خبرگزاری تسنیم،محمدمهدی سیدناصری؛ پژوهشگر حقوق بینالملل کودکان:
کودکی، مفهومی پیچیده و چندلایه و چند بعدی، در طول تاریخ در حوزههای گوناگون علوم انسانی و اجتماعی تفسیرهای متفاوتی به خود دیده است. مفهوم کودکی بهعنوان یک پدیده اجتماعی ـ فرهنگی در هر جامعه تحت تأثیر عوامل تاریخی، فرهنگی، و حقوقی خاصی قرار دارد.
از سوی دیگر، ادبیات کودک بهمثابه ابزار ارتباطی و آموزشی مهم، نه تنها نقش سرگرمکننده بلکه نقش تربیتی و آگاهیبخش را برای کودکان ایفا میکند. در عصر حاضر، اسناد بینالمللی همچون کنوانسیون حقوق کودک ـ بهعنوان قابلقبولترین سند حقوق بشری در جهان ـ تلاش دارند تا استانداردهای جهانی جهت حمایت از حقوق کودکان ایجاد کنند.
کودکی بهطور سنتی در فلسفه، جامعهشناسی و روانشناسی موضوع بحث بوده است. با گذر از عصر روشنگری، کودکی بهعنوان دورهای جدا از بزرگسالی شناخته شد. در قرن بیستم، با تصویب کنوانسیون حقوق کودک ملل متحد، کودکی به یک مفهوم حقوقی نیز تبدیل شد. این کنوانسیون چهار محور اصلی و اساسی شامل بقا، حفاظت، مشارکت و توسعه را بهعنوان حقوق بنیادین کودکان تعریف میکند.
ادبیات کودک در هر جامعه انعکاسی از ارزشهای فرهنگی و اجتماعی است. از داستانهای کلاسیک همچون شازده کوچولو تا آثار معاصر، این ژانر بستری برای نمایش معصومیت، تخیل و گاهی نقد نابرابریهای اجتماعی است. تحلیل محتوای متون ادبی نشان میدهد که مفاهیم حقوقی مانند حق تحصیل، آزادی بیان و مبارزه با تبعیض بهطور روزافزون در ادبیات کودک بازتاب مییابد.
ادبیات کودک در عین سرگرمی میبایست مسئولیتهای حقوقی و تربیتی خود را نیز به انجام برساند. کتابهایی که موضوعاتی همانند عدالت، همبستگی و حق آموزش را مطرح کرده که میتوانند به کودکان مهارتهایی جهت مشارکت فعال در جامعه آموزش دهند.
علاوه بر این، آثار ادبی با پرداختن به موضوعاتی مانند کار کودکان یا خشونت علیه کودکان، نقش مهمی در آگاهیبخشی به بزرگسالان نیز دارند. تحلیل تطبیقی میان مفاد کنوانسیون حقوق کودک و ادبیات کودک در چند کشور نشان میدهد که در کشورهایی با ادبیات پیشرو، حقوق کودکان نه تنها در سیاستگذاریها بلکه در فرهنگ عمومی نیز نهادینه شده است. برای مثال، آثار کودکانه در اسکاندیناوی معمولاً به موضوعاتی همچون برابری، عدالت، حقوق فردی و اجتماعی و پذیرش تفاوتها پرداختهاند، در حالی که در کشورهای در حال توسعه، بیشتر به حق تحصیل و مقابله با فقر تأکید دارند.
ادبیات کودک میتواند ابزار مهمی برای ترویج و حمایت از حقوق کودکان باشد. با این حال، موفقیت این هدف نیازمند همکاری نزدیک میان نویسندگان، مربیان و سیاستگذاران است. در نهایت، دوران کودکی نه تنها مرحلهای زیستی، بلکه مفهومی فرهنگی ـ حقوقی است که در تعامل با جامعه شکل میگیرد و ادبیات کودک بهعنوان بازتاب این تعامل نقشی کلیدی دارد.
در همین راستا لازم است که چند پیشنهاد را نیز مطرح کرد:
1 ـ ترویج تولید آثار ادبی کودک با محوریت حقوق کودکان بهخصوص کودکان نسل زد و الفا
2 ـ آموزش حقوق کودکان به نویسندگان ادبیات کودک
3 ـ گنجاندن ادبیات حقوق محور در نظامهای آموزشی
انتهای پیام/