان در موضوعات سیاسی» مباحثی را مطرح کرد. او با بیان اینکه زمانی که یک ایدهای قدمت 170 ساله دارد، طبیعتا کسانی که مطرحکننده این ایده بودند از آن دست برنخواهند داشت و به دنبال تحقق این ایده خواهند بود، گفت: جهان ترک، محقق نخواهد شد مگر آن که سیونیک از حاکمیت ارمنستان حذف شود. من جمهوری آذربایجان و ترکیه را بازیگر و طراح نمیبینم. آنها صرفاً عواملی برای محقق شدن این ایدهاند و افراد دیگری در سایه این اتفاقات ایستاده و به دنبال این هستند که این ایده در عمل محقق شود. اما با این وضعیت اتفاق افتاده باید چه کرد؟
دماوندی ادامه داد: همه ما میدانیم که سطح روابط جمهوری اسلامی ایران و ارمنستان در تمام این سالها و پس از استقلال جزء بالاترین سطح و کمتنشترین روابط بوده است. اما موفقیت روابط فقط در حوزه سیاسی است و در حوزه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سایر حوزهها روابط گرم و پیوستهای را مشاهده نمیکنیم. در ارتباط با حوزه اقتصادی، با اعداد و رقم میتوان بیان کرد و کاملاً ملموس و قابل سنجش است؛ 30 سال پیش، سقف یک میلیارد دلار تبادلات تجاری بین دو کشور در نظر گرفته شده بود. 30 سال به طول انجامید تا امروز در سال 2022 ای که پشت سر گذاشتیم به رقم حدود 700 میلیون دلار برسیم! یعنی بعد از 30 سال هنوز به حد درنظر گرفته شده نرسیدهایم. و در اینجا این سوال پیش میآید، چه عواملی باعث شد تا سقف یک میلیارد دلار در نظر گرفته شده 30 سال زمان ببرد؟ چه چیزهایی عامل کند بودن توسعه روابط بین دو کشور بود؟ اگر ما به این سوالها پاسخ ندهیم و آسیبشناسی نکنیم، طبیعتا در آینده دچار مشکل خواهیم شد.
وی گفت: مقامات دو کشور در ماههای گذشته سقف هدفگذاری را افزایش دادند و به 3 میلیارد دلار رساندند اما با توجه به تجربه 30 سال گذشته این سوال مطرح میشود که اگر رسیدن به سقف یک میلیارد دلار، 30 سال به طول انجامید و محقق نشد، برای 3 میلیارد دلار چند سال باید منتظر ماند؟ اگر به این سوالها و علت محقق نشدن آنها نپردازیم، آینده، آینده روشنی نخواهد بود. برای پرداختن به این موضوع میخواهم کلمهای را به ادبیات سیاسی اضافه کنم. من معتقدم که اگر قرار بر رخ دادن یک اتفاق جدید است، باید مسائل را خرد کنیم، به صورت کلی به مسائل پرداختن نتایج درستی به همراه نخواهد داشت. به همین علت از عنوان «نانوپولتیک» استفاده میکنم.
دماوندی با بیان اینکه کمیسیون مشترک اقتصادی و گروه پارلمانی دوستی بین ایران و ارمنستان قرار دارد، گفت: همه فعالان و اعضای این مجموعهها به صورت تقویمی و روتین در طول سال رفت و آمدهایی دارند. کمیسیون مشترک اقتصادی یک بار در ایران و سال بعد از آن در ایروان تشکیل میشود. در طی این 30 سال، مدتی وزیر اقتصاد، وزیر نیرو و وزیر امور خارجه رئیس کمیسیون بودند و در حال حاضر رئیس سازمان برنامه و بودجه این وظیفه را بر عهده دارد. اما آیا وجود کمیسیون مشترک اقتصادی و گروه پارلمان دوستی بین ایران و ارمنستان و رفت و آمدهای صورت گرفته به رسیدگی، شناسایی و حل مشکلها و مسائل در حداقل زمان کمک کرده است؟ ایران و ارمنستان در مدت 30 سال یک کمد تفاهم نامه دارند؛ اما چه تعداد از آن تفاهمنامهها اجرایی و عملیاتی شده است؟ و اگر نشده چرا؟
مدیر عامل انجمن دوستی ایران و ارمنستان ادامه داد: همان طور که کمیسیون مشترک اقتصادی بین دو کشور وجود دارد، کمیسیون مشترک اقتصادی بین استان آذربایجان شرقی و استان سیونیک هم وجود داشته باشد. اگر در طول سال کمیسیون مشترک بین دو کشور یکبار جلسه برگزار میکنند، دو استان هم جوار میتوانند هر شش ماه یک بار جلسه داشته باشند. میتوان جلسه شهرداران و بهیاران بین دو استان را داشت. زمانی که همکاری نزدیک تر، خرد و ریز شود به شناسایی سریع مشکلات و مسائل کمک میکند و منظورم از نانوپولتیک همین است.
دماوندی با آسیبشناسی روند تعاملات دو کشور ایران و ارمنستان گفت: مسائل و مشکلاتی که بین دو کشور در حوزههای اجرایی وجود داشت، وارد یک پروسه طولانی مدت اداری برای به سرانجام رسیدن میشود. بعد از 30 مطالعه و بررسی در حوزه قفقاز به این نتیجه رسیدیم که قفقاز جنوبی به عنوان یک منطقه بسیار پر اهمیت برای ما نیازمند یک فرماندهی واحد است. قفقاز جنوبی یعنی سه کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان را نمیتوان مستقل و جدا از هم دید. این سه کشور، یک کشور واحد در منطقه قفقاز جنوبی هستند. اگر فرماندهی واحد داشته باشیم، سفرای ما در این کشورها مواضعی ضد هم نخواهند داشت. امروز، مواضع سفرای ما در ارمنستان، در جمهوری آذربایجان و گرجستان هم سو نیست و مواضع باید متحد و یک شکل شود.
وی با تأکید مجدد بر اینکه در روابط میان کشورها نباید صرفاً به فاکتورهای سیاسی توجه کرد، خاطرنشان ساخت: جمعبندی ما این است که با دو علت اصلی در عدم توسعه روابط در تمام حوزهها مواجه هستیم. علت اول، عدم درک عمیق از توانمندیهای طرفین است. یعنی نه ایران و نه ارمنستان درک متقابل از توانمندیهای یکدیگر ندارند. علت دوم، عدم ارادهی جدی برای حل مشکلات است. اگر قرار است در آینده اتفاقی بهتر از این رخ بدهد، نیازمند شناخت توانمندیها و ظرفیتهای طرف مقابل هستیم.
دماوندی ادامه داد: اولین نکتهای که در اولین جلسه حضور با سفرای محترم جمهوری ارمنستان خواهم گفت این است که در طول اقامت در ایران به بندرس عباس، نیشابور و نقطه به نقطه ایران بروید. ایران فقط تهران و تبریز (استان هم جوار) نیست. اگر به شناختی از تمام ظرفیتهای ایران برسید تصمیمگیری شما متفاوت خواهد بود. متقابلا به سفرای کشور خودمان هم، همین پیشنهاد را داشتم.
مدیرعامل انجمن دوستی ایران و ارمنستان در پایان افزود: درنهایت شناخت دقیق توانمندی و ظرفیت طرفین و اراده جدی برای حل مشکلات و تشکیل کمیسیونهایی که چندی پیش اشاره کردم به بهبود شرایط و وضعیت کمک خواهد کرد. درباره اهمیت استان سیونیک شکی وجود ندارد و 170 سال ایده پشت این قضیه است. بازیگران و طراحان این قضیه را از دست نخواهند داد. و آن را به عاملی برای فشار مضاعف به ما تبدیل خواهند کرد. ما باید از این بحران عبور کنیم. آنها به دنبال ایجاد یک کریدور غربی-شرقی با هر عنوانی هستند تا مانع ایجاد کریدور جنوبی-شمالی شوند.
انتهای پیام/