به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در نگاه قرآن، رسیدن به موقعیتهای مطلوب برای فرد و جامعه در گروی عبور از آزمونهای سخت دنیاست؛ یعنی فرد مؤمنی که به مقامهای بالای معنوی دست مییابد، به طور قطع از ابتلائات و آزمونهای الهی با نمرۀ قبولی عبور کرده است. به همین نسبت، جامعهای که در عرصهای به بالندگی میرسد، سختیها را به تن خریده و سبب شده خداوند ثمرۀ آن را به آنها بچشاند. از مهمترین ابتلائاتی که جوامع مسلمین با آنها مواجهند، مقابله با دشمنان قسمخوردهای است که از درون و خارج، شمشیر عداوت علیه آنان کشاندند تا با فشارهای اقتصادی و استحالۀ فرهنگی، کمر آن جامعه را بشکنند و آنها را به سمت منویات خود سوق دهند. این منطق دشمن را خداوند در آیاتی متعددی از قرآن بیان فرموده است.
در این بین اگر جامعهای ایستادگی کند، به عزت و سرافرازی میرسد، اما جامعهای که در برابر دشمن واداده رفتار کند، به همان میزان دچار ذلت و زبونی میشود. این قانونِ «تحمل سختی تا رسیدن به عزت و آسایش» همانند عرصۀ مسابقه است که اگر قرآن هم نمیگفت، تمام ما آن را تجربه کردهایم و یا در اطرافیانمان دیدهایم و زیاد نیازی به استدلال نیست.
اما خداوند در آیات139 تا 142 سورۀ آل عمران خطاب به جامعۀ مؤمنین میفرماید
«وَ لَا تَهِنُوا وَ لَا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» یعنی «و [در انجام فرمان هایِ حق و در جهاد با دشمن] سستی نکنید و [از پیش آمدها و حوادث و سختی هایی که به شما میرسد] اندوهگین نشوید که شما اگر مؤمن باشید، برترید.» ظاهر این آیه به ما میگوید نه سست شوید و نه محزون.
در اصل اگر از منظر الهی به صحنۀ ابتلائات نگاه کنید، شما مؤمنان برترید و خداوند قصد دارد شما را در بوتۀ آزمون قرار دهد؛ لذا در آیۀ بعد میفرماید «إِنْ یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ... » اگر [در جنگ احد] به شما آسیب و جراحتی رسید، آن گروه را نیز [در جنگ بدر] آسیب و جراحتی مانند آن رسید؛ یعنی اول اینکه این آسیب دو سویه است و دوم اینکه میخواهد عرصهای برای رشد مؤمنان باشد: «وَ تِلْکَ الْأَیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَدَاءَ وَ اللَّهُ لَا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ»؛ یعنی «و ما این روزها [یِ پیروزی و ناکامی] را [به عنوان امتحان] در میان مردم میگردانیم [تا عبرت گیرند] و خدا کسانی را که [از روی حقیقت و خلوص] ایمان آورده اند، مشخص کند و از میان شما گواهانی بگیرد؛ و خدا ستمکاران را [که با سستی و بی تقوایی بر خود ستم میکنند] دوست ندارد.
این قسمت از آیه به ما این درس را میدهد که تمام گردش ایام و تغییر دولتها و حکومتها برای بیرون کشیدن مؤمنان از ظالمان است تا به این ترتیب آیۀ بعد رقم بخورد که همان تمحیص مؤمنان و نابودی کافران است «وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکَافِرِینَ»؛ و [نیز این پیروزیها و ناکامیها] برای آن است که کسانی را که [از روی حقیقت] ایمان آورده اند [از عیوب و آلودگی ها] تصفیه و پاک و (همچنین) کافران را نابود کند. سپس در انتهای آیه تأکید میکند خداوند بهشت را به بهای سختی و مجاهدت به مؤمنان عطا میکند: «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِینَ جَاهَدُوا مِنْکُمْ وَ یَعْلَمَ الصَّابِرِینَ»؛ یعنی آیا چنین پنداشتید که شما (تنها با ادعای ایمان) وارد بهشت خواهید شد در حالی که هنوز خداوند مجاهدان از شما و صابران را مشخص نکرده است؟! ما این تعبیر را در آیۀ214 سورۀ بقره اینگونه میخوانیم «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَریب»؛ یعنی آیا پنداشتهاید در حالى که هنوز حادثههایى مانند حوادث گذشتگان بر شما نیامده، وارد بهشت مىشوید؟! به آنان سختىها و آسیبهایى رسید و چنان مضطرب شدند تا جایى که پیامبر و کسانى که با او ایمان آورده بودند [ در مقام دعا و درخواست یارى ] مىگفتند: یارى خدا چه زمانى است ؟ [ به آنان گفتیم:] آگاه باشید، یقیناً یارى خدا نزدیک است.
بنابراین عرصۀ دنیا از آنجایی که عرصۀ رشد است، این رشد در تمام عرصهها در گروی قانونی است که خداوند در عالم وضع کرده است. در ضرب المثل میخوانیم «تا نان جو نخوری ارزش نان گندم را نمی دانی.» این برای نوع انسان مطلوب و پسندیده است؛ انسانی که به رشد شخصیت میرسد و یا جامعهای که شخصیتی بالنده دارد، از دل فتنهها و آزمونهای سخت عبور کرده است و این آزمونها را به قدری خوب طی میکند که خداوند بهای آن را بهشت برین خود قرار میدهد. البته این بحث با تدبیر دولتمردان برای رفاه جامعه تفاوت دارد و به این معنا نیست که مسئولان نالایق بر مسند قدرت بنشینند، دست روی دست بگذارند و همه چیز را به خدا نسبت دهند که نمونۀ این سوء استفاده را در برخی دولتمردان گذشته دیدیم.
انتهایپیام/