به گزارش گروه رسانههای خبرگزاری تسنیم، در قلب تحولات پرشتاب خاورمیانه، روابط ایران و عربستان سعودی به عنوان دو قدرت منطقهای، همواره یکی از مهمترین و پیچیدهترین محورهای تحلیلی بوده است.پس ازسالها تنش و رقابتهای ژئوپلیتیکی، برقراری مجدد روابط دیپلماتیک در دولت شهید رئیسی، بارقهای از امید را در دل ناظران سیاسی وامنیتی منطقه روشن کرد اما، سه رخداد اخیر؛ اعدام شش شهروند ایرانی به اتهام قاچاق موادمخدر در عربستان، خروج ناگهانی سرمایه شرکت صافولا ازبازارایران و شایعهسازی رسانههای سعودی درخصوص انتقال پول توسط ایران به لبنان، ابهاماتی را ایجاد کرده است.
این تحولات، نیازمند بررسی دقیقتر و موشکافانهتری است تابتوان ابعاد پنهان وآشکار آنها را مورد ارزیابی قرار داد و راهکارهای مناسب برای برونرفت از این وضعیت شناسایی کرد.
اعدامهای ناگهانی؛ نقض آشکار حقوق کنسولی
در روزهای پایانی سال 2024، خبر اعدام شش شهروند ایرانی به اتهام قاچاق مواد مخدر در عربستان سعودی، موجی از نگرانی و اعتراض را در داخل ایران و جامعه بینالملل برانگیخت. این اعدامها، که بدون اطلاع قبلی به سفارت ایران در ریاض و به صورت ناگهانی انجام شد، نقض آشکار کنوانسیونهای بینالمللی مربوط به حقوق کنسولی و دیپلماتیک تلقی میشود. دولت عربستان با انتشار بیانیهای رسمی، اعلام کرد که احکام اعدام پس از طی مراحل قانونی در دادگاه عالی و با تأیید پادشاهی، اجرا شده است اما آنچه در این میان اهمیت دارد، نحوه اطلاعرسانی و اجرای این احکام است که نشان میدهد در روابط دو کشور همچنان بیاعتمادی و بیتوجهی به حقوق کنسولی وجود دارد.اعدام شهروندان ایرانی درعربستان،فراتر ازیک مسأله حقوقی ساده،تبعات سیاسیو دیپلماتیک گستردهای برای روابط دو کشور داشته است. این اقدام، نهتنها به اعتماد میان دو دولت آسیب جدی وارد کرده بلکه باعث ایجاد شک و تردید در افکار عمومی ایران نسبت به نیت و رویکرد عربستان سعودی شده است. احضار سفیر عربستان به وزارت خارجه ایران و اعلام مراتب اعتراض رسمی، نشان میدهد که تهران با جدیت پیگیر این موضوع است و از کنار آن بهسادگی نخواهد گذشت. همچنین، در سطح بینالمللی، این اعدامها میتواند چهره عربستان را به عنوان کشوری بیتوجه به حقوق بینالملل و موازین کنسولی مخدوش کند.
خروج صافولا؛ بازی سیاسی یا تغییر استراتژی؟
در حالی که هنوز التهاب ناشی از خبر اعدامها فروکش نکرده بود،خبر دیگری مبنی برخروج گروه صافولا، بزرگترین سرمایهگذار سعودی در ایران منتشرشد.این شرکت که در زمینه تولیدوتوزیع روغنهای خوراکی،غذاهای دریایی و...فعالیت داشت،تمام داراییهای خود را به ارزش 188میلیون دلار فروخت. این اقدام گرچه بازار روغن ایران را تحتتاثیر قرارنمیدهد وبهسرعت با سرمایه ایرانی خلل آن جبران شد اما سوالات بسیاری رادرخصوص همزمانی این اتفاقات به ذهن متبادر کرد.رسانههای سعودی، این اقدام را بهعنوان بخشی ازاستراتژی صافولا برای خروج از بازارهای غیراصلی عنوان کردند.البته صافولاحتی پس ازقطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی ایران از سوی عربستان سعودی، به فعالیت خود در بازار ایران ادامه داده بود؛ بنابراین تغییر ناگهانی استراتژی، میتواند ناشی از ملاحظات سیاسی یا اقتصادی دیگری باشد.
ضربهای به اعتماد دو طرفه
اعدام شهروندان ایرانی و تحرکات ضدایرانی شکلگرفته،ضربهای جدی به اعتماد میان دو کشور وارد کرد. این کنشها نشان میدهد که عربستان سعودی دراجرای سیاست حسن همجواری دچارخطای راهبردی شده است. این اقدام، علاوهبر ایجاد تنشهای دیپلماتیک، میتواند به بدبینی و سوءتفاهم درافکار عمومی دو کشوردامن بزند.درسطح بینالمللی نیز،این اقدام میتواندچهره عربستان را به عنوان یک بازیگر غیرقابل پیشبینی و بیتوجه به حقوق بینالملل، مخدوش کند. کارشناسان تاکید دارند دستگاههای امنیتی و قضایی عربستان، در پرونده اعدام شش ایرانی، ملاحظات دیپلماتیک و حقوق کنسولی را نادیده گرفتهاند و بر مبنای کنش سیاسی اقدام کردهاند. علاوهبر این درارتباط باخروج سرمایه صافولا،گرچه این شرکت میتواند برای سرمایهگذاری خود انتخابهایی را درنظر بگیرد اما این اقدام در شرایط فعلی معنای سیاسی را متبادر میکند، بهخصوص آنکه دولت عربستان سعودی نیز یکی از سهامداران این هلدینگ است. در آخر نوع کنش رسانههای سعودی در روزهای پرالتهاب منطقه نیز گواهی بر بازیگری رادیکال و غیرمنطقی عربستان است که خود یک حرکت رو به عقب از جانب ریاض ارزیابی میشود.
بازیگران پنهان؛ آیا پای شیطنتهای خارجی در میان است؟
در میانه این تحولات،نمیتوان نقش بازیگران خارجی رانادیده گرفت.آمریکاوبرخی کشورهای غربی،همواره به دنبال تضعیف روابط ایران و عربستان بودهاند. این کشورها،ازهرفرصتی برای ایجاداختلاف وتفرقه بین دوکشوراستفاده میکنند.اعدامهاوخروج سرمایهها، میتواند به عنوان بهانهای برای تشدید تنشها و دامن زدن به اختلافات قدیمی مورد استفاده قرار گیرد.برخی تحلیلگران معتقدند که اتفاقات اخیر، در شرایطی که هفتههای آینده دونالد ترامپ، رئیسجمهور حاشیهساز آمریکا به کاخ سفید وارد میشود و همچنین تحولات منطقه شرایط جدیدی را ایجاد کرده، واجد معنای سیاسی است.به بیان دیگر سعودیها با این اقدام خود از یک سو به استقبال دولت جدید آمریکا و سیاستهای ضدایرانی آن رفتهاند و ازسوی دیگر فضای منطقه را برای ضربه زدن به ایران مناسب یافتهاند.این دسته تحلیلگران معتقدندعربستان سعودی درشرایطی که راهی جزهمراهی باتهران نمیدید،به برقراری رابطه با جمهوری اسلامی ایران اصرار داشت و از چین خواست تا زمینه را برای این موضوع فراهم آورد اما در شرایط کنونی و پس از تغییر نظام در سوریه و بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، حاکمان سعودی ممکن است در مسیر اقدامات تنشزا با تهران گام بردارند. هرچند این دیدگاه منتقدانی نیز دارد. برخی دیگر از کارشناسان با دیدگاهی خوشبینانهتر تحولات اخیرراناشی ازحاکمیت یک نظام سیاسی خاص در عربستان ارزیابی میکنندکه تصمیمات نابخردانهای را اتخاذکرده،ناخواسته درزمین خواستههای ضدایرانی آمریکاو صهیونیستها بازی میکند و احتمالا پس از احضار سفیر این کشور، در آینده شاهد کنشهای ضدایرانی کمتری در از سوی ریاض خواهیم بود.
بیمها و امیدها در روابط تهران-ریاض
روابط ایران وعربستان در حال حاضر دریک پیچ تاریخی قرار دارد.سه رخداد اخیر، نشان میدهدکه مسیر عادیسازی روابط، با موانع و چالشهای جدی روبهرو است. اگرعربستان سعودی مسیر گفتوگو،همکاری و هوشیاری را در پیش نگیرد،هزینههای زیادی رامتحمل خواهد شد.گفتوگو و همکاری مستقیم،بهترین راهکار برای حل مشکلات وخنثی کردن توطئههای دشمنان منطقه است. تبادل اطلاعات و شفافسازی در مورد مسائل مورد اختلاف،میتواند به کاهش سوءتفاهمها وافزایش اعتماد کمک کند و توطئههای دشمنان را خنثی نماید.
منبع: جامجم
انتهای پیام/